مروری بر وضعیت صنعت فولاد ایران
وضعیت صنعت فولاد ایران
محسن پروان
دبیر همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران
رکود حاکم بر بازار داخلی صنایع زیادی را تحت تاثیر خود قرار داده است اما صنعت فولاد بیش از سایر صنایع در تنگنای حاصل از رکود گرفتار شده است، چراکه علاوه بر رکود داخلی، افت شدید قیمت‌های جهانی و افزایش قیمت حامل‌های انرژی در داخل باعث شده است قیمت تمام‌شده محصول در بسیاری از کارخانه‌های تولید فولاد ایران بالاتر از قیمت بازار باشد.
آیا قیمت‌های فولاد و سنگ‌آهن در جهان همچنان کاهشی است؟
از سوی دیگر این وضع در بازار مواد اولیه نیز حاکم است. در سال‌های گذشته به دلیل افزایش قیمت دلار و بالا بودن قیمت‌های جهانی سنگ‌آهن، تولید این محصول معدنی در ایران گسترش یافت و معادن کوچک فراوانی توجیه اقتصادی پیدا کردند، معادنی که به جای تولید علمی و بهینه با روش‌های سنتی از مارجین بالای صادرات استفاده کرده و تولید حداقلی با بهره‌وری پایین را انتخاب کرده‌اند، اما با کاهش قیمت‌های جهانی و همچنین تثبیت قیمت دلار در ایران این معادن نیز وارد بحران شده‌اند و افت قیمت تا جایی پیش رفته است که معادن بزرگ نیز از مشکل دور نبوده‌اند. اکنون پرسش اصلی این است که بحران فعلی صنعت فولاد تا کی ادامه خواهد داشت و تکلیف پروژه‌های فراوان فولادی و معدنی که در دست اجراست از طرح‌های استانی گرفته تا فعالان بخش خصوصی که در نظر دارند ظرفیت تولید فولادی ایران را به 55 میلیون تن برساند، چیست؟ پروژه‌هایی که بسیاری از آنها پیش از رسیدن به تولید، توجیه اقتصادی خود را از دست داده‌اند و اگر این وضعیت قیمت و رکود ادامه یابد این موضوع به سایر پروژه‌ها نیز سرایت خواهد کرد. بنابر این به نظر می‌رسد شناخت آینده کوتاه‌مدت و میان‌مدت صنعت فولاد ایران برای ادامه مسیر، امری ضروری است. فولاد یک کالای کاملا جهانی است و شما نمی‌توانید بدون در نظر گرفتن شرایط بازارهای جهانی برای آن برنامه‌ریزی کنید، آن هم در شرایطی که اگر ما به تولید 55 میلیون تن در سال برسیم حداقل 20 تا 25 میلیون تن آن را باید صادر کنیم، چرا که در بهترین شرایط رونق هم ما مصرفی بیش از 30 میلیون تن فولاد در سال نخواهیم داشت. بنابراین، بررسی وضعیت فولاد در جهان خصوصا فولاد چین که با تولید 822میلیون تن در سال 2014 بیش از 50 درصد تولید فولاد خام در جهان را در اختیار داشته است برای برنامه‌ریزی امری ضروری به نظر می‌رسد. بر همین مبنا در ابتدا اتفاقات صنعت فولاد چین و صنایع مرتبط به آن مانند سنگ‌آهن استرالیا و برزیل را مورد بررسی قرار خواهیم داد. چند اتفاق مهم در صنعت فولاد چین رخ داده است که مسلما بازارهای دنیا را تحت تاثیر قرار می‌دهد:
۱- صادرات فولاد چین در سال ۲۰۱۰ برابر با ۶/ ۱ میلیون تن بود که این رقم در سال ۲۰۱۴ به ۹۲ میلیون تن رسید و با توجه به میزان صادرات در ۸ ماه نخست سال ۲۰۱۵ برآورد می‌شود تا پایان سال ۲۰۱۵ صادرات محصولات فولادی چین از ۱۳۰ میلیون تن بگذرد. در سال ۲۰۱۶ نیز صادرات فولاد چین بر اساس پیش‌بینی‌ها از ۱۵۰ میلیون تن محصول نهایی فراتر خواهد رفت.
2- تولید فولاد چین در 8 ماه نخست سال 2015 برابر با 540میلیون تن و نسبت به دوره مشابه سال قبل 8/2 درصد کاهش داشته است (556 میلیون تن تولید منتهی به ماه آگوست سال 2014) که اگر وضعیت به همین روال ادامه یابد انتظار می‌رود تا پایان سال 2015 تولید فولاد در چین به میزان 23 میلیون تن کاهش یابد و این به معنی حداقل 46 میلیون تن کاهش مصرف سنگ‌آهن در این کشور است.
