«سه‌گانه» ایرانی در فیلم‌های قرن 21

دنیای اقتصاد: روز گذشته فهرست ۱۰۰ فیلم برتر قرن ۲۱ به انتخاب ۱۷۷ منتقد برجسته جهان معرفی شد که در این میان نام سه فیلم ایرانی هم به‌چشم می‌خورد. «جدایی نادر از سیمین» ساخته اصغر فرهادی که نخستین فیلم ایرانی برنده اسکار است، توانسته جزو ۱۰ فیلم برتر این لیست قرار گیرد. فیلم‌های «کپی برابراصل» و «ده» از ساخته‌های عباس کیارستمی، کارگردان تازه درگذشته سینمای ایران نیز در این فهرست به ترتیب در رتبه‌های ۴۵ و ۹۷ دیده می‌شود که هر دو اثر در جشنواره‌های بین‌المللی با استقبال ویژه مواجه شده بودند و حالا هم توانسته‌اند نظر منتقدان را به خود جلب کنند.

گروه فرهنگ و هنر: تازه‌ترین رده‌بندی از برترین فیلم‌های قرن بیست و یکم با نظرسنجی از ۱۷۷ منتقد برجسته سینمایی روز گذشته منتشر شده است. در این رده‌بندی سه فیلم ایرانی نیز حضور دارند. فیلم برتر ایرانی از نظر این منتقدان «جدایی نادر از سیمین» است که در سال ۸۹ ساخته شد و توانست جایزه اسکار را نیز برای فرهادی به ارمغان بیاورد. این فیلم در رتبه نهم بهترین فیلم‌های قرن بیست‌ویکم جهان قرار گرفته است، اما دو فیلم دیگر هر دو از کارگردان فقید و برتر ایرانی، عباس کیارستمی است. فیلم «کپی برابر اصل» در رده چهل‌وپنجم و «ده» دیگر فیلم کیارستمی در رده نود و هفتم قرار دارد.این رده‌بندی تازه‌ترین رده بندی معتبر بنگاه خبرپراکنی بریتانیا «بی.بی.سی» است که روز گذشته در خبرگزاری ایسنا نیز بازتاب یافته است.در این فهرست نام برخی کارگردان‌ها بیشتر تکرار شده است.

وس اندرسون، کریستوفر نولان، میشائیل هانکه، آپیچاتونگ ویراستاکول، پل توماس اندرسون و برادران کوئن هر کدام سه فیلم در این فهرست دارند. متیو اندرسون دبیر بخش سرویس فرهنگ بی‌بی‌سی با اشاره به ویژگی نظرسنجی‌هایی از این دست که معمولا نگاه‌شان به گذشته سینما است، گفت: «ما در این نظرسنجی قصد داشتیم که بهترین فیلم‌های سال‌های اخیر را بیابیم. این آثار همان فیلم‌هایی هستند که بیشتر مردم احساس زیادی نسبت به آنها دارند.» او در ادامه گفت: «امیدواریم که نتیجه این نظرسنجی باعث ایجاد بحث و گفت‌وگو در این‌باره شود. آن‌هم نه تنها بحث بین منتقدان فیلم و علاقه‌مندان دو آتشه سینما بلکه میان همه کسانی که از تماشای فیلم لذت می‌برند و درباره ویژگی‌های یک فیلم خوب نظری دارند.»در این نظرسنجی هر منتقد اجازه داشت ۱۰ فیلم برتر از دیدگاه خود را ثبت کند. پس از انجام نظرسنجی یک فهرست متشکل از ۵۹۹ فیلم به دست آمد که از میان آنها فهرست ۱۰۰ فیلم برتر منتشر شد.

از جمله منتقدان سرشناسی که در این نظرخواهی شرکت داشتند می‌توان به پیتر دیبرگ از ورایتی، اسکات فینبرگ از هالیوودریپورتر، اوون گیلبرمن از ورایتی، ژان فیلیپ گریرسون، نیک جیمز از سایت‌اند‌ساوند، تاد مک‌کارتی از هالیوودریپورتر و کاترین شورد از گاردین اشاره کرد. با در نظر گرفتن این فهرست در میان تمام سال‌هایی که از قرن بیست و یکم می‌گذرد، سال ۲۰۱۲ و ۲۰۱۳ موفق‌ترین سال‌ها بوده‌اند، به گونه‌ای که ۹ اثر از ۱۰۰ فیلم برتر قرن حاضر در هر یک از این سال‌ها به سینما آمده‌اند. از مهم‌ترین آثار ارائه شده به سینما در سال ۲۰۱۲ می‌توان به «عمل کشتن» به کارگردانی جاشوا اپنهایمر در رده چهاردهم و «هولی موتورز» به کارگردانی لئوس کاراکس در رده شانزدهم و همچنین «دوازده سال بردگی» به کارگردانی استیو مک‌کوئین اشاره کرد. در این گزارش ضمن معرفی ۱۰۰ فیلم برتر قرن از نظر ۱۷۷ منتقد بی بی سی، ۱۰ فیلم نخست این رده بندی را به ترتیب مرور خواهیم کرد.

