گروه صنعت و معدن- دولت در شرایطی تصمیم دارد که با افزایش جریمه مشترکان پرمصرف و افزایش تعرفه برق، روند مصرف برق را کنترل و مهار کند که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تنها با ابزارهای قیمتی نمی‌توان میزان مصرف برق را در دهک‌های بالای درآمدی و دهک‌های متوسط (نسبتا پردرآمد) تا اندازه‌ ملموسی کاهش داد؛ چراکه تنها مساله رفتارها و عادت‌های مصرفی دلیل شتاب در مصرف برق نبوده و عامل مهم‌تر دیگری نظیر تکنولوژی وسایل خانگی و مصرف زیاد برق از سوی این وسایل که در اکثر خانوارهای شهری و روستایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، عامل شتاب در مصرف برق است.

از سوی دیگر، افزایش مصرف یک گونه وسیله برقی نظیر کولر در فصل گرما و روزهای گرم سال و همچنین تلویزیون در فصل بازی‌های جام ‌جهانی نمی‌تواند دلیلی بر نبود فرهنگ مصرف و همچنین تاکید بر تنبیه مصرف‌کنندگان (با استفاده از جریمه) باشد.
مصرف‌کننده مجرم نیست
به گواه اکثر کارشناسان صنعتی، این موضوع یعنی اجازه ورود تکنولوژی‌های انرژی بر به کشور و تبع آن به خانه‌ها، همچنین مجوز ساخت وسایل پر مصرف از سوی تولیدکنندگان داخلی به حوزه مسوولیت سیاست‌گذاران بازگشته و مجرم یا متهم استفاده از وسایل پرمصرف نمی‌تواند فقط مصرف‌کنندگانی باشند که از این وسایل به منظور تامین رفاه خود در محیط کار یا خانه از آنها استفاده می‌کنند. اگرچه سوء رفتارهای مصرفی از سوی برخی از مصرف‌کنندگان که هنوز با تیغ تیز قیمت تعرفه‌های جدید آشنا نبوده، می‌تواند یکی از علل افزایش مصرف برق و سایر حامل‌های انرژی باشد، اما برای بررسی سهم هر یک از عوامل به منظور تصمیم‌گیری برای افزایش تعرفه‌ها و همچنین جرایم مشترکان پر مصرف باید علل سهوی و عمدی این روند را مورد بررسی قرار داد. این موضوع آنقدر جدی است که مدیرعامل سازمان بهره‌وری انرژی ایران(سابا) به پایگاه خبری «اکونیوز» گفته است: طرح جایگزینی کولرهای پرمصرف با کولرهای بهینه شده انرژی تدوین شده است و به‌زودی جزئیات آن اعلام می‌شود.
پمپ کولر را بزن!
«سعید مهذب ترابی» می‌افزاید: کولرهای آبی موجود در کشور در نوع خود منحصر به‌فرد هستند؛ زیرا استفاده از این کولرها صرفا مختص مردم ایران است و در هیچ جای دنیا معمول نیست. وی در بخش دیگری از سخنانش می‌گوید: این طرح چیزی شبیه به طرح جایگزینی خودروهای فرسوده با خودروهای نو است؛ البته با این تفاوت که در این طرح مردم درگیر نخواهند شد و اقدامات اساسی برای اجرای این طرح بین سازمان بهره‌وری انرژی(سابا) و کارخانجات تولیدکننده کولرهای آبی است.
«مهذب ترابی» می‌افزاید: یکی از هدف‌گذاری‌های این طرح کاهش مصرف انرژی کولرهای آبی موجود تا 25 درصد است که با اصلاحات مدنظر در موتورهای کولر و تغییراتی در فضای داخلی کولرها به افزایش بهره‌وری انرژی و افزایش راندمان سرمایشی در این کولرها کمک‌ فراوانی خواهد کرد.
