در گفت‌وگو با مدیر مرکز «علمی- تحقیقاتی پسماند ایران» مطرح شد:
مدیریت پسماند صنعتی متولی می‌خواهد
گروه صنعت و معدن- در حال حاضر مدیریت پسماندهای صنعتی در کشور ما به دلیل نبود متولی اجرایی، خلا قوانین و معیارهای مدون کنترل کننده و کارآمد نبودن ابزار‌های نظارتی، از جایگاه مناسبی برخوردار نیست. حتی در‌این مورد، آمار دقیقی از میزان تولید‌این مواد در صنایع مختلف نیز وجود ندارد. این در حالی است که در کشورهای اروپایی در زمینه تولید و انتشار آلاینده‌های صنعتی، مقررات و محدودیت‌های بسیار زیادی وجود دارد؛ به طوری که اگر یک واحد صنعتی موارد رفع آلودگی را تبعیت نکند و استانداردها را به صورت روزانه اجرا نکند، حتی اگر به صورت بنگاه دولتی بوده و دارای درآمد قابل توجهی باشد و اشتغالزایی ایجاد کرده باشد، به طور حتم در راستای مقررات وضع شده تعطیل خواهد شد. بنابراین به نظر می‌رسد که با توجه به کاستی‌های موجود در حوزه مدیریت کلان پسماندهای صنعتی در کشور، باید به موازات توسعه کمی‌صنایع و معادن،این موضوع نیز مورد توجه سیاست‌گذاران اقتصادی و صنعتی قرار گیرد؛ چرا که بکارگیری رویکردهای نوین و پیشرفته در مدیریت پسماندها، علاوه بر‌اینکه می‌تواند پیامدهای ناشی از وجود پسماندها و زباله‌های صنعتی را کاهش دهد؛ می‌تواند هزینه‌های تولید را هم پایین آورد. ضمن‌اینکه زمینه شکل‌گیری توسعه پایدار به معنای دقیق کلمه پدید می‌آید.
دکتر «مریم کارگر راضی»، عضو هیات علمی‌دانشگاه در خصوص پسماندها و آلاینده‌ها در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» می‌گوید: «مبحث پسماند در دو بخش صنعتی و غیرصنعتی بررسی می‌شود، اما در‌ایران بیشتر روی پسماندهای غیرصنعتی (شامل پسماندهای بیمارستانی و زباله‌های شهری) کار اجرایی و مدیریتی شده و در این زمینه موفقیت داشته‌ایم.»
وی می‌افزاید: «به طور کلی قانون‌‌گذاری در زمینه پسماندها، محدودیت‌ها، استانداردها و حتی نحوه نگهداری و حمل و نقل پسماند از سوی سازمان جهانی «بازل» صورت می‌گیرد، اما الگوهای‌این سازمان در آن حجمی‌‌که در کشورهای اروپایی کار می‌شود، در‌ایران پیاده‌سازی نمی‌شود و از طرفی در صورت زمینه‌سازی قابلیت اجرایی پایینی دارد و از این رو مسوولان باید پیش از سرمایه‌گذاری و پیاده‌سازی، بسترهای فرهنگی را پایه‌ریزی نمایند.»
نبود یکپارچگی در زمینه پسماند
وی با اشاره به‌اینکه پسماندهای صنعتی به دو دسته سمی و غیرسمی یا تخریب‌پذیر و تخریب‌ناپذیر تقسیم می‌شود، ادامه داد: «در حال حاضر در صنایع کشور جمع‌آوری، رفع، بازیافت و حذف پسماند به طور یکپارچه صورت نمی‌گیرد، در حالی که لازم است یک سیستم مکانیزه در تمامی‌‌صنایع‌ایجاد شود.»
«کارگر راضی» در ادامه با بیان اینکه سازمان یا ارگان خاصی تعریف نشده که روی آلاینده‌های صنعتی به صورت محوری و انحصاری کنترل داشته باشد، گفت: «مدیریت پسماندهای صنعتی در‌ایران، حتی در شهرهای صنعتی نیز به صورت انسجام یافته نیست و هر واحد سعی می‌کند در حد استانداردهای داخلی مواردی را رعایت کند و در زمانی که خط مشی کلی واحدهای صنعتی صرفا معطوف به تولید گردد، توجه به این مهم کم رنگ‌تر می‌شود.»
وی افزود: «اگر افزایش تولید همراه با برنامه‌ریزی باشد، پسماند حاصل از آن نیز کنترل می‌شود، در غیر این صورت کنترل کم و کیف پسماندها ممکن نخواهد بود.»
لزوم همکاری دولت با بخش خصوصی
وی در پاسخ به‌این سوال که چه ارگانی باید مسوولیت مدیریت پسماندهای صنعتی را به عهده بگیرد؟ می‌گوید: «آنچه که مسلم است مراجع قانونگذار و کلان کشور از جمله (سازمان محیط زیست، شهرداری‌ها و وزارت صنایع و معادن) باید روی سیاست‌گذاری‌ها نظارت کنند، اما از آنجایی که کنترل همه موارد از سوی‌این سازمان‌ها امکان‌پذیر نیست، همکاری با بخش خصوصی نیز به میزان زیادی تاثیرگذار است. چون بخش خصوصی می‌تواند وارد جزئیات کنترل پسماندها شود.»
