محمدصادق جنان‌صفت

یک ضرب‌المثل در زبان فارسی وجود دارد که می‌گوید: «کس نخارد پشت من- جز ناخن انگشت من». معنای کاربردی این ضرب‌المثل شیرین فارسی را اگر با وسعت دید بیشتری در نظر گیریم می‌توان استنباط کرد. هر فرد حقیقی یا حقوقی برای اینکه بتواند هدف‌ها و آروزهای خویش را محقق کند باید به توانایی‌های خویش اتکا کرده و یادش باشد که دیگران در هر حال، رقیب او به حساب می‌آیند.

با استفاده از این ضرب‌المثل می‌خواهم یک موضوع صنعتی ایران را بررسی کنم. یادم هست که در تابستان ۱۳۸۴ مرکز مطالعات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام همایش تهدیدها و فرصت‌های صنعت ملی را برگزار کرد. در این همایش روزگار ۱۰ صنعت کشور که درباره هر کدام جداگانه مطالعات وسیعی انجام شده بود مطرح شد و دست آخر این مطالعات در کتاب همایش منتشر شد.

آنچه از این مطالعات برمی‌آید این است که کار کارشناسانه خوبی صورت پذیرفته بود تا نگاه کارشناسانه در صدر قرار بگیرد.

یکی از این ۱۰ صنعت نیز «صنعت دارو» بود. براساس کتاب یاد شده در اجلاس تخصصی تهدیدها و فرصت‌های صنعت ایران، نتایج ۳ مطالعه مختلف ارائه شد. یک مطالعه را مهندس محمدصادق مذهبیان و انجمن صنایع دارویی ایران تحت عنوان «تهدیدها و فرصت‌ها در صنعت دارو» ارائه کرد.

براساس این مطالعه انجام شده صنعت داروسازی ایران در اوایل سال ۱۳۸۴ با ۵ تهدید به شرح زیر مواجه بود:

۱ - وابستگی ۸۰ درصدی تامین مواد اولیه.

۲ - انحصار دارو در دست شرکت‌های چندملیتی.

۳ - فقدان استفاده از تکنولوژی روز دنیا.

۴ - گرایش عمومی پزشکان ایرانی به تجویز داروهای خارجی و

۵ - مقاومت در برابر واقعی کردن قیمت.

مهندس فرامرز اختراعی و انجمن تولیدکنندگان مواد اولیه دارویی نیز ۵ضعف صنعت داروسازی ایران شامل «مصرف پایین دارو به صورت نسبی»، «بازار پیچیده»، «فقدان قوانین پتت (حمایت از حقوق معنوی)»، «محدودیت تجارت» و «تولید ناکافی» را شناسایی و معرفی کرده بودند.

در این مطالعه «غفلت از تدوین استانداردهای صنعت دارو»، «تردید در توسعه صنعت دارو در دولت جدید» و «ناسازگاری و ناهماهنگی زیرساخت‌های قانون داخلی با هنجارهای بین‌المللی» به عنوان تهدیدهای صنعت داروسازی شناسایی و معرفی شدند.

دکتر محمود نجفی، رییس انجمن صنایع دارویی وقت ایران نیز در این کتاب، مقاله‌ای ارائه کرده و ۸ چالش صنعت داروسازی را یادآور شده بود. به اعتقاد وی، «گسترش فعالیت‌های لازم جهت جذب سرمایه‌گذاری خارجی»، «سرمایه‌گذاری در زمینه بهبود تحقیق و توسعه»، «ضرورت تامین منابع مالی»، «ارتقای تکنولوژی»، «تولید محصولات تحت لیسانس با عقد قراردادهای انحصاری با کمپانی‌های معتبر»، «توسعه دانش‌ کارکنان صنایع دارویی»، «تبعات پیوستن به سازمان تجارت جهانی»، «نوآوری در سیستم‌های فروش و بازاریابی»، «به‌روز کردن دانش صنعت داروسازی» «توسعه تولید مواد اولیه دارویی»، «لزوم توجه به مقررات زیست‌محیطی» و «طراحی سیستم تعرفه و قیمت‌گذاری محصولات دارویی» چالش‌های صنعت داروسازی در بهار ۱۳۸۴ بوده‌اند. مدیران، صاحبان و سهامداران صنعت داروسازی ایران به ویژه در بخش‌خصوصی برای برطرف کردن چالش‌ها و تهدیدهای صنعت که در مطالعات کارشناسانه به آنها رسیده بودند، چه گام‌هایی برداشته و چه اقدام‌هایی کرده‌اند و نتیجه این اقدام‌ها و تصمیم‌ها آیا منجر به برطرف کردن چالش‌ها و تهدیدها شده است؟

آیا در ۵/۱سال گذشته شرایط صنعت داروسازی رو به بهبود بوده است یا وضعیت قبلی پابرجا است و یا حتی بدتر شده است؟ کدام نهاد حقیقی دولتی و خصوصی یابد کارها را پیگیری می‌کرد و آیا کارها انجام شده است؟

مدیران و صاحبان صنعت دارو کدام نسخه را برای بهبود بیماری خویش پیچیدند و نتیجه کار چه شد؟ از انجمن صنفی مربوطه نیز می‌توان خواست دستاوردهای خویش را برای کاهش یا برطرف کردن چالش‌ها بازگو کند. آیا این کار خوبی نیست که نتیجه مطالعات خود را در عمل نیز پیگیری کنیم؟