بدرقه «کیارستمی» تا خانه دوست

عکس: مجتبی سرانجام‌پور، دنیای اقتصاد

گروه فرهنگ‌وهنر: عباس کیارستمی کارگردان سرشناس سینمای ایران چند روز پیش در فرانسه درگذشت تا پس از یک مبارزه سنگین با بیماری، به مرگ لبخند بزند. این هنرمند سرشناس جهان در حالی با زندگی بدرود گفته است که در روزهای اخیر حاشیه‌های پرونده پزشکی‌اش یکی از مهم‌ترین بحث‌های جامعه ایرانی را شکل داده است.اگرچه مسوولان دستور صریح برای رسیدگی به پرونده این کارگردان را داده‌اند اما شبکه‌های اجتماعی سرشته از نقل قول‌هایی است که در همین رابطه مطرح می‌شود. به هرحال پیکر عباس کیارستمی جمعه شب گذشته به ایران منتقل شد تا مراسم وداع با این کارگردان روز گذشته از مقابل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شود.صبح روز گذشته جمعیت زیادی خود را به خیابان حجاب رسانده بودند تا هنرمند سرشناس خود را به سمت خانه ابدی‌اش بدرقه کنند رخشان بنی‌اعتماد کارگردان سینما و سخنگوی ستادی که برای بدرقه این هنرمند تشکیل شده بود اعلام کرد به‌دلیل محدودیت مکانی آرامستان واقع در لواسان، این مراسم به‌صورت خصوصی و صرفا توسط خانواده و تعدادی از وابستگان نزدیک انجام خواهد شد.مجری مراسم روز گذشته پرویز پرستویی بازیگر سینمای ایران بود که در روزهای اخیر مقابل برخی اتفاقاتی که بعد از مرگ این هنرمند افتاده بود واکنش‌های قابل تاملی نشان داده بود. او در ابتدا از حاضران خواست تا نظم را رعایت کنند و سپس تابوت کیارستمی را بوسید و برنامه را آغاز کرد. پرستویی خطاب به مردم گفت: ما امروز اینجا آمده‏ایم تا عزیزی را که سال‏های سال تلاش کرد و برای ما خاطرات زیادی را به یادگار گذاشته، بدرقه کنیم. هنرمندی که نتیجه نزدیک به نیم قرن تلاش او خلق آثاری است که امروز میراث فرهنگی جهان ایرانی شناخته می‏شود. او تاکید کرد کیارستمی فقط یک فیلمساز نیست، فقط یک شاعر نیست، فقط یک تصویرگر و عکاس نیست، او همه اینهاست ولی فقط همه اینها نیست.

افراد استثنایی جهان را تکان می‏دهند

بازیگر سرشناس سینما در همان ابتدا از ابراهیم حقیقی دعوت کرد تا در جایگاه حاضر شود و این هنرمند هم با اشاره به اینکه حرف زدن درباره دوستی که ۴۵ سال از دوستی با او می‏گذرد، گفت: نگهداری تعالی هنر آن هم در سینما بسیار سخت است و در دوره‏ای که فیلم‏هایی تولید می‏شوند که پر از قتل، غارت، خونریزی هستند، کیارستمی نشان داد فیلم می‏تواند سرشار از مهر و دوستی باشد. ابراهیم حقیقی همچنین گفت: برخی می‏گویند همه جهان او را نمی‏شناسند ولی مگر همه جهان «میکل‌آنژ» را می‏شناسد؟! این افراد استثنایی جهان را تکان می‏دهند و کیارستمی برای سینمای جهان الفبای تازه‏ای را طراحی کرد.

توضیح صمدیان درباره یک مصاحبه

پرستویی در ادامه با اشاره به اینکه امروز بهانه‏ای است تا بار دیگر عباس کیارستمی را به یاد آوریم و البته مردم ما هیچ‏گاه هنرمندان را فراموش نمی‏کنند و امروز آماده‏ایم تا آغاز دوباره او را به نظاره بنشینیم، از سیف‏الله صمدیان دعوت کرد تا به‌عنوان دوست و همکار قدیمی این هنرمند و نیز تمام اهالی سینما صحبت کند. صمدیان با اشاره به اینکه قصد ندارد صندوق خاطرات ۳۰ ساله دوستی‏شان را با کیارستمی باز کند به یک فایل تصویری که در چند روز گذشته در فضای مجازی پخش شده اشاره کرد و گفت: این فایل تصویری درباره یک مصاحبه از عباس کیارستمی است که در آن مانند زندگی، خود او و فیلم‏هایش یک ابهامی وجود دارد و آنجایی است که از او پرسیده می‏شود؛ دوست دارد کدام اثر هنری‏اش بعد از او به جا بماند؟! وی افزود: او در این گفت‏وگو رُک و بدون رودربایستی گفته است که «دوست دارم خودم بمانم». این جمله برای خیلی‏ها ممکن است تعبیر مبهمی داشته باشد اما با شناخت جزئی من از کیارستمی، می‏گویم جزئی چون معتقدم خود او هم به‌طور کامل خود را نتوانسته بشناسد و بروز بدهد، می‏دانم که این حرف او برای زندگی خاکی نیست و طبیعتا از جایی برمی‏آید که عشق‏اش به‌کار را تداعی می‏کند.

