چرخش معنادار در بازار نشر

گروه فرهنگ و هنر- شایان ربیعی: رصد بازار کتاب در چند ماه اخیر، نشان‌دهنده یک چرخش موضوعی معنادار در بازار نشر است.

در واقع در نزدیک به چهار ماه گذشته سهم موضوعی کتاب‌های منتشر شده از سوی ناشران تهرانی و شهرستانی، دچار تغییرات قابل توجهی بوده است. از ابتدای سال جاری تا هفته اول مرداد ماه حدود ۲۲ هزار جلد کتاب چاپ شده است، از این مجموع، سهم چاپ اولی‌ها بیش از ۱۴ هزار عنوان و تعداد کتاب‌های تجدید چاپی، ۷۶۰۰ عنوان بوده است. در این میان آثار تالیفی ۱۶ هزار و ۵۳۰ عنوان، کودک و نوجوان ۳۰۴۸ اثر و کمک درسی و آموزشی حدود ۱۴۱۳ کتاب است. ناشران تهرانی بیش از ۱۶ هزار عنوان و شهرستانی‌ها حدود ۵۷۰۰ کتاب به مخاطبان ارائه کرده‌اند. به لحاظ بررسی کمی تعداد کتاب‌های منتشر شده در چهار ماه اخیر، ‌به نظر می‌رسد تعداد کتاب‌های منتشر شده در این بازه زمانی در مقایسه با زمان مشابه سال گذشته، تغییر چندانی نداشته باشد. اما بررسی چرخش موضوعی این آمارها بیش از تیراژ و شمارگان نشر اهمیت دارد.

بررسی بازار نشر در هفته اول مردادماه، به خوبی نمایانگر تغییراتی است که در چهار ماه گذشته در نشر کتاب انجام گرفته و بر همین اساس می‌توان گفت ثمره تغییرات آهسته و فرآیندی بازار کتاب که عمدتا تغییرات در تقسیم‌بندی موضوعی کتاب‌ها است، در هفته اول مرداد به نتیجه رسیده است.

در هفته نخست مرداد تنها ۹۱ عنوان کتاب ادبی منتشر شد که از این شمار، ۶۲ عنوان کتاب چاپ اولی و ۲۹ عنوان دیگر تجدید چاپی بود. ۶۹ کتاب تألیفی و ۲۲ عنوان کتاب ترجمه از متون خارجی بود. همچنین ۸۲ عنوان کتاب توسط ناشران تهران به چاپ رسید و تنها ۹ عنوان کتاب سهم ناشران شهرستانی بود.

۲۲ عنوان کتاب از ۹۱ عنوان کتاب چاپ شده در حوزه ادبیات به آثار کودک و نوجوان اختصاص داشت. این در حالی است که براساس گزارش تازه‌های نشر پایگاه اطلاع‌رسانی موسسه خانه کتاب، در نخستین هفته مردادماه، ۱۳۰ عنوان کتاب به ترتیب در شاخه‌های ریاضیات ۱۱۲، مهندسی ۹، محیط زیست پنج و پزشکی چهار عنوان کتاب منتشر شده که تنها ۱۴ عنوان از این آثار چاپ نخست و ۱۱۶ اثر تجدیدچاپی بودند. از این شمار نیز ناشران تهرانی ۱۲۱ و ناشران شهرستانی ۹ کتاب علمی را در این مدت به چاپ رساندند.در نقطه مقابل، نشر پزشکی در هفته نخست مرداد با چهار عنوان کتاب، حضور کمرنگی در بازار نشر علمی داشت. یک کتاب چاپ نخست و سه اثر تجدیدچاپی حاصل تلاش ناشران حوزه پزشکی در این مدت بود. تعداد آثار تالیفی و ترجمه‌ای پزشکی در هفته گذشته در عدد دو، برابر بود. ناشران تهرانی سه کتاب این حوزه را روانه بازار کتاب کردند و یک کتاب پزشکی نیز از سوی یک ناشر شهرستانی به چاپ رسید. با این همه در بخش موضوعی هنوز هیچ اطلاعات متقنی از سوی نهادهای ذیربط در رسانه‌ها منتشر نشده است و اطلاعات این گزارش نیز بر اساس برخی آمارهای پراکنده و جست‌وجوهای حضوری و تلفنی خبرنگار «دنیای اقتصاد» به دست آمده است.

کاهش نشر آثار ادبی

نکته قابل توجه در بررسی آمار موضوعی نشر در چند ماه اخیر نشان‌دهنده کاهش چشمگیر نشر آثار ادبی در بازار کتاب است. این در حالی است که در هفته اول اردیبهشت - از آنجا که هفته اول فروردین ماه تعطیل است، معمولا بررسی آمار نشر کتاب از هفته اول اردیبهشت در نظر گرفته می‌شود - تعداد کتاب‌های ادبی منتشر شده در قالب شعر، داستان، رمان و متن ادبی بیش از ۳۴۰ عنوان بوده است. روند کاهشی نشر این نوع از کتاب‌ها در فاصله سه ماهه منتهی به هفته اول مرداد ماه، نشان‌دهنده کاهش بیش از ۷۰ درصدی نشر کتاب‌های ادبی است که به نوبه خود اتفاقی قابل توجه و مهم در حوزه بازار نشر است. این اتفاق در حالی در ماه‌های اخیر رخ داده است که در نزدیک به یک دهه گذشته با توسعه و گسترش کمی ناشران در کشور، تعداد عناوین کتاب‌های ادبی به‌ویژه شعر و داستان، ‌با یک جهش بسیار چشمگیر، سهم بسیار بزرگی از تقسیم‌بندی موضوعی نشر را به خود اختصاص داده بود. در واقع به بیان دقیق‌تر، اردیبهشت ماه با توجه به برگزاری نمایشگاه کتاب و تلاش ناشران برای رساندن آخرین کتاب‌های خود به پیشخوان‌های نمایشگاه، همیشه تعداد کتاب‌های منتشرشده رقمی قابل توجه است.

کتاب‌های دینی و کتاب کودک پیشتاز هستند

آمار‌ها نشان می‌دهد در بیش از دو دهه اخیر و به‌ویژه در چند سال گذشته شمار عناوین کتاب‌های دینی و کتاب‌های کودک و نوجوان، در صدر تقسیم بندی موضوعی نشر در ایران بوده است.

بر اساس بررسی‌های انجام شده بیش از ۱۷ درصد کتاب‌های منتشر شده در چهار ماه گذشته در حوزه مطالعات دینی و معارف قابل دسته‌بندی هستند و همچنین رقمی در حدود ۱۵ درصد نیز به موضوع کتاب‌های کودک و نوجوان - در همه زمینه‌ها - اختصاص دارد. همچنین قابل توجه است که نرخ این آمارها که نشان‌دهنده سهم موضوعات مختلف در بازار نشر است، در سال‌های اخیر روند ثابتی به خود گرفته است. با این همه کاهش بیش از ۷۰ درصدی نشر کتاب‌های ادبی، تقسیم‌بندی‌های اخیر را در یکسال پیش رو با تغییرات گسترده‌ای مواجه خواهد کرد.