آجر پزها مدرن می‌شوند

عکس: مهر

گروه صنعت و معدن- وزارت صنایع و معادن در حال تهیه طرحی است که براساس آن واحدهای سنتی آجرپزی، جای خود را به واحدهای مدرن و صنعتی می‌دهند. این طرح که وزارت صنایع و معادن، شرکت بهینه‌سازی مصرف سوخت و انجمن تولیدکنندگان آجر در حال تدوین آن هستند، پیش از پایان سال اجرا خواهد شد. آمارها حاکی از آن است که هم اکنون بیش از ۷هزار واحد آجرپزی در کشور وجود دارد که فقط ۱۰ درصد‌ آنها صنعتی شده و کماکان ۹۰ درصد آنها سنتی است.

براساس طرح جدید وزارت صنایع و معادن که در میان تولیدکنندگان به «طرح تحول آجر» معروف شده، تولید آجر به شکل سنتی حذف و آجرهای جدید که مقاوم‌تر و سبک‌تر هستند، جایگزین آنها می‌شود. دبیر انجمن تولیدکنندگان آجر با اعلام این خبر به خبرنگار ما می‌گوید: «با وزارت صنایع توافق کرده‌ایم که بعد از اجرای این طرح تعداد کمی از واحدهای تولیدکننده سنتی آجر باقی بمانند، تا از تولیدات آنها در بناهای تاریخی استفاده شود.»

بنابراین، اگر طرح وزارت صنایع به موقع اجرا شود، از سال آینده نه از «تولید سنتی» خبری خواهد بود و نه از «آجر سنتی».

از ۶ هزار سال پیش تا امروز

به گزارش خبرنگار ما، از شش هزار سال پیش که برای اولین بار از «آجر» در ساختمان‌های ایران باستان استفاده شد، تا امروز که «آجر» سر از آپارتمان‌های سر به فلک کشیده درآورده، تقریبا هیچ چیز تغییر نکرده است. فقط، آن روزها چوب می‌سوخت تا کوره گرم شود؛ این روزها از نفت سیاه گرفته تا لاستیک ماشین و ... می‌سوزد تا کوره گرم شود. اخیرا، بعضی‌ها هم گازسوز کرده‌اند؛ اما آجر همان آجر است، کوره همان کوره.

به گفته «محمد منبع چی» نایب رییس اتحادیه تولیدکنندگان آجر، در حال حاضر عمده واحدهای مستقر در حاشیه شهر‌ها و شهرستان‌ها، از نفت سیاه و واحدهای مستقر در مراکز استان‌ها از گاز به عنوان سوخت استفاده می‌کنند.

تا همین چند سال پیش هر کس آجر پزی داشت، کار و بارش سکه بود و «ارباب» خطاب می‌شد، اما امروز دیگر خبری از آن کار و بار نیست و مثل قدیم کارشان سکه نیست. کارگران هم کسی را «ارباب» صدا نمی‌کنند.

«منبع چی» در ادامه از تعطیل شدن بسیاری از واحدهای تولیدی خبر می‌دهد و می‌گوید: «در استان تهران بیش از ۳۰۰ کوره وجود دارد که تنها یک سوم آنها فعال هستند و مابقی تعطیل کرده‌اند.»

وقتی آجر صرف نمی‌کند

«هادی دلاور» یکی از تولیدکنندگان سنتی آجر می‌گوید: «تولید سنتی آجر دیگر توجیه اقتصادی ندارد. از سال ۸۳ به این طرف قیمت آجر تقریبا ثابت مانده، اما هزینه کارگر و سایر عوامل تولید افزایش یافته است.»

وی ادامه می‌دهد: «تولید سنتی آجر دیگر صرف نمی‌کند یا آجر می‌شکند یا ترک برمی‌دارد. حداقل ۲۵درصد تلفات دارد. بیمه هم که آجر را بیمه نمی‌کند. ما که می‌خواهیم بفروشیم و از این کار خلاص شویم.»

«حاج رضا» تولیدکننده آجر است، پیرمردی ۶۵ ساله که مویی سفید کرده و به گفته خودش جوانی‌اش را پای آجر گذاشته است. او می‌گوید: « پای کوره بودن دیگر صرف نمی‌کند. یکی دو سالی است تعطیل کرده‌ایم. بقیه هم دیر یا زود باید تعطیل کنند.»

کارکردن کنار کوره‌های آجر‌پزی هم دشواری‌های زیادی دارد، شاید به دلیل همین دشواری‌ها است که دیگر کمتر کارگری حاضر به کارکردن در کنار کوره‌ می‌شود.

«حاج رضا» از وضعیت کار در واحدهای آجر پزی گلایه می‌کند و می‌گوید: «کارگر ایرانی دیگر کم پیدا می‌شود. در یزد و مشهد بیشتر کارگرها افغانی هستند.»

وی می‌گوید: «برای اینکه یک میلیون آجر تولید کنیم، باید ۲۰هزار لیتر نفت سیاه داخل کوره بریزیم. این طوری اصلا صرف نمی‌کند.»

به این ترتیب، اگر حساب کتاب «حاج رضا» درست باشد، با یک دودوتا چهارتای ساده، متوجه می‌شویم به طور میانگین در واحدهای سنتی آجرپزی به ازای تولید هر ۵۰عدد آجر یک لیتر نفت سیاه دود می‌شود.

از این واحدهای آجرپزی که نفت سیاه دود می‌کنند کم نیست. با این حساب، هر سال چند لیتر نفت سیاه سر از منبع کوره‌های سنتی آجرپزی درمی‌آورد؟

در این میان بحث محیط زیست و آلودگی‌های ناشی از تولید آجر به روش سنتی هم جای خود را دارد.

اتلاف ۲۲۰ میلیارد تومانی

مدیر عامل شرکت بهینه سازی مصرف سوخت، درباره میزان مصرف نفت سیاه در واحدهای سنتی آجر پزی و سرمایه‌های ملی که از این طریق به هدر می‌رود، می‌گوید: «سالانه معادل سه میلیون بشکه نفت خام در صنایع آجرپزی به دلیل عدم رعایت معیارهای مصرف سوخت به هدر می‌رود.»

این آمار و ارقام حاکی از آن است که فقط در صنعت آجرپزی کشور، با احتساب قیمت ۷۰دلاری هر بشکه نفت خام، سالانه ۲۱۰میلیون دلار (۲۲۰میلیارد تومان) از سرمایه‌های کشور از میان می‌رود.

«عباس کاظمی» در بخش دیگری از گفت‌وگوی خود با «دنیای اقتصاد»، با اشاره به تدوین معیار مصرف صنایع انرژی‌بر از جمله صنایع آجرپزی،‌ خاطرنشان می‌کند: «بعد از اجرای طرح هدفمند شدن یارانه‌ها یک فرصت چندماهه برای اصلاح مصرف سوخت به واحدهای تولیدکننده آجر داده می‌شود. بعد از این مهلت تمام واحدها ملزم به رعایت معیارهای مصرف هستند.»

به گزارش خبرنگار ما، در حال حاضر میزان مصرف سوخت در واحدهای آجرپزی که از سوخت گاز استفاده می‌کنند، به طور میانگین ۱۲۷متر مکعب به ازای هر تن تولید است. این در حالی است که معیار جهانی مصرف گاز برای تولید یک تن آجر حدود ۵۸متر مکعب است.

براساس اعلام شرکت بهینه سازی مصرف سوخت، در مرحله اول اجرای طرح هدفمند کردن یارانه‌ها، واحدهای تولیدی باید مصرف سوخت خود را به طور میانگین به ۱۰۳ متر مکعب در هر تن برسانند.