جاده مالهالند (Mulholland Drive): فیلم تحسین برانگیز فیلمساز آمریکایی، دیوید لینچ است که با بهره‌گیری از عناصر سوررئالیستی داستانی بریده بریده از چند شخصیت اصلی فیلم را روایت می‌کند. این فیلم در سال ۲۰۰۱ ساخته شده است.جاده مالهالند علاوه‌بر نامزدی بهترین کارگردان از آکادمی اسکار جایزه بهترین کارگردانی از جشنواره کن را برای لینچ به ارمغان آورد. این فیلم در کنار فیلم‌های مخمل آبی (۱۹۸۶) و کله پاک‌کن (۱۹۷۷) جزو آثار مطرح لینچ است.

در حال و هوای عشق (In the mood for love): فیلم درام و رمانتیک هنگ کنگی با کارگردانی، تهیه کنندگی و نویسندگی وونگ کار وای است که در سال ۲۰۰۰ ساخته شده. این فیلم برنده ۳۳ جایزه مختلف و همین‌طور ۲۲ نامزدی در جشنواره‌های مختلف از جمله کن و بافتا را در کارنامه دارد. تونی لیانگ چائو-وِی بازیگر و خواننده هنگ کنگی به‌خاطر ایفای نقش در این فیلم برگزیده جشنواره کن شد.

خون به پا خواهد شدThere Will Be Blood: اقتباسی از رمان «نفت!» اثر آپتن سینکلر است که کارگردانی، تهیه‌کنندگی و نویسندگی فیلمنامه‌اش را پل توماس اندرسون، برعهده داشته و در سال ۲۰۰۷ در آمریکا تولید شده است. این فیلم در هشتادمین مراسم اسکار برنده اسکار بهترین بازیگر نقش اول مرد، برای دنیل دی‌لوئیس و همچنین برنده اسکار بهترین فیلمبرداری برای رابرت السویت شد. فیلم اندرسون در ۶ بخش دیگر نیز نامزد جایزه اسکار شد اما جایزه‌ای دریافت نکرد. اندرسون پیش از این برای فیلم «مستی عشق» جایزه بهترین کارگردان کن را در سال ۲۰۰۲ گرفته بود.

شهر اشباح (spirited away): انیمیشن بسیار جذاب ژاپنی است که هایائو میازاکی فیلمساز برجسته ژاپن آن را در سال ۲۰۰۱ نویسندگی و کارگردانی کرده است. شهر اشباح همواره در فهرست برترین فیلم‌های پویانمایی تاریخ، جزو صدرنشینان بوده است. این انیمیشن توانست در هفتاد و پنجمین دوره جوایز اسکار برنده جایزه بهترین فیلم پویانمایی و همچنین برنده جایزه خرس طلایی در جشنواره بین‌المللی فیلم برلین سال ۲۰۰۲، در کنار فیلم «یکشنبه خونین» شد. فروش جهانی این فیلم بیش از ۳۰۰میلیارد دلار برآورد شده است.

پسرانگی boyhood: یک درام حماسی آمریکایی‌ است که ریچارد لینکلیتر آن را در سال ۲۰۱۴ نویسندگی و کارگردانی کرده است. این فیلم به‌طور مداوم در یک دوره ۱۲ ساله با فیلمبرداری از الار کولترین که از کودکی به بزرگسالی می‌رسید، ساخته شده است. فیلمبرداری این فیلم در تابستان ۲۰۰۲ شروع و در اکتبر ۲۰۱۳ به پایان رسید. این فیلم اولین بار در جشنواره فیلم ساندنس سال ۲۰۱۴ آمریکا اکران و نمایش رسمی‌اش به میانه سال ۲۰۱۴ موکول شد. پسرانگی همچنین در بخش اصلی جشنواره ۶۴ فیلم برلین در بخش رقابتی نامزد دریافت خرس طلایی بهترین فیلم بود و در نهایت خرس نقره‌ای بهترین کارگردانی را برای «لینکلیتر» به ارمغان آورد و در جشنواره فیلم سیاتل نیز جایزه بهترین فیلم، کارگردانی و بازیگری را به‌دست آورد.

