گروه انرژی- یک فوریت طرح نفت و گاز در حالی در هفته جاری به تصویب نمایندگان مجلس رسید که اولین قدم برای تصویب اساسنامه شرکت نفت برداشته شد. نمایندگان مجلس در پی تصویب طرح سه قلوی نفتی هستند که می‌تواند آینده صنعت نفت را شفاف سازد. طرح سه قلوی نفتی‌، طرحی است که شامل «طرح قانون نفت و گاز» و «قانون وزارت نفت» و «قانون اساسنامه شرکت ملی نفت» است. در این بین در طرح «قانون نفت و گاز» که به عنوان پیش نیازی برای تدوین اساسنامه‌های شرکت‌های تابعه وزارت نفت مطرح شده است، حق حاکمیت بر منابع نفت و گاز، ترکیب هیات امنای نفت و گاز‌، نحوه استفاده از درآمدهای فروش نفت و گاز و همچنین وظایف هیات امنای نفت و گاز مورد بررسی قرار گرفته است.

حق حاکمیت بر منابع نفت و گاز

بر اساس گزارشی که از سوی خبرگزاری «فارس» منتشر شده است در متن طرح «قانون نفت و گاز» در مورد حق حاکمیت بر منابع نفت و گاز آمده است: منابع نفت و گاز کشور جزء انفال و ثروت‌های عمومی بوده و در اختیار حکومت اسلامی است. بنابراین کلیه مخازن هیدروکربوری که در داخل کشور توسط وزارت نفت و شرکت‌های تابعه در بخش بالادستی نفت و گاز انجام شده یا خواهد شد، متعلق به ملت ایران و در اختیار حکومت اسلامی خواهد بود. حق حاکمیت و مالکیت نسبت به منابع (مخازن) نفت خام و گاز طبیعی متعلق به حکومت اسلامی است که اعمال آن بر اساس مقررات و اختیاراتی که در قانون سند چشم‌انداز، سیاست‌های کلی نظام و قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی تنظیم شده است به عهده هیات امنا خواهد بود.

ترکیب هیات امنای نفت و گاز

بر اساس این طرح، هیات امنا اعمال حق حاکمیت و مالکیت نسبت به منابع نفت، گاز و میعانات گازی بالادستی آن، متشکل از ۱۳ نفر از قوای مجریه و مجلس شورای اسلامی با ترکیب رییس جمهور یا معاون اول رییس جمهور به عنوان رییس هیات امنا، معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور، وزیر نفت (دبیر هیات)، وزیر اقتصاد و دارایی، رییس بانک مرکزی، سه تن از شخصیت‌های علمی و متخصص در اقتصاد انرژی با انتخاب رییس جمهور، رییس کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، دو نفر از اعضای کمیسیون انرژی، یک نفر از کمیسیون برنامه و بودجه و یک نفر از کمیسیون امنیت ملی به پیشنهاد کمیسیون‌های مربوط و با رای نمایندگان مجلس شورای اسلامی خواهد بود.

نحوه استفاده از درآمدهای نفتی

در این طرح در خصوص نحوه استفاده از درآمدهای نفتی آمده است: هر ساله درصدی از درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی و فرآورده‌های نفتی (به نسبت سهم دولت در شرکت‌های پالایش نفت) در چارچوب سیاست‌های ابلاغی از سوی رهبر انقلاب اسلامی و قوانین موضوعه به صندوق توسعه ملی واریز می‌شود تا براساس قانون بودجه سالانه هزینه شود. همچنین سالانه درصدی از ارزش نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی تولیدی به منظور اجرای عملیات بالا دستی نفت و گاز و خطوط اصلی لوله انتقال نفت خام و گاز طبیعی به شرکت ملی نفت و گاز ایران و شرکت ملی خطوط لوله انتقال نفت و گاز تخصیص می‌یابد تا بر اساس قانون بودجه سالانه شرکت‌های مذکور هزینه شود. پس از کسر مبالغ منظور در مواد ذکر شده در این قانون، باقی‌مانده درآمدهای حاصل از فروش نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی به خزانه‌داری کل واریز می‌شود.

وظایف هیات امنای نفت و گاز

بر اساس طرحی که یک فوریت آن از سوی نمایندگان مجلس به تصویب رسیده، هیات امنای نفت و گاز وظیفه دارند بر رویکرد امور بالادستی، صیانت از منابع نفت و گاز و سیاست‌های حاکم بر منابع و مصارف نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی نظارت داشته و هر ساله گزارش لازم را تهیه و به رهبر انقلاب و مجلس شورای اسلامی، ارائه کنند.

هیات مذکور همچنین موظف است بر حسن اجرای جزء الف (سیاست‌های کلی حوزه نفت و گاز) بند ۲ (سیاست‌های کلی انرژی) مندرج در سیاست‌های کلی نظام نظارت مستمر داشته و ارزیابی خود را از روند اجرای سیاست‌های مذکور و سند چشم‌انداز بیست ساله به رهبر انقلاب و مجلس شورای اسلامی گزارش نماید. از سوی دیگر، به منظور اجرای سیاست‌های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی و دیگر قوانین مرتبط موضوعه، امور غیر حاکمیتی و پایین دستی در حوزه نفت، گاز طبیعی و پتروشیمی به بخش خصوصی، تعاونی و غیردولتی واگذار می‌شود.

نحوه عقد قراردادهای نفتی و گاز طبیعی

بر اساس یکی از ماده‌های این طرح، همچنین عقد قراردادهای صادرات نفت خام، گاز طبیعی و میعانات گازی که متضمن تعهدات طولانی مدت بوده و از سقف مالی و حجم متعارف بیشتر باشد، باید با اطلاع هیات امنا و تصویب مجلس شورای اسلامی باشد.