صمدیان گفت: او در ۲۴ ساعت زندگی ۲۰ ساعت کار می‏کرد و در ساعت‏های دیگر هم به کارهای فردا و دیروز خود و نیز کارهای نکرده فکر می‏کرد. این هنرمند عکاس با یادآوری دیدار خود با ژیل‌ژاکوب در آخرین ساعات کاری او در مقام ریاست جشنواره کن اظهار کرد: در دفتر ژیل ژاکوب درباره تمام کارهای ۲۰ ساله او حرف زدیم تا اینکه صحبت را به سینمای ایران کشاند و گفت که سینمای ایران مثل معدنی است که خون سینما در رگ سینماگران ایرانی است. ژاکوب همچنین به عباس کیارستمی اشاره کرد و گفت: سینماگران زیادی را در این سال‏ها دیده‏ام اما آرزو دارم دوباره سرکلاس‏های سینما بروم و از اول شروع به یادگیری کنم اما استادم عباس کیارستمی باشد. در ادامه این مراسم یک فایل صوتی از آیدین آغداشلو از رفقای قدیمی عباس کیارستمی پخش شد که در آن گفته بود حاصل عمر طولانی و پربار عباس کیارستمی را به این سادگی‏ها و در این مهلت کوتاه نمی‏توان بازگو کرد چون این برای یک عمر عادی و ساده یک هنرمند عادی نبوده است. ما با کسی سروکار داریم که در چند وجه در فرهنگ معاصر ما توانگر بود.

خطابه ایوبی درباره جهان

به گزارش «ایسنا» حجت‌الله ایوبی رئیس سازمان سینمایی یکی از حاضران مراسم تشییع پیکر این هنرمند بود و گفت که امروز را تاریخ به یاد خواهد داشت و هرگز فراموش نخواهد کرد. ایوبی گفت: امروز روز وداع با دریچه‏ای به روشنایی و پنجره‏ای به بیرون است. امروز مرد آرام و بی‏ادعای فرهنگ و تمدن کهن، دفتر و دیوانش را به سادگی برمی‏چیند و می‏برد. او که همه دیده بود و چشم، چشم از جهان فرو می‏بندد و آرام و بی‏صدا می‏رود. وی افزود: در جهان جهانی شده مردی از سرزمین خورشید برآمده از لابه‏لای هزاران هزار دفتر و دیوان به پشتوانه تمدنی همیشه پرستش‏گر یزدان و از دل سازها و آوازهای ایرانی مردی از جنس نور و روشنایی برخاست و انسان را به تماشا خواند و بشریت را به تماشای خود گمشده‏اش فراخواند.

سپاسگزاری برنده اسکار از کیارستمی

در ادامه مراسم ابراهیم فروزش کارگردان و رفیق کیارستمی و اصغر فرهادی برنده اسکار هم سخنرانی کردند که سخنرانی اصغر فرهادی با استقبال مردم روبه‌رو شد.به گزارش «ایسنا» فرهادی با تسلیت گفتن برای روزهای تلخی که می‏گذرد، در بخش‏هایی از سخنرانی‏اش که به‌صورت متن نوشته بود، گفت: «آقای کیارستمی نازنین، سلام.باورم نمی‏شود چند هفته پس از آخرین دیدارمان، امروز در میان این جمع ایستاده‏ام تا به بهانه سفر بی‏بازگشتتان این جملات را به زبان بیاورم. این روزها درباره شما بسیار گفته‏اند و گفته‏ایم. هرچند دیر، بسیار دیر. اما من امروز اینجا ایستاده‏ام تا صمیمانه از شما سپاسگزاری کنم. از شما سپاسگزارم که نام این سرزمین را در جهان، به نامی پراحترام و دلنشین بازگرداندید. سپاسگزارم که دل نبریدید از این خاک با همه نادیده گرفتن‏ها و قدرناشناسی‏ها. سپاسگزارم که راه ناهموار و سنگلاخ جهانی کردن سینمای این مرز و بوم را بردبارانه هموار کردید که اگر امروز کنجکاوی و اشتیاقی است برای دیدن آثار ایرانی بیرون از این مرزها، وام‏دار گام‏هایی‏ست که در آن دوران سخت برداشتید. سپاسگزارم که بیش از شمارگان فیلم‏ها و عکس‏ها و شعرهایتان در گوشه‏گوشه جهان، تشنگان فراگیری را گرد خود جمع کردید، نه فقط برای آموختن به آنها، بلکه بالاتر از آن برای دلگرم کردنشان به اینکه می‏توانند در هر شرایطی با اندک امکانی، رویاهایشان را به تصویر بکشند. سپاسگزارم نه به این خاطر که زیبایی‏های جهان را می‏دیدید، بلکه چون جهان را زیبا می‏دیدید. سپاسگزارم که دوری از هیاهو را آموختید. که با همه بزرگی‏تان، از دایره فروتنی فرو نلغزیدید. من از شما سپاسگزارم به خاطر همه زحماتتان.» این کارگردان در پایان نوشت: «و زحمت آخر، رساندن این پیغام:

«آقای کیارستمی عزیزم،

تو اگر در تپش باغ خدا را دیدی، همتی کن

و بگو ماهی‏ها، حوض‏شان بی‏آب است»»

داریوش شایگان: درون کیارستمی جوهر نفیسی نهفته بود

در بخش دیگری از مراسم تشییع پیکر عباس کیارستمی، از داریوش شایگان دعوت شد تا سخنانی را بیان کند و او هم یادآور شد که بیش از ۱۰ سال قبل، من و کیارستمی همزمان با برگزاری فستیوال در ایتالیا یک هفته را در یک هتل اقامت داشتیم و توانستم در آن مدت او را که بیشتر با کارهایش آشنایی داشتم، از نزدیک بشناسم و در آن زمان فهمیدم بین ما دو نفر آن کسی که باید شنونده باشد من هستم و بهتر است او بگوید و من بیاموزم.این نویسنده با اشاره به اینکه «متوجه شدم عباس کیارستمی چیزهایی را می‏بیند که یا من اصلا نمی‏دیدم یا توجهی به آنها نداشتم» ادامه داد: بعدها فهمیدم درون او جوهر نفیسی نهفته است، جوهری که از عمق فرهنگ کهنسال ایران نشأت می‏گیرد. عباس برای یاد گرفتن نیازی به انباشتن اطلاعات نداشت و این رفتار او مرا به یاد لئوناردو داوینچی می‏اندازد که می‏گفت من انسانی هستم بی‏نیاز از خواندن چون دنیا را از درون خود می‏بینم.

سخن کوتاه کیمیایی

مسعود کیمیایی یکی دیگر از هنرمندانی بود که در این مراسم حضور داشت ولی به‌دلیل ناخوش بودن احوالش خیلی کوتاه سخن گفت و در جمله‏ای کیارستمی را چهره‏ای ماندگار و به اندازه تاریخ ماندنی دانست و احمد کیارستمی فرزند ارشد عباس کیارستمی به‌عنوان آخرین سخنران پشت تریبون قرار گرفت و در ابتدا از ستاد بدرقه‏ای که در خانه سینما برای پدرش تشکیل شده و از برنامه‏ریزی‏هایی که از پاریس تا کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان انجام شده بود، تشکر کرد. وی گفت: تمام قدردانی‏ام تاکنون از طرف خانواده بود اما از طرف خودم از بهمن (برادرش) تشکر می‏کنم که در این چهار ماه خیلی سختی کشید و از پدرم به خوبی مراقبت کرد که البته با توجه به شرایط پیش آمده فکر می‏کنم هنوز بخشی از کار او ادامه دارد و بر دوش‏اش خواهد بود. احمد کیارستمی که به تازگی به ایران برگشته است، اظهار کرد: در این سال‏هایی که از پدرم کمتر کار در اینجا به نمایش درآمد کم دیده بودم گله کند ولی چند سال قبل که مراسم بزرگداشتی برایش در ایران برپا شد، گفت آدم این همه فستیوال در دنیا می‏رود اما آنچه در خانه خودش باشد چیز دیگری است. اگر او بود و می‏دید که مردم چه محبتی نشان می‏دهند، حتما به او می‏چسبید. این مراسم با تشییع پیکر عباس کیارستمی توسط دستیاران کارگردان سینمای ایران و خواندن نماز توسط حجت‏الاسلام دعایی و بدرقه او به سمت آرامگاه ابدی‏اش در لواسان پایان یافت.