محمد رمضانی* اگرچه تلاش‌های بی وقفه مسوولان و مذاکره‌کنندگان هوشیار، شجاع و دلسوز جمهوری اسلامی برای رفع تحریم‌های ظالمانه قابل تقدیر و تکریم است، ولی شاید ارائه پیشنهادهای به موقع بتواند مذاکره‌کنندگان را در استیفای هر چه بهتر حقوق و منافع ملی و تشخیص و تمرکز بیشتر بر اولویت‌های حیاتی قابل دستیابی یاری رساند. اگر چه رفع تحریم‌های اساسی مانند تحریم‌های بانکی باید سرلوحه مذاکرات نهایی قرار گیرد، ولی با توجه به واقعیات موجود و اینکه لغو این نوع از تحریم‌ها شاید نیاز به صرف زمان و مذاکرات بیشتری داشته باشد، بنابراین مذاکره‌کنندگان باید در هر مرحله از مذاکرات سعی در برداشتن برخی از تحریم‌های آزاردهنده بر اساس درجه اهمیت آن و میزان تاثیرگذاری آن بر اقتصاد کشور داشته باشند. این قبیل تحریم‌ها اگر چه خیلی پر سروصدا نیستند، ولی به صورت عمیقی بر منافع حیاتی کشور تاثیرگذار بوده و شاید به‌دلیل همان کم سروصدا بودنشان نیازمند زمان و توان کمتری برای برطرف شدن باشند. بدیهی است سعی و تلاش تیم مذاکره کننده تا این زمان هم موید این مطلب بوده و قابل تقدیر است. از آنجا که چرخه تولید، صادرات و واردات تمامی کالاهای مورد نیاز، چه آنچه مورد نیاز مستقیم و مصرف مردم باشد و چه آنچه در فرآیند تولید صنعتی و کشاورزی به آن نیاز است، نهایتا باید از طریق مبادی ورودی و خروجی کشور وارد یا صادر شود و عهده‌دار این امر موسسات و شرکت‌های حمل‌و‌نقل هستند، بنابراین هرگونه اختلالی در فرآیند حمل‌و‌نقل می‌تواند نهایتا به اخلال در کلیه فعالیت‌های مربوطه منتهی شود. اهمیت موضوع حمل‌‌ونقل اگر بیشتر از اهمیت فعالیت بانک‌ها نباشد، کمتر نخواهد بود. حتی اگر فرض کنید چنانچه همه تحریم‌های اقتصادی از جمله تحریم‌های بانکی برداشته شود، بدون رفع تحریم‌های حمل‌‌و‌نقل این آزادی عینیت پیدا نخواهد کرد. رفع تحریم‌ها در یک کلام، یعنی برگشت به حالت عادی در تبادل کالا با پول. حال اگر به هر شکل مانعی در مسیر ورود و خروج کالا به وجود آید، آزادی به وجود آمده در تبادل کالا واقعیت عینی پیدا نخواهد کرد. البته موارد اشاره شده از بدیهیات بوده و به نظر نمی‌رسد که مسوولان امر از این موضوع غافل باشند، چنانچه در چند روز گذشته از گوشه و کنار سخنانی در مورد رفع تحریم‌های کشتیرانی جمهوری اسلامی در میان بوده و ظاهرا این مهم مدنظر مسوولان قرار گرفته است. ولی به نظر می‌رسد که تمرکز مسوولان معطوف به رفع تحریم‌های صرفا کشتیرانی جمهوری اسلامی و شرکت‌های تابعه آن بوده و صحبت از تحریم‌های جدی‌تری که بر سازمان‌های خدمات بندری وارد شده، نیست. حال آنکه به علت تحریم این سازمان‌ها، کشور از خدمات تمامی کشتیرانی‌های دنیا محروم شده است. تا پیش از وضع تحریم‌ها در حدود ۶۰ شرکت بین‌المللی کشتیرانی در ایران نماینده داشته و حجم عظیمی از ورود و خروج کالاها توسط این شرکت‌های کشتیرانی صورت می‌گرفت که با متوقف شدن فعالیت اکثر آنها و کاهش تعدادشان به یکی، دو شرکت خارجی کوچک مشکل بزرگی در سر راه واردات و صادرات کشور به وجود آمده است.

در حال حاضر کشتیرانی جمهوری اسلامی با تمام توان مشغول به فعالیت بوده، ولی به علت محدودیت در تعداد کشتی و همچنین محدودیت در حوزه فعالیت قادر به پاسخگویی به نیاز کشور نیست؛ چنانچه حتی تحریم‌های مربوط به این شرکت کشتیرانی رفع شود، به‌دلیل محدودیت در امکانات و تعداد کشتی، باز هم مشکل تجاری کشور در ورود و خروج کالا همچنان پا برجا مانده و گره چندانی از مشکلات باز نخواهد شد. در حال حاضر شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی بزرگ‌ترین شرکت فعال در زمینه حمل و نقل دریایی بوده که با توجه به چند برابر بودن تقاضا برای خدمات کشتیرانی نسبت به عرضه آن، نرخ این خدمات که تا سال گذشته نسبت به روش‌های دیگر حمل و نقل بسیار مقرون به صرفه بود، در حال حاضر به علت کمبود و همچنین انحصاری شدن این خدمات بسیار گران شده و با قیمت حمل زمینی برای بعضی از مبادی و مقاصد رقابت می‌کند. این در حالی است که برای بعضی از مقاصد و بنادر اصلا خدماتی وجود ندارد. در انتها از مسوولان امر و مذاکره‌کنندگان تقاضا می‌شود که به این موضوع خطیر توجه کرده و با بررسی موانع ایجاد شده و تشخیص گلوگاه‌های اصلی، برای رفع موانع و تحریم‌های به وجود آمده برای کشتیرانی‌های بین‌المللی، هر آنچه در توان دارند به‌کار بندند.

*فعال حوزه صادرات