فرید قدیری

اینکه گفته می‌شود صنایع در ایران به صورت متوازن رشد نکرده‌اند حقیقتی انکارناپذیر و تلخ است. بخش‌های مختلف تولید در ایران به لحاظ جایگاه توسعه‌ای آنچنان فاصله‌ای با هم دارند که گاهی وقتی می‌شنویم فلان صنعت به فلان موفقیت رسیده و صنعتی دیگر بحرانی تازه را تجربه کرده شک می‌کنیم که آیا این دو صنعت در یک مملکت پاگرفته و به وجود آمده‌اند!

رویارویی صنایع فولادسازی با چالش تکراری و فصلی «کمبود گاز» نمونه‌ای از این عدم توازن در توسعه صنعتی کشورمان است.

فولادسازان طی چند سال گذشته به یمن توجهات دولت به این بخش، توانسته‌اند طرح‌های توسعه را یکی پس از دیگری با موفقیت اجرا کنند. هم‌اکنون این گروه از صنعتگران قادرند بیش از ۶۰درصد از نیاز داخل به انواع آهن‌آلات را تولید کنند. فولادسازان اما چند سالی است به واسطه موفقیتی که حاصل کرده‌اند در روزهای سرد سال محکوم به تعطیلی می‌شوند.

صنعت گاز در ایران به دلیل توسعه نیافتگی قادر نیست در سردترین روزهای سال به کل کشور گازرسانی کند. این مساله موجب می‌شود بخشی از صنایع ایران در فصل زمستان تعطیل یا نیمه فعال شود.

نمونه دیگری از این حقیقت تلخ در صنایع ایران موضوعی است که چند روز پیش در یکی از شرکت‌های داروسازی در تهران رخ داد:

خبرنگاری از مدیرعامل این کارخانه داروسازی در مورد قرص‌های جوشان خارجی که در فروشگاه‌های مواد خوراکی عرضه می‌شود پرسید: «آقای دکتر کیفیت قرص‌های جوشان خارجی در مقایسه با قرص‌های جوشان تولید داخل چگونه است؟»

مدیرعامل در پاسخ گفت: «قرص‌های جوشان خارجی را تست کرده‌ایم و در گزارشی محرمانه نتایج را به وزارت بهداشت اطلاع داده‌ایم. در این مورد می‌توان گفت کیفیت مکمل‌های غذایی که در داخل تولید می‌شود بسیار بسیار بالاتر و بهتر از نوع وارداتی است. اما آنها صرفا با بسته‌بندی مناسب و جذاب همراه با رنگ‌های شاد به نوعی مشتری جذب می‌کنند»

این دکتر داروساز در حالی‌که در مورد قرص‌های جوشان خارجی و ایرانی صحبت می‌کرد یک نمونه از آنها را به خبرنگاران نشان داد.

او درب قوطی‌ قرص‌ جوشان خارجی را به راحتی باز کرد اما هرچه سعی کرد درب قوطی قرص‌ جوشان ساخت کارخانه خودش را باز کند موفق نشد که به ناچار مجبور شد با یک کارد آشپزخانه این کار را انجام دهد.

او این امر را یک فاجعه دانست و گفت: شرکت‌های بسته‌بندی نمی‌توانند قوطی‌ای بسازند که درب آن به راحتی باز شود.»

ضعف صنعت بسته‌بندی در طراحی و ساخت قوطی‌ها و بسته‌های مناسب برای قرار دادن تولیدات صنعتی در آن گلایه مدیرعامل یک شرکت داروسازی نزد خبرنگاران بود.

صنعت بسته‌بندی نتوانسته همسو و همسان با دیگر صنایع رشد کند. گران بودن ماشین‌آلات چاپ و بسته‌بندی مشکلی است که این صنعت با آن روبه‌رو است و همین موجب شده ماشین‌آلاتی با چاپ ابتدایی در این صنعت به کار گرفته شود که در نتیجه از قدرت رقابت‌پذیر کردن محصولات صنعتی تولید داخل با کالاهای خارجی رنگارنگ از نظر بسته‌بندی نیز کاسته است.

ذکر مثال و نمونه از این موارد در صنایع فراوان است.

به خصوص در صنایعی که به هم وابسته هستند و با یکدیگر از طریق مبادله محصول و به کار گرفتن محصول یک صنعت به عنوان مواد اولیه در صنعتی دیگر ارتباط دارند.

پس توسعه صنعتی چگونه متوازن می‌شود؟

این سوالی است که برای پاسخ به آن لازم است همه صنایع به خوبی و از ابعاد مختلف بررسی و شناسایی شوند.