۳- تولید سنگ‌آهن در استرالیا خصوصا در شرکت RioTinto افزایش یافته و یک معدن به ظرفیت ۵۵ میلیون تن سنگ‌آهن دانه‌بندی شده به ظرفیت این کشور اضافه خواهد شد. (گزارش شرکت ریوتینتو در پانزدهمین همایش فولاد و مواد اولیه چین در سپتامبر ۲۰۱۵) استرالیا بزرگ‌ترین صادرکننده سنگ‌آهن در جهان با صادرات بیش از ۶۵۰ میلیون تن سنگ‌آهن در سال ۲۰۱۴ است.
4- برزیل ظرفیت تولید سنگ‌آهن خود را در سال 2015 به میزان 20 میلیون تن افزایش خواهد داد و به 340 میلیون تن در سال خواهد رساند (تولید سنگ‌آهن ایران در سال 2014 برابر با 45 میلیون تن بوده است که بیش از 15 میلیون تن آن برای صادرات تولید شده است). موارد بالا به این معنی است که ما در سال 2016 در جهان حداقل 150میلیون تن صادرات فولاد ارزان‌قیمت از چین خواهیم داشت که نظم بازارهای مختلف خصوصا بازار خلیج فارس را به هم خواهد زد و حداقل 120 میلیون تن نیز سنگ‌آهن دانه‌بندی‌شده مازاد وارد بازار خواهد شد و این موضوع نیز به معنی ادامه افت قیمت جهانی سنگ‌آهن است. حتی می‌توان گفت شروع این داستان در سال 2015 نیز قابل مشاهده است و با توجه به رکود گسترده در بازارهای مختلف از جمله کشور خودمان و منطقه خاورمیانه، واضح است که چرا قیمت سنگ‌آهن و فولاد تا این حد کاهش یافته است، به صورتی که معادن کوچک سنگ‌آهن در جهان خصوصا ایران ، با بحران جدی مواجه شده‌اند و قیمت تمام‌شده بسیاری از تولیدکنندگان فولاد در حال حاضر بالاتر از قیمت‌های بازار است که حمایت تعرفه‌ای از فولاد در ابتدای سال 1394 هر چند اندک اما سیاستی بر مبنای همین امر بوده است. حال باتوجه به اینکه در منطقه خاورمیانه انتظار ثبات و رونق اقتصادی در سال 2016 بسیار پایین است و امید به پایان بحران اتحادیه اروپا نیز در سال 2015 و 2016 کمرنگ است و جهان با عرضه مازاد فولاد و سنگ‌آهن نیز مواجه است، انتظار می‌رود دره مرگ قیمتی فولاد در سال 2016 نیز ادامه داشته باشد اما از طرف دیگر یک موضوع باعث تامل بیشتری در این زمینه می‌شود و آن اینکه در ایران لغو تحریم‌ها آغاز شده است و بسیاری از سرمایه‌گذاران به سراغ اقتصاد ایران آمده‌اند و کشور ما در شمار معدود کشورهای امن و باثبات منطقه خاورمیانه و شمال آفریقاست و پتانسیل خوبی برای ایجاد رونق اقتصادی دارد. با توجه به این موضوع سوال اصلی مطرح می‌شود که آیا رونق اقتصادی در ایران باعث افزایش قیمت سنگ‌آهن و فولاد خواهد شد یا سطح قیمت‌های جهانی و امکان واردات این محصولات مانع افزایش قیمت‌ها خواهد شد؟ توجه داشته باشیم که کاهش قیمت سنگ‌آهن منجر به تعطیلی معادن کوچک و کاهش قیمت فولاد منجر به ورشکستگی بسیاری از کارخانه‌ها نورد خواهد شد. و تنها راه حمایتی دولت در کوتاه‌مدت وضع تعرفه برای واردات است که تجربه ثابت کرده نه دولت‌ها علاقه‌ای به این موضوع در حوزه فولاد دارند و نه تعرفه بالا مشکلات صنعت فولاد ایران را مرتفع خواهد کرد. بنا به حساسیت این موضوع، امسال موضوع اصلی ششمین همایش «چشم انداز صنعت فولاد و معدن ایران با نگاهی به بازار»، نگاه به آینده بازار و روند قیمت‌ها در سال 1395 خواهد بود؛ سوالی که اهمیتی حیاتی برای فعالان این بخش و بالاتر از آن برای پروژه‌های در دست اجرا دارد. پروژه‌هایی که با این روند قیمت، پیش از آغاز تولید، توجیه اقتصادی خود را از دست داده‌اند. به هر طریق ششمین همایش چشم‌انداز صنعت فولاد و معدن ایران که در تاریخ 27 و 28 بهمن ماه سال جاری در تهران برگزار خواهد شد، در تلاش است که با دعوت از تحلیلگران سرشناس فولاد در جهان که در فرصت‌های آتی به معرفی آنها نیز خواهیم پرداخت شرایط حاکم بر بازار ایران و منطقه را تحلیل کند.
ارسال نظر