تلورانس مالی تئاتر در ایران

انتشار فیش‌های حقوقی در روزهای اخیر یکی از مهم‌ترین چالش‌های موجود در جامعه را شکل داده و حرف و حدیث‌های فراوانی را به‌‌وجود آورده است. بازتاب فیش‌های حقوقی مدیران در فضای مجازی در حالی حاشیه‌های فراوانی را به‌وجود آورده است که در روزهای گذشته این ماجرا ابعاد دیگری به خود گرفته است و قشرهای مختلف جامعه با حضور در کمپین‌هایی که در همین زمینه شکل گرفته است، فیش‌های خود را منتشر می‌کنند. در این میان اما انتشار فیش‌های هنرمندان سرشناس و مطرح ایران در ۴۸ ساعت گذشته واکنش‌های زیادی را به‌وجود آورد. انتشار فیش‌های حقوقی هنرمندانی همچون جمشید مشایخی، علی نصیریان، داریوش اسدزاده و... که سال‌ها خاک صحنه خورده‌اند و لحظات قابل تاملی را برای مردم خلق کرده‌اند در دو روز گذشته توسط «ایلنا» منتشر شد و میدان دار واکنش‌های مجازی بوده است.

فیش حقوقی مدیران تئاتری

تئا‌تر جزو معدود حوزه‌هایی است که در آن مدیر و فعالانش به یک اندازه حقوق می‌گیرند! به‌طوری‌که سرپرست شورای ارزشیابی و نظارت اداره‌کل هنرهای نمایشی هم معتقد است دریافتی کارکنان دولتی تئا‌تر، رقم‌های ناچیزی است. به گزارش «ایلنا»، در همین رابطه مهدی شفیعی مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافتی‌اش را «دو میلیون و ۸۰۰ هزار تومان» اعلام می‌کند و رحمت امینی سرپرست شورای ارزشیابی و نظارت اداره کل هنرهای نمایشی هم می‌گوید: مدیران اداره کل هنرهای نمایشی و مدیران سالن‌های نمایشی متصل به دولت حقوق‌هایی معمولی و متوسط دریافت می‌کنند؛ حقوق‌هایی که از اشل دانشگاهی هم پایین‌تر است. حقوق ماهانه دریافتی رحمت امینی به گفته خودش «معادل یک عضو هیات علمی دانشگاه دولتی در مرتبه استادیار است»؛ یعنی حدود دو میلیون تومان.از سویی یکی از مطرح‌ترین سالن‌های دولتی تئا‌تر در پایتخت، مجموعه «تئا‌تر شهر» است که چهار سالن دارد و پریسا مقتدی، مدیر این مجموعه هم رقم دریافتی فیش حقوقی‌اش را یک میلیون و ۹۹۳ هزار تومان اعلام می‌کند.

بودجه تئاتری‌ها چقدر است؟

بودجه امسال تئا‌تر ۵۵ میلیارد تومان است؛ مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، می‌گوید طبیعی است که وضعیت اعتباری تئا‌تر با انتظاراتی که از این حوزه می‌رود؛ متناسب نباشد. مهدی شفیعی درباره اینکه چقدر از این بودجه به دست اهالی تئا‌تر می‌رسد، می‌گوید: ردیف‌های بودجه‌ای دولت اقلیتی هستند؛ یعنی تمام هزینه‌های یک وزارتخانه از محل همین ردیف‌ها تامین می‌شود و طبیعی است که مثل سال‌های گذشته بخش عمده‌ای از این اعتبار صرف هزینه‌های نگهداری و پشتیبانی ستاد وزارتخانه شود. شفیعی می‌گوید: در شرایط خوش‌بینانه، شاید ۵۰ درصد این مبلغ به معاونت هنری برسد.البته حتی اگر خوش‌بینانه هم نگاه کنیم، ۵۰ درصدی که به معاونت هنری می‌رسد، به معنی رسیدن به دست هنرمندان تئا‌تر نیست. طبق گفته‌های مهدی شفیعی، بخشی از این بودجه، صرف رویداد‌ها، انتشارات و دیگر هزینه‌ها می‌شود و بخشی از آن به‌عنوان هزینه تولیدی، به دست گروه‌های تئاتری می‌رسد.اما مطالبه جامعه تئاتری تضمین هزینه‌های تولید اجرا‌هایشان است؛ این را همه اهالی تئا‌تر می‌گویند و مدیرکل مرکز هنرهای نمایشی هم به آن اذعان دارد.

