دکتر علی شمس اردکانی

آنچه که در زیر می‌خوانید خلاصه‌ای از متن سخنرانی دکتر علی شمس اردکانی در جلسه انجمن مدیران صنعتی و اقتصادی است که به لایحه هدفمند کردن یارانه‌ها نظر می‌افکند. ایران کشوری است که صد سال سابقه تولید نفت و گاز دارد. خصیصه عمومی‌اقتصاد ایران، تولید نفت و گاز و در دسترس بودن انرژی‌های فسیلی هیدروکربنی به صورت محلی است. اما مشکل از اینجا حاصل می‌شود که یک بشکه انرژی در کشور تبدیل به یک بشکه سرمایه نمی‌شود. مثلا ما در روز ۴۵۰‌میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌کنیم که به طور متوسط حدود ۳۰۰‌میلیون مترمکعب آن مصرف تقریبا خانگی است که به آن مصرف نازا و سترون می‌گوییم. بدتر از آن هدر‌سوزی در میادین نفتی و گازی است. کل گازی که به صنعت داده می‌شود حدود ۵۰‌میلیون مترمکعب در روز است. ۴۰۰‌میلیون مترمکعب عملا به مصرف می‌رسد یا هدر می‌رود و ارزش افزوده چندانی نمی‌آفریند.

یک لیتر بنزین یا گازوئیل امروزه در خلیج‌فارس قیمت عمده‌فروشی‌اش بدون مالیات حدود ۵۰ سنت است. پس یک لیتر بنزین یا گازوئیلی که در داخل مصرف می‌شود، حدود۵۰۰ تومان می‌ارزد. قیمت‌های گازوئیل و بنزین در دنیا بین ۵ تا ۱۰‌درصد بیشتر اختلاف ندارد، ولی در کشور ما تفاوت قیمتی بین شش تا ۲۵ برابر است. این نشان‌گر آن است که هر دو قیمت اشتباه است. حال فرض کنید کسی که در کشور بنزین را لیتری ۱۰۰ تومان می‌خرد، با استفاده از این بنزین در جریان فعالیت اقتصادی ۵۰ تومان هم به آن اضافه می‌کند، می‌شود ۱۵۰ تومان. قیمت منطقه‌ای هست ۴۵۰ تومان. پس اقتصاد ملی ما به ازای هر لیتر بنزینی که استفاده می‌کند، ۳۰۰ تومان فقیرتر می‌شود. یعنی ۳۰۰ تومان کمتر داریم که راه بسازیم، ۳۰۰ تومان کمتر داریم که خرج دفاع و امنیت کنیم، ۳۰۰ تومان کمتر داریم که خرج بهداشت کنیم، ۳۰۰ تومان کمتر داریم که خوابگاه دانشجویی درست کنیم و خیلی چیزهای دیگر.

به این ترتیب، ‌درصد سال گذشته هر چه مصرف انرژی ما بالا رفته، گرفتاری مان بیشتر شده است. حال آنکه شرط توسعه اقتصادی در کشور ما تبدیل انرژی به سرمایه است. اما آیا اصلاح قیمت حامل‌های انرژی به صورتی که در دستور کار مجلس است، می‌تواند به کاهش این مسائل کمک کند؟

باید گفت اصلاحی که قرار است در مورد بهای حامل‌های انرژی انجام شود، هنوز هم با قیمت واقعی آن فاصله دارد. طراحان لایحه و مجلسیان به این نتیجه رسیده اند که برای طی کردن آرام حذف یا تعدیل یارانه‌ها کمک‌های نقدی به دهک‌ها و گروه‌های آسیب‌پذیر و تهیدست شود، اما نقش اصل اقتصادی تبدیل انرژی به سرمایه مولد در این لایحه بسیار کمرنگ است.

*رییس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی صنایع و معادن ایران