گروه صنعت و معدن- نبود چشم‌اندازی روشن در خصوص واقعی شدن قیمت حامل‌های انرژی باعث شده که بسیاری از کارشناسان نتوانند تحلیل دقیقی در خصوص توجیه اقتصادی بسیاری از پروژه‌ها و طرح‌های صنعتی را که عملیات اجرایی آن آغاز شده یا آنها که تنها روی کاغذ در مرحله برآورد قرار دارند، ارائه کنند. ارزیابان صنعتی که این روزها مشغول تهیه و نگارش توجیه اقتصادی پروژه‌های صنعتی هستند، می‌گویند که مدتی است ما با یک پرسش جدی روبه‌رو هستیم:

«طرح هدفمند کردن یارانه‌ها چگونه و با چه کیفیتی اجرا می‌شود.» رضا سادات‌نژاد مهندسی که طرح توجیه اقتصادی و گزارش تفضیلی پروژه‌های صنعتی را براساس سفارش مشتریان خود که غالبا سرمایه‌گذاران و گیرندگان وام از بانک‌های دولتی هستند، تهیه می‌کند، می‌افزاید: «در نهایت ما باید به سرمایه‌گذاران یک مشاوره واقعی و جدی بدهیم.»

وی سپس ادامه می‌دهد: «وقتی مشخص نیست که قیمت خوراک یا حامل‌های انرژی در آینده با چه تغییراتی روبه‌رو می‌شود، نمی‌توان گفت که یک طرح دارای توجیه اقتصادی است یا خیر؛ چرا که نرخ آتی آب، برق، گاز و سایر حامل‌ها بر روی میزان هزینه عملیات و غیرعملیاتی تولید کالا بسیارموثر است.» وقتی گفته‌های این کارشناسان صنعتی را با واقعیت‌ها و قانون اعداد و اقتصاد مقایسه کنید، به آسانی می‌توان دریافت تا قیمت فروش حامل‌های انرژی و خدمات دولتی و نحوه تغییر در پرداخت یارانه‌ها معین نشود، نمی‌توان میزان قیمت تمام شده، سودآوری و نرخ بازگشت سرمایه یک سرمایه‌گذار را روی چرتکه یا ماشین‌حساب محاسبه کرد.

این ابهام زمانی جدی‌تر می‌شود که روند کند تشکیل سرمایه از سوی بخش خصوصی را با روند سرمایه‌گذاری خارجی پیوند بخورد.

معاون وزیر اقتصاد، دکتربهروز علیشیری اواسط هفته گذشته در گفت‌وگو با یک رسانه، خبری داده است که مشکل کارشناسان صنعتی را در سطح فراتر مطرح می‌کند.

وی که رییس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران است، در این مصاحبه مبسوط می‌گوید: «همین الان که ما در خدمت شما هستیم، نزدیک ۲۰میلیارد دلار روی میز ماست که می‌خواهیم آنها را تصویب کنیم؛ اما نمی‌دانیم ۲۰ سال آینده وقتی می‌خواهید پروژه فولاد را تعریف کنید، وضعیت قیمت انرژی در این مدت چگونه خواهد بود؟

وی سپس ادامه می‌دهد که به هر حال در صنایع انرژی‌بر با سرمایه‌گذار خارجی چیزی با نام «موافقت‌نامه تحویل سوخت و انرژی» وجود دارد که براساس آن دولت به سرمایه‌گذار متعهد می‌شود که طی ساخت پروژه و دوره بهره‌برداری به سرمایه‌گذاری با فلان قیمت گاز تحویل دهد.»

رییس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران معتقد است که قیمت نباید طی این روند تغییر کند. برای اینکه در غیر این صورت برنامه‌ها به هم می‌ریزد. شما نمی‌‌توانید بگویید من امسال گاز را به نسبت سال بعد ۶۰ سنت و بعد یک دلار و بعد ۵/۱دلار می‌دهیم. خب سرمایه‌گذار هم می‌گوید من نمی‌توانم این‌گونه کار کنم.»

دکترعلیشیری در پایان ادامه می‌دهد که به همین دلیل بخش عمده‌ای از پروژه‌ها معلق است. در گذشته هم چنین بوده و بخش عمده‌ای از پروژه‌های نیروگاهی ما به این دلیل نمی‌توانسته عملیاتی شود.»

فراسوی تعلیق۲۰میلیارد دلار درخواست سرمایه‌گذاری صنعتی، این پرسش مطرح می‌شود که آیا عمر یکی از مزیت‌های سنتی سرمایه‌گذاری در ایران یعنی حامل‌های ارزان انرژی به پایان حیات خود نزدیک می‌شود؟

از این زاویه، چنانچه قیمت حامل‌های انرژی در ایران واقعی شود، به دلیل پایین بودن نرخ بهره‌وری و تمایل سیاست‌گذاران به تعیین تعرفه‌ها با نرخ پایین، قیمت محصولات داخلی نسبت به مشابه خارجی افزایش پیدا کرده و در عمل طرح‌های سرمایه‌گذاری به مرز حاشیه زیان رانده می‌شود.

نبود چشم‌انداز واقعی از سناریوها افزایش پلکانی قیمت حامل‌های انرژی در کنار واقعی نبودن نرخ ارز، احتمال رفتار ارتجاعی قیمت‌ها به سمت بالا، شفاف نبودن سیاست‌های پولی و مالی، بروز تورم ناشی از کسری بودجه، سوگیری سیاست‌های اقتصادی به سمت واردات به‌منظور کنترل قیمت و تنظیم بازار همه از جمله عواملی است که فضای سرمایه‌گذاری صنعتی را تحت تاثیر قرار داده است.

۲۰میلیارد دلار سرمایه‌ خارجی چه زمان وارد ایران می‌شود؟