مهدی شفیعی می‌گوید؛ این را می‌داند و مرکز هنرهای نمایشی هم همیشه سعی کرده این خواسته را برآورده کند: وضعیت بودجه سال گذشته هم مناسب نبود؛ اما به‌نوعی حمایت از تولیدات گروه‌های نمایشی را تا جایی که در توانمان بود در اولویت قرار دادیم. اما می‌دانیم که این اعتبار و بودجه متناسب با تولید بالایی که در تئا‌تر وجود دارد یا رشد گروه‌های نمایشی نیست.البته به گفته مهدی شفیعی این بودجه مربوط به کمک‌های مستقیم است و در کنارش دولت از بخش‌های خصوصی تئا‌تر که فعال است؛ حمایت می‌کند. مدیر مرکز هنرهای نمایشی می‌گوید: دولت در عوارض، مالیات و ایجاد زمینه‌های انگیزشی برای بخش‌های صنعتی برای ورود به سرمایه‌گذاری در حوزه تئا‌تر کمک می‌کند. در برنامه ششم توسعه زمینه این ورود دولت برای کمک به بخش‌های هنری مثل تئا‌تر وجود دارد و پیشنهادهایی هم شده. اگر دولت فعال شود، بخش عمده‌ای از مشکلات تئا‌تر حل می‌شود.شفیعی معتقد است بودجه تئا‌تر نسبت به سال گذشته رشد داشته و اگر در حوزه تخصیص و رسیدنش به حوزه تئا‌تر هم خوب عمل شود، خیلی از مشکلات و مسائل سال‌های گذشته تئا‌تر، امسال کمتر می‌شود.

حقوق بازنشستگی هنرمندان سرشناس

فعالان تئا‌تر حقوق‌بگیر نیستند و اغلب درآمدشان دستمزدی است که وابسته به نوع کار تغییر می‌کند، اما در میان قدیمی‌های این رشته، هستند کسانی که با عنوان بازیگر و کارگردان تئا‌تر استخدام نهادهایی مثل اداره هنرهای دراماتیک، اداره فرهنگ و هنر و... شدند و این روز‌ها حقوق بازنشستگی‌شان را دریافت می‌کنند. «علی نصیریان»، چهره ماندگار بازیگری تئا‌تر و سینماست و با بردن نامش، تصاویر آشنایی از او در نقش‌هایی مختلف به ذهن می‌آید. این بازیگر ۸۱ ساله تئا‌تر، تلویزیون و سینما هم بازنشسته وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ علی نصیریان درباره حقوق بازنشستگی خود می‌گوید: «قبلا یک میلیون و ۷۰۰ هزار تومان دریافت می‌کردم که از امسال شده است دو میلیون تومان.» «جمشید مشایخی» هم حقوق بازنشستگی خود را ماهانه از حساب خود برداشت می‌کند و تصویری از فیش حقوقی خود در اختیار ندارد؛ او که نزدیک به ۵۰ سال پیش به استخدام اداره هنرهای دراماتیک درآمد، حقوق بازنشستگی این روزهای خود را «دو میلیون تومان» اعلام می‌کند.بازیگری شغل هفتاد‌ساله «داریوش اسدزاده» است. این بازیگر قدیمی و نام آشنای تئا‌تر و تلویزیون و سینما می‌گوید فیش حقوقی‌ای ندارد که تصویرش را در اختیار «ایلنا» قرار دهد.

