گروه صنعت و معدن- با توجه به افزایش رقابت جهانی در تولید کالاهای صنعتی با هزینه و قیمت کمتر، به نظر می‌رسد که کاهش هزینه‌های تولید بیش از پیش مورد توجه فعالان صنعتی قرار گرفته است. در این بین مدیریت پسماندهای صنعتی یکی از حوزه‌هایی است که علاوه بر اینکه در کاهش پیامدهای ناشی از وجود پسماندهای صنعتی موثر است؛ می‌تواند هزینه‌های تولید را هم پایین آورد. بنابراین با توجه به کاستی‌هایی که در این زمینه در کشور وجود دارد، لازم است که به موازات توسعه کمی صنایع و معادن، موضوع مدیریت پسماند و بکارگیری رویکردهای نوین و پیشرفته در آن نیز مورد توجه فعالان و سیاستگذاران حوزه صنعت قرار گیرد.

لزوم بازنگری در شیوه مدیریت

در این بین، یک کارشناس ارشد حوزه محیط زیست در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» با تاکید بر لزوم بازنگری در شیوه‌های موجود مدیریت در وجوه مختلف فعالیت‌های صنعتی می‌گوید: «به دنبال افزایش رقابت در بازارهای جهانی و تهدیدهای موجود برای فعالیت‌های تولیدی ناشی از ورود کالاهایی با قیمت تمام شده پایین تر به بازارهای داخلی و جهانی، موضوع بازنگری در شیوه‌های موجود مدیریت وجوه مختلف فعالیت واحدهای صنعتی اهمیت زیادی پیدا کرده است.»

تمایل به کاهش هزینه‌ها

«مجتبی حبیبی‌نژاد» افزود: «واقعیت این است که واحدهای تولیدی دیگر تحمل چندانی برای اضافه شدن فشارهای جدید و هزینه‌های سربار اضافی ندارند. از سوی دیگر با اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها و حرکت به سوی واقعی شدن قیمت، بسیاری از منابع مصرفی از قبیل آب، سوخت و انرژی، حساسیت واحدهای صنعتی نسبت به کاهش هزینه‌های خود و صرفه‌جویی بیشتر در مصارف به شدت افزایش پیدا خواهد کرد.»

این کارشناس ارشد محیط زیست در سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران تاکید کرد: «روند فوق پاسخ طبیعی صنعت به تغییرات ایجاد شده در سال‌های اخیر است. به عبارت دیگر اولین اتفاقی که در هر واحد صنعتی می‌افتد جست‌وجوی نقاطی است که می‌تواند در آنها کاهش هزینه صورت گیرد.»

وی ادامه داد: «یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که باید این بررسی در مورد آنها انجام شود حوزه پسماندها در صنعت است.»

به گفته وی، پسماندها به عنوان موادی که در مجموعه فعالیت‌های صنعتی تولید می‌شوند، از دید تولید کننده زاید تلقی شده و به دور ریخته می‌شوند.

نویسنده کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت پسماندهای صنعتی» با اشاره به تصویب قانون پسماندها در سال ۸۳ و آیین‌نامه اجرایی آن در سال ۸۴ اظهار کرد: «تصویب این قانون تولیدکنندگان پسماند صنعتی را موظف کرد تا نسبت به مدیریت پسماندهای خود مسوولیت پذیرفته و آنها را کنترل کنند.»

وی ادامه داد: «انجام چنین مسوولیتی باعث افزایش هزینه‌های سربار بسیاری از واحدهای تولیدی شد، چراکه واحدهای صنعتی باید به دنبال راهی برای دفع پسماندهای خود که گاهی خصوصیات خطرناکی را از خود بروز می‌دادند می‌گشتند و این راه‌ها هزینه‌های زیادی را به واحد تحمیل می‌کرد.»

این کارشناس ارشد محیط زیست در سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران افزود: «از سوی دیگر، برخی زیر بناها از قبیل محل دفن مناسب پسماندهای صنعتی و خطرناک یا فناوری‌های بی‌خطرسازی یا سوزاندن برای برخی از پسماندهای خاص صنعتی یا ویژه، هنوز در کشور وجود ندارد.