درخشش ابدی یک ذهن پاک (Eternal Sunshine of the Spotless Mind): محصول سال ۲۰۰۴ آمریکا و به کارگردانی میشل گوندری در ژانر رمانتیک علمی-تخیلی است که رگه‌های کمدی در فیلم دارد و چارلی کافمن فیلمنامه فیلم را نوشته است. این فیلم دریافت جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اصلی/ غیراقتباسی در سال ۲۰۰۵ میلادی را در کارنامه دارد. همچنین کیت وینسلیت نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر زن در همین دوره از اسکار شد.

درخت زندگی (The Tree of Life): محصول آمریکا و در ژانر درام تهیه شده است. کارگردان و نویسنده این فیلم ترنس مالیک و بازیگران اصلی آن برد پیت، شان پن، جسیکا چستین هستند. فیلم معنی و تاریخچه زندگی را از دید مردی میان سال با مرور خاطرات کودکی او در دهه ۱۹۵۰ در تگزاس بازسازی می‌کند و آن را با جلوه‌های تصویری به منشأ خلقت پیوند می‌دهد. این فیلم پس از تاخیر‌های طولانی در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۰ در جشنواره فیلم کن ۲۰۱۱ اکران شد و در همین جشنواره هم نخل طلایی را دریافت کرد.

یی یی (Yi Yi): این فیلم که به کارگردانی و نویسندگی ادوارد یانگ ساخته شده محصول مشترک دو کشور تایوان و ژاپن است و درامی عاشقانه و موزیکال محسوب می‌شود. این کارگردان برای ساخت این فیلم برنده جایزه بهترین کارگردان از جشنواره فیلم کن شد.

جدایی نادر از سیمین (A Separation): نخستین فیلم ایرانی است که موفق به دریافت جایزه اسکار شد. تهیه کنندگی، نوشتن فیلمنامه و کارگردانی این فیلم را که تاکنون بیش از ۵۰ جایزه معتبر از آن خود کرده است اصغر فرهادی به عهده داشت و بازیگرانی چون لیلا حاتمی، پیمان معادی، شهاب حسینی و ساره بیات در آن بازی کرده‌اند. این فیلم در سال ۸۹ ساخته شد.

درون لوین دیویس (Inside Llewyn Davis): کارگردانی این فیلم که به گونه کمدی و درام تهیه شده کار برادران معروف سینمای جهان، برادران کوئن است و در آن کری مولیگان، جان گودمن و اُسکار آیزاک بازی کرده‌اند. فیلم پس از اکران ۱۹مه ۲۰۱۳ در جشنواره فیلم کن جایزه گرند پریکس را برد و پس از گذراندن چرخه خود در فستیوال کن در تاریخ ۶ دسامبر ۲۰۱۳ اکران عمومی شد.

رد پای کیارستمی در سینمای جهان

همچنین در این رده بندی دو فیلم از دیگر کارگردان شهیر و محبوب ایرانی، عباس کیارستمی نیز قرار گرفته است. فیلم نخست که در رده ۴۵ قرار گرفته «کپی برابر اصل» است. این فیلم محصول سال ۸۹ است. فیلم پس از نمایش در جشنواره فیلم کن ۲۰۱۰ با استقبال بسیاری از منتقدان شناخته شده جهان روبه رو شد. ژولیت بینوش برای بازی در این فیلم جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن جشنواره فیلم کن ۲۰۱۰ را به خود اختصاص داد. عباس کیارستمی برای کارگردانی این فیلم در جشنواره فیلم کن ۲۰۱۰ یکی از نامزدهای جایزه نخل طلا بود. پیتر برادشاو در گاردین گفت: کپی برابر اصل یک فیلم با ایده است، من کیارستمی را برای ساخت این اثر تحسین می‌کنم. همچنین فیلم «ده» که کیارستمی آن را در سال ۸۰ ساخت، فروش ویدئویی فیلم در آمریکا بیش از ۱۰۰ هزار دلار گزارش شده‌است. طی یک نظرخواهی که توسط فهرست مجله امپایر در سال ۲۰۰۸ از میان ۱۰هزار سینمارو صورت گرفت، فیلم ۱۰در فهرست ۵۰۰ فیلم برتر تاریخ سینما و در رده ۴۴۷ قرار گرفت. این فیلم نیز واکنش مثبت بسیاری از منتقدان داخلی و خارجی را برای کیارستمی به همراه داشت.

«سه‌گانه» ایرانی در فیلم‌های قرن 21