صنعت کاشی و سرامیک؛ رونق از دل رکود
گروه صنعت و معدن- صنعت کاشی و سرامیک ایران به رغم گزارش‌های نگران‌کننده‌ای که پیشتر نشان از تولید بی‌برنامه‌ می‌داد، در وضعیت رو‌به‌رشد قرار گرفته است.

این رشد مرهون رونق بازار مسکن در کشور به ویژه شهرهای بزرگ است در حالی که بخش‌های دیگر اقتصاد رشد قابل توجهی را سپری نمی‌کند که این عامل فرصت ویژه‌ای را برای رشد صنعت کاشی و سرامیک خلق کرد.
تا سال‌های گذشته پیش‌بینی‌ها مبین آن بود که این صنعت به دلیل مازاد عرضه، با رکود شدید در سال‌های 85 و 86 مراجعه خواهند شد اما رکود در بخش‌های دیگر اقتصاد سبب توجه بیشتر به بخش مسکن شد.
در این میان، گزارش‌های وزارت مسکن نیز بیانگر رشد ۱۱۰درصدی ساخت در سال ۸۵ است. در آن سال عملکرد ساخت مسکن به ۶۳۸هزار رسید در حالی که برنامه اولیه روی ۵۸۰هزار واحد متمرکز شده بود.
هرچند در سال‌های آتی افزایش عرضه کاشی سرامیکی می‌تواند منجر به مازاد عرضه و رکود موقت بازار این صنعت شود اما نرخ رشد بالای مصرف داخلی و جهانی نویدبخش آینده‌ای قابل اطمینان برای صنعت کاشی سرامیکی است.
برآورد وضعیت صنعت در ۱۸ سال گذشته با بررسی و تطبیق آمارهای انجمن کاشی و سرامیک ایران، سازمان حمل‌ونقل جاده‌ای کشور، سازمان صنایع و معادن، سازمان بازرگانی، سازمان گمرک کشور و مراجع بین‌المللی، توسط گروه توسعه خوشه صنعتی کاشی سرامیکی استان یزد به دست آمد که در جدول (۱) خلاصه شده است.
جدای از وفور منابع معدنی مورد نیاز بدنه کاشی در کشور و انرژی ارزان که سرمایه‌گذاری در این صنعت را کاملا اقتصادی کرده، سیاست‌های تعرفه‌ای دولت در زمینه کاشی وارداتی و تسهیلاتی دولتی و بانکی را نیز در افزایش تولید کاشی سرامیکی نباید از نظر دور داشت.
در سال ۱۳۸۶، تقاضای سرمایه‌گذاری در این صنعت بسیار بالا بوده است طوری که در سال آینده شاهد ورود واحدهای جدید زیادی به صنعت خواهیم بود بنابراین برای پیشگیری از رکودی مشابه رکود سال‌های ۱۳۸۲ و ۱۳۸۳، همزمان در کنار پاسخ به تقاضای داخلی، نیاز به پیدا کردن بازارهای صادراتی از الزامات این صنعت است.
همانطور که از جدول 2 مشخص است، استان‌های مطرح در تولید کاشی سرامیکی به ترتیب یزد، قزوین، اصفهان، تهران و سمنان هستند.
تمرکز تولید کاشی در استان یزد قابل توجه است به طوری که بیش از ۳۵درصد ظرفیت نصب شده کاشی سرامیک ایران در این استان صورت گرفته است.
جایگاه ایران
ایران در سال ۱۳۸۵ با تولید ۸/۲درصد از کل تولید جهانی هفتمین کشور تولیدکننده، با مصرف ۵/۲درصد از کل مصرف جهانی هشتمین کشور مصرف‌کننده و با صادرات ۴/۱درصد از کل صادرات جهانی یازدهمین کشور صادرکننده جهان است.
آمارهای مزبور جایگاه ایران را در مقایسه با برترین تولیدکننده کاشی سرامیکی دنیا نشان می‌دهد، بر همین اساس در سال 2006 تولید ایران 210، مصرف 182 و صادرات 25میلیون مترمربع بوده است که البته این ارقام در سال 1386 رشد قابل توجهی داشته است.
ایتالیا و اسپانیا عقب ماندند
در حالی که ایتالیا و اسپانیا تولیدکنندگان سنتی این صنعت شناخته می‌شوند، کشورهای چین، برزیل و ترکیه در سال‌های اخیر با رشدی چشمگیر در تولید و صادرات کاشی سرامیکی، توانسته‌اند خود را به عنوان چند کشور پیشتاز در سطح جهان مطرح کنند.
در این میان چین با تولید ۳۹درصد از کل تولید جهانی جایگاه اول تولید کاشی سرامیکی را دارد.
آنچه قابل توجه است رشد حیرت‌آور چین در صادرات است، به طوری که سهم صادرات چین از 2درصد کل صادرات دنیا در سال 2000 به 5/24درصد در سال 2006 رسیده است. بدین ترتیب چین به جایگاه اول صادرات کاشی سرامیکی نیز دست یافته است.
ماخذ مجله CeramicWorld (سرانه مصرف ایران تصحیح شده است)سرانه مصرف در کشورهای مهم مصرف‌کننده کاشی سرامیکی نشان می‌دهد ایران با سرانه مصرف حدود ۶/۲ مترمربع جایگاه هفتم را در جهان دارد.
آنچه قابل توجه است سرانه مصرف بالای امارات و عربستان است که با توجه به نزدیکی جغرافیایی و اشتراکات فرهنگی می‌توانند به عنوان اهداف جدی صادراتی برای تولیدکنندگان ایرانی مطرح شوند.
حمیدرضا زکی‌زاده کارشناس ارشد توسعه و برنامه‌ریزی