محمدصادق جنان‌صفت

۱ - آندرس پیبالگز، کمیسر انرژی اتحادیه اروپا گفته است، ایران، ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان از مهم‌ترین گزینه‌های کاهش وابستگی اتحادیه اروپا به منابع وارداتی انرژی از روسیه هستند. به شرکت گازپروم روسیه اجازه نمی‌دهیم سیاست‌های عرضه انرژی خود را بر اتحادیه اروپا دیکته کند. در حالی که اتحادیه اروپا یک سوم نفت وارداتی و حدود ۴۰درصد گازطبیعی خود را از روسیه تامین می‌کند، پیبالگز اضافه کرد: مشکل روسیه نیست، مشکل این است که گازپروم عرضه‌کننده انحصاری گاز است و برای شکستن این انحصار، اروپا باید به دنبال تامین بخشی از نیاز خود از دیگر کشورها باشد.وی خط لوله گاز ترکیه-یونان را که متصل‌کننده منطقه خزر به اروپا است، از مهم‌ترین راهکارهای اتحادیه اروپا برای واردات گاز از منطقه خزر عنوان کرد.برای کاهش وابستگی به منابع انرژی روسیه باید از کشورهای مختلف گاز طبیعی وارد کنیم که ایران، ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان از جمله مهمترین آنها هستند.

۲ - تجارت به این دلیل بسیار بااهمیت که نفع و فایده دو طرف مبادله را تضمین می‌کند، احتمال صلح و سازش را میان دادوستدکنندگان افزایش می‌دهد.اما دادوستد دو فرد حقیقی و حقوقی و میان دو کشور موقعی رخ می‌دهد که هر طرف تجاری کالایی غیرمتجانس با طرف دیگر دارد و طرف تجاری دیگر به آن کالا نیاز دارد.

۳ - ایران دومین ذخایر گاز طبیعی را دارد و روسیه با فاصله‌ای زیادی بالای سر ایران در این عرصه ایستاده است.ایران و روسیه دارای ذخایر غنی نفت و جزو صادرکنندگان بزرگ نفت به حساب می‌آ‌یند.بنابراین دو کشور ایران و روسیه که اتفاقا نفت و گاز آنها در تملک دولت‌هایشان است از دادوستد این محصولات با هم نفع نمی‌برند و رقیب یکدیگر به حساب می‌آیند و براساس عرف تجارت جهانی می‌توانند رقابت کرده و بازارهای موجود و آینده را تسخیر کنند.

۴ - اتحادیه اروپا شامل کشورهایی است که اقتصاد صنعتی دارند و رشد تجارت کالا و خدمات و سهم آنها در این عرصه قابل توجه است و نیاز به نفت و گاز دارند.

از طرف دیگر ایران و روسیه به تجارت کالا و خدمات و نفت و گاز با اروپا نیازمندند و اگر دادوستد انجام شود نفع و فایده قابل توجهی می‌برند.

۵ - روسیه به لحاظ تاریخی و به لحاظ ایدئولوژیک و نوع مملکت‌داری با اتحادیه اروپا سازگار نیست.

اعضای اتحادیه اروپا نسبت به هدف‌های سیاسی روسیه و استفاده این کشور از صادرات گاز در تعامل با آنها سوءظن دارند و این موضوعی پنهان نیست.روسیه در سال‌های اخیر مشکلاتی برای تامین گاز اتحادیه اروپا ایجاد کرده و از مزیت خود در جهت پیشبرد دیدگاه‌های سیاسی‌اش استفاده کرده و اروپا به تامین انرژی مطمئن از روسیه چندان اعتماد ندارد و دنبال این است که انرژی مورد نیازش را از سایر کشورها از جمله ایران تامین کند.

۶ - آیا ایران باید بیشتر با اتحادیه اروپا تجارت کند یا با روسیه؟

به نظر می‌رسد تجارت گاز و نفت در برابر تکنولوژی و سرمایه ایران و اتحادیه اروپا، منافع دو طرف را افزایش می‌دهد و این تجارت باید صورت پذیرد.در این وضعیت نباید انتظار داشت روسیه به آسانی بازار گاز اروپا را در اختیار ایران قرار دهد.روسیه حتی ترجیح می‌دهد مناسبات ایران و اتحادیه اروپا را در شرایط دشواری قرار دهد تا تجارت گاز و تکنولوژی این دو محقق نشود و به نظر می‌رسد این کار را انجام داده و می‌دهد.تجارت گاز ایران با اتحادیه اروپا برای ایران ارزشمندتر از تجارت با کشوری رقیب است که سطح تولیدات صنعتی آن در مقایسه با اتحادیه اروپا بسیار پایین است و سرمایه مازاد ندارد و اصولا به نفت و گاز ایران احتیاج ندارد.