سیاست‌های تشویقی
مدیر عامل سازمان بهره‌وری انرژی (سابا)، ادامه می‌دهد: قصد داریم با سیاست‌های تشویقی و حمایتی از کارخانجات تولید کولرهای آبی و با حمایت‌های فنی و پرداخت کمک‌های بلاعوض یا پرداخت یارانه و تسهیلاتی با سود بانکی اندک تولیدکنندگان را به اصلاح کولرهای موجود در بخش مصرف انرژی ترغیب و تشویق کنیم.
به گفته وی، به زودی نام برندهای کولرهای گازی که بیشتر از مصرف انرژِی ثبت شده، مصرف می‌کنند به مردم اعلام خواهد شد.
سهم دولت چیست؟
در همین حال با توجه به افزایش روند جمعیت و رشد تقاضای برق به ویژه در نواحی شهری، کارشناسان معتقدند که وزارت نیرو باید با ظرفیت‌سازی میزان تولید برق در کشور را افزایش دهد.
در این میان از بین سناریوهای موجود، وزارت نیرو یا باید با ساخت نیروگاه‌های بزرگ ظرفیت تولید برق را افزایش دهد یا با کاهش تلفات برق (حدود 20 درصد بر اساس آماری که وزارت نیرو اعلام می کند) زمینه توزیع بهینه برق را فراهم کند که ظاهرا این وزارتخانه تصمیم دارد با افزایش ساخت نیروگاه‌های کوچک و افزایش راندمان تولید برق این موضوع را پیگیری کند.
ایرانی‌ها ۴ برابر برق مصرف می‌کنند
این روزها که هوای اکثر استان‌های کشور بیش از آنکه هر سال تجربه می‌کنیم گرم شده و این گرما مصرف برق را تا حد زیادی بالا برده است، تامین برق مشترکان خانگی به یکی از دغدغه‌های اصلی دولت مبدل شده است.
از ۵۰ سال پیش که شاید لامپ و رادیو، تنها وسایل برقی موجود در خانه‌های ایرانی بود، تا امروز که در هر خانه‌‌ای حداقل ۲۰ قلم وسیله برقی پیدا می‌شود، مصرف برق در میان خانواده‌های ایرانی به ۴ برابر میانگین جهانی مصرف برق رسیده است. همه ما در خانه‌های خود هرسال حدود ۲۵۰۰ کیلو وات ساعت برق مصرف می‌کنیم، در حالی که متوسط سرانه برق مصرفی هر مشترک خانگی در جهان حدود ۶۰۰ کیلو وات ساعت است. این یعنی ایرانی‌ها در خانه‌های خود ۴ برابر متوسط جهانی برق مصرف می‌کنند. تا ۵۰سال پیش نه خبری از یخچال و مایکروفر بود و نه خبری از ماشین لباسشویی و جارو برقی و ... . فقط بعضی اعیان‌ها یک رادیو ترانزیستوری داشتند و یک تلویزیون سیاه و سفید، همین؛ اما امروز در هرجا و هر سطحی از زندگی شهری که قرار داشته باشید، انواع و اقسام تلویزیون‌های صفحه تخت و LCD و LED و ... و صد البته کامپیوتر و بسیاری از وسایل برقی دیگر، به یک جزء جدایی‌ناپذیر از زندگی شهری مبدل شده است. شاید استفاده از همین وسایل که بعضا در مواقع غیر ضرور شروع به بلعیدن برق می‌کنند، این روزها را به تعطیلی کشانده و خیلی‌ها را از کار و زندگی انداخته است.
30درصد روشنایی؛ مابقی لوازم خانگی
آمارهای رسمی حاکی از آن است که فقط ۳۰ درصد برق مصرفی خانوارها در بخش روشنایی و ۷۰درصد دیگر در محورهای لوازم خانگی، پخت و پز و سرمایش و گرمایش مصرف می‌شود. به عنوان مثال،‌ امروزه تقریبا تمام خانوارهای شهری و بیش از ۷۰درصد خانوارهای روستایی حداقل دارای یک یخچال در منازل خود هستند؛ یعنی در حال حاضر بیش از ۲۱ میلیون یخچال و فریزر در ایران وجود دارد. هر سال حدود یک میلیون و ۳۰۰ هزار دستگاه جدید هم به این رقم اضافه می‌شود. ۲۸درصد از سهم برق خانگی به یخچال و فریزرها اختصاص می‌یابد.
