مریم آزاد

امسال هم؛ همانند اسفندماه هفت سال گذشته، جوایز ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی با حضور وزیر صنایع و سایر مدیران دولتی، به برندگان این جوایز اعطا شد و بازهم همانند هفت سال گذشته، بخش دولتی بیشترین جوایز را دریافت کرد و اندک‌شماری از فعالان بخش‌خصوصی در این جایزه موفق به دریافت جایزه شدند. تردیدی نیست که اعطای جوایزی از قبیل جایزه ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی، می‌تواند در زمینه فرهنگ‌سازی تعالی سازمانی و بهره‌وری موثر باشد؛ اما پرسش جدی این است که چرا در این فرآیند حضور بخش‌خصوصی پررنگ و پرمعنا نیست.

به طور مسلم بخش خصوصی در ایران در مقایسه با بخش دولتی کوچک‌تر است، اما نحیف تر نیست؛ آمارها نیز در خوشبینانه‌ترین حالت میزان مشارکت بخش‌خصوصی در اقتصاد ایران را ۲۰درصد می‌داند و در بدبینانه‌ترین حالت هم برخی این رقم را تا ۵ درصد ارزیابی می‌کنند؛ اما وقتی از جایزه ملی بهره‌وری سخن می‌گوییم طبیعی است که محور این جایزه کمیت مشارکت بخش‌خصوصی نیست، بلکه کیفیت این مشارکت است. مسلم است که اگر بنگاه‌های کوچک اقتصادی نتوانند بهره‌وری نسبی خود را حفظ کنند، نمی‌توانند تداوم خود را تضمین کنند؛ همان‌گونه که در این سال‌ها بخش مهمی از صنایع غیررقابتی در بخش‌های مختلف به ویژه صنایع کوچک مانند صنعت کفش، صنعت نساجی و ... بازار را به رقیب سپرده‌اند، اما آنهایی که باقی مانده‌اند، بی‌تردید از کمترین میزان رانت یا سایر مزایای صنایع دولتی برخوردارند و به عبارت بهتر می‌توان گفت که میزان بهره‌وری بالاتر این بنگاه‌هاست که حضور آنها را تضمین کرده است، نه حمایت‌های مستقیم و غیرمستقیم دولتی که کمترین زمینه مشارکت را برای آنها فراهم ساخته است که شکایت‌های متعدد خودروسازان ایرانی در کاهش

۲۰-۳۰ درصدی تعرفه واردات خودرو خود مبین یکی از همین حمایت‌های آشکار است که توانسته است بازار خودرو را برای خودروسازان داخلی حفظ کند؛ مزیتی که هیچ بنگاه غیردولتی در اختیار ندارد. در هر صورت جایزه ملی بهره‌وری و منابع‌انسانی نیز که امسال برگزار شد، هر چند به جهت فرهنگ‌سازی در نظام صنعتی می‌تواند به صنعت ما کمک کند، اما فراموش نکنیم که به منظور پایدار شدن و عمیق شدن آن نیازمند بازنگری جدی در اجرا است و تا زمانی که فرصتی پیش نیاید که بهره‌وری به معنای واقعی مورد سنجش قرار گیرد و در این میان فارغ از ابعاد بنگاه بخش خصوصی نیز بتواند در این مسیر توانمندی‌های خود را نشان دهد، این جایزه نمی‌تواند به بلوغ خود برسد و این بلوغ اگر دیرهنگام شود، چه بسا که دیگر نتواند کارآمدی خود را حفظ کند؛ بنابراین جای دارد برگزارکنندگان این جایزه با ارتباط عمیق‌تر با صنایع بخش‌های مختلف زمینه‌های ارتقای آن را فراهم آورند.