مریم چهاربالش

پنج‌شنبه روز زمین پاک است. ما ایرانی‌ها نسبت زیادی با مناسبت‌های بین‌المللی نداریم، به همین سبب شاید کمتر این روز را بشناسیم، همچنان که ساعت زمین که مصادف با روزهای نخستین فروردین ماه است و همه کلان‌شهرهای دنیا به پاس حفاظت از کره خاکی ساعتی را در خاموشی و تاریکی می‌گذرانند، ما ایرانی‌ها در حال سپری کردن تعطیل نوروز هستیم. فارغ از این شناخت یا عدم شناخت، در هر صورت حراست از محیط‌‌‌ زیست امروزه به یکی از الزام‌های زندگی شهری و صنعتی تبدیل شده است.

در همین ارتباط ما دو نگاه می‌توانیم نسبت به موضوع محیط ‌زیست داشته باشیم؛ یک بعد آن بعد خرد است که بیش از هر چیز دیگری نیازمند فرهنگ‌سازی برای تغییر الگوی مصرف و سبک زندگی شهروندان است؛ اما اگر بخواهیم از نگاه کلان به مساله نگاه کنیم، موضوع توجه به محیط‌زیست، هم دارای الزام اجتماعی است هم الزام اقتصادی.

هفته پیش در خبرها آمده بود، نخستین هواپیما با سوخت غیرفسیلی در فرانسه آزمایش شده است، همچنین با نگاه دقیق‌تر اگر بخواهیم مثالی ارائه کنیم، در اخبار آمده است که تویوتا یکی از خودروهای جدید خود را که در هر صد کیلومتر تنها ۳ لیتر سوخت بنزین دارد را با قیمت ۲۵ هزار دلار به تازگی به بازار ارائه کرده است.

یکی از مشکلاتی که دنیا در دو دهه گذشته برای ترویج صنایع سبز با آن روبه‌رو بوده، بالا بودن بهای تمام شده محصولات دوست محیط‌زیست بوده است. همین امر این جنس تولیدات را در چارچوب آزمایشگاه‌ها و واحدهای تحقیق و توسعه حبس می‌کرد و اجازه تولید انبوه نمی‌داد، اما در این سال‌ها به نظر می‌رسد که تلاش‌ها به ثمر نشسته است و هم‌اکنون تولید انواع محصولات مبتنی بر فناوری‌های نوین که با محیط‌زیست نیز انطباق دارد، عملیاتی شده است.

حال اگر بخواهیم شرایط کشور خودمان را در همین زمینه مورد ارزیابی قرار دهیم، شاهدیم که بخش عمده‌ای از سبد بهای تمام شده محصولات داخلی مربوط به مصرف انرژی است و با توجه به این‌که ساختار حاکم بر تکنولوژی کشور مبتنی بر سوخت‌های فسیلی است، سهم استفاده از این نوع انرژی در صنایع ما بالاتر از میزان استاندارد است، ضمن این‌که اگر ویژگی‌های محصولات تولیدی‌مان را نیز بخواهیم مورد توجه قرار دهیم در بسیاری موارد محصولات تولیدی‌مان نیز محصولات پاک و منطبق با اصول زیست‌محیطی محسوب نمی‌شوند.

به عنوان نمونه هنوز بخش مهمی از چاه‌های کشاورزی با سوخت‌های فسیلی کار می‌کنند، هنوز بخش مهمی از گلخانه‌های کشور با استفاده از سوخت فسیلی اداره می‌شوند. این در حالی است که با توجه به ویژگی‌های سرزمینی استفاده از انرژی‌های پاک مانند خورشید امری دور از دسترس به نظر نمی‌رسد و البته این مساله در سایر بخش‌های صنعتی نیز مشاهده می‌شود.

حال اگر بپذیریم که در سال جاری صنایع کشور باید خود را برای اجرای طرح هدفمندسازی یارانه‌ها که عمده تمرکز آن براصلاح ساختار انرژی تمرکز دارد، آماده کنند؛ آن‌گاه شاهد افزایش بیش از حد انتظار بهای تمام شده در بخش صنعت خواهیم بود؛ مشکلی که سالیان سال است فرصت رقابت را از صنایع ما ربوده است و تنها راهکار خروج از این شرایط، اصلاح ساختار تکنولوژی صنایع و کاهش میزان مصرف سوخت در صنایع کشور است و این‌که بپذیریم امروز دیگر حرکت کردن به سمت استفاده از سوخت‌های غیرفسیلی و استفاده از سوخت‌های پاک دیگر تنها یک امر فانتزی محسوب نمی‌شود، بلکه تبدیل به مولفه‌ای رقابتی شده است و صنایع به منظور تداوم در بازار رقابتی باید آن را در نظر بگیرند.

و البته بررسی نوع تولیدات صنعتی ما و انطباق آنها با اصول محیط‌زیست و رعایت حقوق مصرف‌کننده و مسوولیت‌اجتماعی شرکت‌ها خود مقوله‌ای مجزا و موردتوجه است که باشد تا در فرصتی دیگر مورد بررسی قرار گیرد.

و فراموش نکنیم که ما تنها یک زمین داریم!