ماشین لباسشویی هم از جمله دستگاه‌هایی است که هم اکنون بیش از 75درصد از خانواده‌های شهری دارای این دستگاه‌ هستند، یعنی بیش از 10میلیون دستگاه ماشین لباسشویی در ایران وجود دارد و سالانه حدود 300هزار دستگاه دیگر نیز به این تعداد افزوده می‌شود. مصرف برق ماشین لباسشویی به طور متوسط حدود 1200وات است، اما بخش زیادی از برق مصرفی آن صرف گرم کردن آب می‌شود. با این وصف اگر از ماشین‌های با ورودی آب گرم استفاده شود یا در موارد غیر ضرور از درجه شست‌وشو با آب سرد ماشین لباسشویی بیشتر استفاده کنیم، تا حدود زیادی در مصرف آن صرفه‌جویی می‌شود.
وضعیت مصرف برق برای سرمایش هم به گونه‌ای است که حدود ۸۰درصد خانوارهای شهری و ۴۰درصد خانوارهای روستایی از کولرهای آبی و گازی استفاده می‌کنند. در حال حاضر نزدیک به ۱۲ میلیون کولر آبی در خانوارهای ایرانی وجود دارد و سالانه در حدود ۵۰۰ هزار دستگاه جدید هم به تولید می‌رسد.
کولرهای آبی و گازی با توجه به کاربرد زیاد آنها در فصول گرم سال، بخش نسبتا زیادی از مصرف کل برق کشور را به خود اختصاص می‌دهند؛ به طوری که اگر فرض کنیم 11میلیون کولر آبی به طور متوسط 4ماه در طول سال و هر روز 8 ساعت مورد استفاده قرار گیرند،‌ هر ساله در کشور ما رقمی نزدیک به 5 هزار و 810 گیگا وات ساعت فقط صرف برق مصرفی کولرهای آبی می‌شود و از طرفی 5/3 میلیون دستگاه کولر گازی نیز در کشور وجود دارد که میزان مصرف سالانه برق در این بخش حدود 18 هزار و 900 گیگا وات ساعت خواهد شد که تقریبا سه برابر مصرف کولرهای آبی است.
مراقب پلاسما باشید
تلویزیون هم یکی از وسایل برقی است که همانند یخچال تقریبا در میان تمام خانوارهای شهری و بیش از 65درصد خانوارهای روستایی از این دستگاه استفاده می‌شود. مصرف برق تلویزیون‌های پلاسما که در سال‌های اخیر خرید و استفاده از آنها رشد فراوانی داشته است،‌ در برخی موارد بسیار بیشتر از تلویزیون‌های لامپی قدیمی است (به عنوان مثال یک تلویزیون پلاسمای 50 اینچ در حدود 500 وات برق مصرف می‌کند).
امروزه حدود ۱۳ میلیون تلویزیون در ایران وجود دارد و میزان قابل توجهی از برق مصرفی بخش خانگی، به این دستگاه‌ها اختصاص دارد. بد نیست بدانید که اوج مصرف برق در کشور به دلیل استفاده مصرف‌کنندگان بخش‌های تجاری و خانگی است، نه تولیدکنندگان صنعتی. از همین رو برای تامین برق مورد نیاز در ساعات «پیک» باید سرمایه‌گذاری کلانی برای احداث نیروگاه‌هایی انجام شود که فقط چند ساعت در طول شبانه روز (آن‌هم برای تامین برق مشترکان خانگی و تجاری) به تولید برق بپردازند.