از این رو موضوع دفع بسیاری از انواع پسماندها هنوز حل نشده باقی مانده است و توجه بیشتر نهادها و مراجع دولتی را در این زمینه می‌طلبد.»

تاثیر هدفمندی در فرآیند تولید

«حبیبی‌نژاد» در ادامه با اشاره به تصویب و اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها اظهار کرد: «باتصویب و اجرای قانون هدفمندی یارانه‌ها، انتظار می‌رود موضوع شکل جدیدی به خود بگیرد. به عبارت دیگر صنایع باید بازنگری کلی در فرآیندها و فعالیت‌های خود داشته باشند تا از هدر رفتن منابع خود پیشگیری نمایند.»

وی با بیان اینکه یکی از نقاط با اهمیت در هدر رفتن این منابع پسماندها هستند، اظهار کرد: «برخلاف تصویری که از پسماندها در ذهن همه وجود دارد، پسماندهای صنعتی، چیزی نیستند جز منابعی که زمانی بابت آنها پول، زمان و نیروی انسانی صرف شده است، اما در حال حاضر تبدیل به موادی زاید و بی‌ارزش شده‌اند که باید به دور انداخته شوند یا اینکه باید مجددا روی آنها فعالیت‌های اصلاحی انجام شود تا قابل ارائه به بازار باشند که این خود مستلزم صرف منابع، زمان و نیروی کار خواهد بود و تاثیرخود را مستقیما روی قیمت تمام شده کالا خواهد گذاشت.»

لزوم بهره گیری مجدد از پسماندها

وی با اشاره به راه‌های بهره‌گیری مجدد از پسماندهای صنعتی گفت: «برای حل این مساله رویکردهای مختلفی در سایر کشورها مورد استفاده قرار گرفته است که از جمله آنها می‌توان به بهره‌وری سبز، تولید ناب، تولید پاک و نظایر آن اشاره کرد.»

به گفته وی، در کلیه این رویکرد‌ها تلاش می‌شود تا با کاهش آلودگی‌ها و بخصوص پسماندها، ضمن جلوگیری از اعمال مجازات‌های قانونی، به دلیل آلودگی محیط‌زیست، نسبت به کاهش هزینه‌های ناشی از پسماندها اقدام کنند.»

وی در ادامه گفت: «وضعیت موجود نشان می‌دهد که در کشور ما نیز لزوم انجام چنین بازنگری‌ای توسط متولیان بخش تولید احساس می‌شود و واحدهای صنعتی چاره‌ای ندارند جز اینکه هزینه‌های مرتبط با اتلاف منابع را به حداقل برسانند.

بنابراین در این راه لازم است براساس واقعیت‌های موجود در کشور اقدام لازم انجام شود.»

تدوین الگوی ایرانی

وی با بیان اینکه این مسوولیت به عهده متخصصان و نهادهای علمی کشور است که الگویی را متناسب با شرایط و مقتضیات موجود کشور ارائه کنند، گفت: «بدیهی است که در این راه باید از تجربیات و الگوهای سایر ملل که قبلا این راه را طی کرده‌اند نیز بهره‌گیری شود.»

«حبیبی نژاد» در ادامه به انتشار کتاب «راهنمای کاربردی مدیریت پسماندهای صنعتی» اشاره کرد و گفت: «در این کتاب، تلاش شده مدیریت پسماندهای صنعتی در یک چارچوب سیستماتیک مورد بررسی قرار گیرد و الگویی را برای صاحبان صنایع ارائه شود که در آن چگونگی مدیریت و کنترل پسماندها از دو دیدگاه بهره‌وری و محیط زیستی موردتوجه قرار گیرد.»

وی افزود: «در این کتاب با بهره‌گیری از مدل «دمینگ» (طرح‌ریزی، اجرا، بررسی و اقدام اصلاحی) تلاش شده تا عناصر موجود در سیستم مدیریت پسماند معرفی و آنها را برای شرایط موجود واحدهای صنعتی موجود در ایران قابل کاربرد کند.»