«کارگر راضی» با اشاره به‌ایجاد مرکز «علمی- تحقیقاتی پسماند‌ایران» می‌افزاید: «حوزه کاری‌این مرکز که مجوز تاسیس آن در سال‌جاری اخذ شده است، در مورد رفع آلودگی‌های صنعتی و غیرصنعتی است و نظر به عملکرد موفقیت‌آمیز و رویکرد رو به پیشرفت آن، امید است پایگاه معتمد و مناسبی برای پیشبرد اهداف قانونگذاران، مدیران صنایع و دست‌اندرکاران باشد.»
وی در مورد روند کاری‌این مرکز توضیح داد: «به طور اجمالی، مرکز علمی- تحقیقاتی در ابتدا نقاط قوت و ضعف پسماندهای تولیدی در هر واحد صنعتی را بررسی، منبع آلاینده‌ای را که تولید پسماند می‌کند کاملا آنالیز کرده و عناصر قابل بازیافت آن را شناسایی و در نهایت برای رفع آن راهکار ارائه می‌کند.»
وی افزود: «پیدا کردن یک راهکار آن هم برای یک صنعت، یک کار علمی- تحقیقاتی بر پایه یک سری تجربیات است و از آنجایی که این مرکز تجربه اجرایی چون تجربه کار در صنایع را داشته، توانمندی خود را در این زمینه اعلام می‌کند.»
پسماند یا کالای با ارزش
«کارگر راضی» در ادامه می‌گوید: «در‌این مرکز در درجه اول سعی بر‌این است که به جای حذف پسماند تولیدی در هر واحد صنعتی، آن را به یک محصول با ارزش اقتصادی تبدیل کند.»
به گفته وی، وقتی مدیر یک واحد صنعتی شاهد است آلاینده‌ای که تا آن موقع برایش ضرر بوده، به محصولی تبدیل شده که یا خودش می‌تواند از آن استفاده کند یا می‌تواند آن را به فروش برساند، به مبحث کنترل پسماند روی می‌آورد. برای پسماند یک جایگاهی قائل می‌شود و خوب از آن نگهداری می‌کند.
وی ادامه داد: «پایه‌ریزی و تنظیم برنامه پیاده‌سازی همان طور که گفتم اهمیت دارد. بنابراین مرحله اول باید واحدهای صنعتی توجیه شود که این پسماندها پتانسیل استفاده دارند. سپس به آنها آموزش داد که پسماند برای چه تولید می‌شود و وقتی به وجود می‌آید چگونه باید آن را کنترل کرد. پس نحوه تفکیک و بهینه‌سازی پسماند اهمیت می‌یابد و در نهایت آخرین تکنولوژی‌های کنترل پسماند یا بازیافت به صورت تعمیم یافته در اختیار آن واحد صنعتی قرار می‌گیرد.»
وی افزود: «وقتی واحدهای صنعتی می‌ببینند که استاندارد آنها به صورت جدی کنترل نمی‌شود، آنها هم آن را در اولویت کنترل‌های دقیق قرار نمی‌دهند. آنها باید تولید کنند و تولید هم وقتی فراتر از ظرفیت واقعی ماشین‌آلات باشد آلودگی در پی دارد.»
وی گفت: «مرحله بعد از مدیریت پسماند این است که بدانیم با آن پسماند چه باید کرد. اینجا است که به نیروی‌های متخصص نیاز است و مرکز علمی- تحقیقاتی وارد مراحل فرآیندی و اجرایی می‌شود.»
تبادل اطلاعات
وی در پاسخ به این سوال که تکنولوژی لازم برای رفع پسماندهای صنعتی از کجا تامین می‌شود؟ اظهار داشت: «در مرکز علمی- تحقیقاتی، تمامی محققین به روز هستند. در واقع آنها اطلاعات روز را روی سیستم‌های هر واحد صنعتی تعمیم داده و ارزیابی می‌کنند که تا چه اندازه آن تکنولوژی قابل گسترش و کارآیی در آن صنعت خاص است. اگر آن اطلاعات قابل پیاده‌سازی نباشد، با ارائه‌دهنده تکنولوژی ارتباط برقرار کرده و با تبادل اطلاعات کار را پیش می‌برند.»
«کارگر راضی» در ادامه با بیان اینکه این مرکز هنوز به صورت گسترده فعالیتش را شروع نکرده، در خصوص برنامه‌هایی که این مرکز در آینده دنبال می‌کند، اظهار داشت: «ارائه تکنولوژی روز به واحدهای صنعتی، حفظ ارتباط با کشورهای خارجی در زمینه تحقیق روی پسماندها، ارائه یک طرح جامع در مورد وضعیت پسماندها، ارائه تحلیل مقایسه‌ای در زمینه پسماندها، چه در زمینه مدیریتی و چه در زمینه کنترل آن در تهران و سایر شهرها و مقایسه آن، بهینه‌سازی و ارتقای سطح مکانیزه کردن پسماندها، ارائه گزینه‌های قابل اجرا جهت بهبود وضعیت پسماندها، ارائه روش‌های موثر، نوین و آموزش برای جلب مشارکت تولیدکنندگان پسماند از جمله برنامه‌های ما در‌این مرکز است.»
به گفته وی، اگر‌این مرکز با سازمان‌های مسوول و قانونگذار وارد همکاری بشود بهتر می‌تواند در زمینه رفع و کنترل پسماند واحدهای صنعتی کار کند که شناسایی تمامی این مراکز و اتصال آنها به صورت زنجیره، مدیریت پسماند را با کارآیی بالاتری به نتیجه می‌رساند.
ارسال نظر