« ایران – البرز» در میان جزر و مد خزر

عکس: عبدالرضا محسنی

گروه انرژی- غزاله طایفه: سکوی اکتشافی «ایران - البرز» سرانجام پس از یک سال قرار و مدار‌های متعدد برای بهره برداری از آن، امروز در شهر ساحلی «نکا» به بهره‌برداری می‌رسد، البته اگر بار دیگر به تعویق نیافتد. به گزارش «دنیای اقتصاد»، ساخت این سکوی نیمه شناور با هدف شروع عملیات حفاری در دریای خزر‌، از نیمه اول سال ۱۳۸۰ آغاز شد. این سکوی حفاری می‌تواند عملیات حفاری را به صورت نیمه شناور تا عمق‌هزار و ۳۰متر از سطح آب و تا ۶‌هزار متری بستر دریا انجام دهد.

سکوی نیمه شناور ایران- البرز، با هزینه‌ای بالغ بر ۲۶۱‌میلیون دلار و ۱۰۰‌میلیارد تومان ساخته شده است.

ایران از ۸ سال گذشته ساخت سکوی

نیمه شناور ایران- البرز را شروع کرد تا به سهم صفر‌درصدی خود در بهره‌برداری از خزر پایان دهد؛ اما اکنون پس از گذشت ۸ سال از آن زمان‌، هنوز این سکو نتوانسته است در محل اصلی حفاری خود قرار بگیرد.

دریای خزر با توجه به اینکه احتمالا در دهه آینده به یکی از بزرگ‌ترین حوزه‌های صادرات نفت و گاز تبدیل می‌شود، یک منطقه مهم و استراتژیک در بازار جهانی انرژی به حساب می‌آید. در این بین در شرایطی که همسایه‌های شمالی ایران در حال توسعه و تولید از میادین نفتی خزر هستند‌، سهم ایران از تولید نفت از این حوزه تقریبا صفر است.

به نظر می‌رسد که یکی از دلایل تعویق در بهره‌برداری از این سکو، عدم تعیین و تکلیف رژیم حقوقی دریای خزر و مشخص شدن سهم ایران است. در حال حاضر ایران در حوزه آبی خلیج فارس تقریبا بدون مشکل کار اکتشاف و بهره‌برداری را انجام می‌دهد و طبیعتا مشخص بودن مرزهای ایران در این حوزه یکی از عوامل اصلی این موضوع است.

روال ۸۰ - ۷۰ ساله اکتشاف و بهره‌برداری در خلیج فارس به دلیل مشخص بودن مرزهای خشکی و آبی در این محدوده است. در نتیجه ایران می‌تواند در محدوده حاکمیتی خود حتی با وجود مشترک بودن مخزن به فعالیت بپردازد؛ اما متاسفانه در دریای خزر محدوده حاکمیتی کشورها هنوز شکل نگرفته است و از سویی عمیق بودن آب‌های سمت ایران، محدودیت‌هایی را برای کشورمان ایجاد کرده است. در این بین تقسیم مرزهای بین‌المللی روش‌های مختلفی دارد که از بین آنها روش خط میانی مورد قبول اکثر کشورها است. این خط میانی مکان هندسی تمام نقاطی است که از فاصله هر دو کشور به یک اندازه است. این مرز امروز بین کشورهای مختلف پذیرفته شده است؛ اما در محدوده کشور ما با کشورهای همسایه این موضوع رخ نداده و ایران معتقد به سهم ۲۰‌‌درصدی از دریای خزر است.

روش دیگر محاسبه در محدوده پایین خزر است که منطقه «حسینقلی» آخرین مرز خاکی ما با ترکمنستان و آستارا آخرین مرز خاکی ما با آذربایجان را به وسیله یک خط مستقیم به هم متصل می‌کند که این سهم از نظر ایران پذیرفته شده نیست.

به اعتقاد برخی از کارشناسان بین دو خط میانه و سهم ۲۰‌درصدی ایران از خزر، ذخیره عمده‌ای که ما بتوانیم روی آن کار انجام دهیم، وجود ندارد. مشکل اصلی ما بلوک البرز است که نقطه انتهایی سهم ۲۰‌‌درصدی ایران از خزر قرار دارد که موضوع مذاکره آذربایجان با ایران است که به نتیجه نرسیده است. در این بین به دلیل اینکه سهم ۲۰‌‌درصدی ایران از خزر هنوز مورد توافق کشورهای همسایه ایران قرار ندارد، امکان فعالیت در این حوزه نیز وجود نداشته است.

در این راستا، سخنگوی وزارت امور خارجه چندی پیش تاکید کرد: در زمینه میدان‌های احتمالی نفت و گاز مشترک واقع در دریای خزر مذاکرات با کشورهای ساحلی برای دستیابی به سازوکارهایی بر اساس احترام متقابل برای بهره‌برداری مطلوب، استخراج و صدور ذخایر نفت و گاز در حال انجام است.

به گزارش چندی قبل «شانا»، حسن قشقاوی درباره اقدام‌های دیپلماتیک ایران برای سرمایه‌گذاری و استخراج از میدان‌های نفت و گاز مشترک گفت: جمهوری اسلامی‌ایران در این حوزه اقدام‌های کاملا شفافی انجام داده است و از سوی دیگر عملیات توسعه در میدان‌هایی که در قلمرو حاکمیتی کشورمان قرار دارد، در حال انجام است و بهره‌برداری از آنها انجام می‌شود.

وی تاکید کرد: جمهوری اسلامی‌ایران به دنبال بهره‌برداری مطلوب از مخازن نفت و گاز مشترک در دریای خزر و خلیج فارس است.

از سوی دیگر، مشکل سهم ایران از خزر تنها یکی از مشکلات ایران در این حوزه است مشکل دیگر کمبود تجربه در آب‌های عمیق است؛ در نتیجه هر گونه فعالیت در این حوزه باید با خطا و آزمایش پیش برود.

ازسوی دیگر آب و هوای این منطقه و تفاوت اساسی آن با خلیج فارس نیز از دیگر موضوعاتی است که نیازمند بررسی دقیق است؛ به طوری که به گفته کارشناسان، بارش‌های سالانه در این منطقه می‌تواند حجم آب را ۱۲۵ تا ۱۳۵ سانتی متر تغییر دهد و بالا بیاورد؛ از سوی دیگر ارتفاع امواج در این منطقه تا ۲۴ متر نیز می‌رسد.

بنابراین کمبود تجربه و دانش حفاری در آب‌های عمیق از جمله مشکلات اساسی ایران برای شروع حفاری در خزر است که جدا از مسائل سیاسی و مشکلات حقوقی ایران با کشورهای همسایه باید مورد توجه مدیران قرار گیرد. در عین حال عدم پیش‌بینی عکس‌العمل کشورهای همجوار در دریای خزر در صورت شروع حفاری یکی از موارد دیگری است که برای ایران باید مورد توجه قرار گیرد. به نظر می‌رسد در این شرایط «ایران -البرز» وارد دریای دیپلماسی پر جزر و مد خزر می‌شود.