چون این پول همیشه از صندوق بازنشستگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به‌طور ماهانه به حسابش ریخته می‌شود. دریافتی داریوش اسدزاده در سن ۹۳ سالگی به گفته خودش، حدود یک میلیون تومان است.این بازیگر پرسابقه می‌گوید وضعیت تئا‌تر و سینما اسفناک است؛ هر دو رو به افول است و کار خوابیده چون وضعیت اقتصادی کشور خوب نیست. همه بیکار هستند و هنرمندان در وضعیت راحتی زندگی نمی‌کنند.سهراب سلیمی، هم جزو بازیگران قدیمی تئا‌تر است که تاکنون ۱۲۷ کار صحنه‌ای نمایش انجام داده است. او درباره بازنشستگی و فعالیت هنری خود می‌گوید: «من و دیگران، طیف وسیعی از هنرمندانی بودیم که پس از فراز و نشیب‌های فراوان به استخدام اداره برنامه‌های تئا‌تر (فرهنگ و هنر سابق) درآمدیم. ۳۲ سال در چارچوب سیاست‌های فرهنگی هنری این کشور فعال بودم و در ۱۲۷ اثر نمایشی فعالیت کردم که اگر آن را به حدود سی سال فعالیت کارمندی تقسیم کنیم، می‌شود سالی چهار اثر.»سهراب سلیمی درباره مبلغ حقوق بازنشستگی‌اش می‌گوید: «بعد از ۳۰ سال کار، با کمال تاسف باید بگویم دریافتی من به‌عنوان یک بازنشسته یک میلیون و ۵۷۰ هزار تومان است.»به اعتقاد این بازیگر تئا‌تر و تلویزیون، در مسائل حقوقی، بی‌بضاعت‌ترین حقوق بگیرانی که در تمام مجموعه وزارتخانه‌های این کشور وجود دارند، هنرمندان تئاترند: «ما نازل‌ترین حقوق را دریافت می‌کنیم؛ چه در مدتی که فعال بودیم چه الان به‌عنوان بازنشسته.»

۱۰ میلیون برای چند ماه کار سخت

دستمزد یک بازیگر و کارگردان در تئا‌تر وابسته به عوامل زیادی است؛ از سابقه و شهرت و استعداد گرفته تا شانس و روابط و کار مستمر و مانند آن. یک کارگردان و یک بازیگر شناخته شده، برای یک کار خوب در سالنی خوب، به‌طور میانگین دستمزدی حدود ۱۰ میلیون تومان خواهد داشت. ایوب آقاخانی، کارگردان و بازیگر تئا‌تر معتقد است عدم امنیت مالی هنرمند در ازای کار تولیدی‌اش مهم‌ترین مساله اهالی تئا‌تر است: «ممکن است دستمزد یک هنرمند تئا‌تر مقدار مشخصی باشد، اما اصلا ضمانتی مبنی بر اینکه در ازای کاری که انجام داده به این دستمزد دسترسی پیدا کند، وجود ندارد.»آقاخانی ادامه می‌دهد: من به‌عنوان کارگردان ممکن است چند کار در طول سال انجام دهم، اما لزوما همگی به بازدهی مالی نرسد یا هزینه‌های پروژه‌ام به اندازه‌ای زیاد شده باشد که هرچقدر هم دربیاوریم، در مسیر جبران هزینه‌ها خرج شود و دیگر نتوان اسم سود روی آن گذاشت؛ واقعیت این است که بسیاری از هنرمندان تئا‌تر و مشخصا کارگردانان فقط به نیت زنده ماندن در حرفه خودشان کار می‌کنند.ایوب آقاخانی سال گذشته دو نمایش روی صحنه برده و معتقد است یکی از آنها که در فضای خصوصی اجرا شد تنها هزینه‌های خودش را تامین کرد و به سود نرسید: چند ماه تمرین ویک‌ماه ونیم‌ماه اجرا را عملا برای هیچ انجام دادیم؛ البته ارزش مخاطب و رضایت او در تداوم حرفه‌ای موثر است، اما از نظر اقتصادی مطلقا سودی در کار نبود. تمام ماحصل من از فعالیت تئا‌تر در سال گذشته، برمی‌گردد به یک اثر؛ در حالی که چند اثر را انجام دادم. اگر آن دستاوردی که من از یک کار دارم را تقسیم کنیم به تعداد کارهایی که از آنها دستاورد مالی نداشتم می‌بینید که‌‌ همان یک کار هم به سطح بسیار نازلی سقوط می‌کند. بنابراین در چنین شرایطی اصلا اینکه فکر کنید درآمد هنرمند تئا‌تر را در این روز‌ها می‌توانید با مدیری که ضمانت دریافت مقدار مشخصی از بهره مالی دارد مقایسه کنید بیهوده است.