تورم دورقمی،صنعت کاشی را غیررقابتی کرده است

دبیر سابق انجمن تولیدکنندگان کاشی و سرامیک:

نگین بهکام

بخش نخست

به دلیل ایجاد ظرفیت‌های جدیدی که در سال‌های اخیر در صنعت کاشی و سرامیک ایجاد شده سال‌ها است که بازار داخلی این کالا اشباع شده و تولیدکنندگان این حوزه را با بحران روبه‌رو کرده است. با این وجود هر ساله ظرفیت‌های جدیدی در این صنعت ایجاد می‌شود و عرصه را بر صنعتگران تنگ‌تر می‌کند. در عین حال ناتوانی در کاهش قیمت تمام شده موجب شده تولیدکنندگان کاشی و سرامیک ایران نتوانند سهم مناسبی از بازارهای جهانی را هم در اختیار بگیرند. با کمال محسنی دبیر سابق انجمن تولیدکنندگان کاشی و سرامیک در این زمینه به گفت‌وگو نشسته‌ایم: در حال حاضر ظرفیت تولید کاشی و سرامیک در کشور به چه میزان رسیده است؟

ظرفیت تولید کاشی و سرامیک هم‌‌اکنون ۲۲۵میلیون مترمربع است اما تنها ۱۶۵میلیون مترمربع از این ظرفیت فعال است چون بعضی کارخانجات با تمام ظرفیت اسمی خود کار نمی‌کنند.

به طور میانگین کارخانجات کاشی و سرامیک با چند درصد ظرفیتشان فعالیت می‌کنند؟

این کارخانجات بین ۷۰ تا ۱۰۰درصد از ظرفیتشان را استفاده می‌کنند. کارخانجاتی که توانسته‌اند بازارهای صادراتی مناسبی برای خودشان دست و پا کنند، بین ۹۰ تا ۱۰۰درصد ظرفیتشان فعال است.

میزان نیاز بازار داخل کشور به کاشی و سرامیک چقدر است؟

حدود ۱۱۰میلیون مترمربع نیاز طرح‌های عمرانی کشور است، بازسازی ساختمان‌ها هم ۱۵میلیون مترمربع بر نیاز کاشی و سرامیک کشور می‌افزاید. در نتیجه نیاز بازار داخل حدود ۱۳۵میلیون مترمربع است و حدود ۳۰ تا ۳۲میلیون مترمربع هم صادرات داریم.

این صادرات به چه کشورهایی است؟

به عراق، افغانستان، کشورهای عربی و آسیای میانه، کشورهای آفریقایی و کمی هم به کشورهای اروپایی کاشی و سرامیک صادر می‌کنیم.

بالا بودن قیمت تمام شده کاشی و سرامیک ایرانی نسبت به مشابه خارجی از چالش‌های اساسی تولیدکنندگان ایرانی برای صادرات است، این تفاوت قیمت بین کاشی و سرامیک ایرانی و خارجی از کجا ناشی می‌شود؟

عوارض سنگین گمرکی و نرخ بالای سود بانکی که کاشی و سرامیک‌سازان ایرانی باید بپردازند، به علاوه نداشتن امکانات روز در کشور و همچنین میزان تورم سالانه که برای بخش صنعت حدود ۱۷ تا ۲۵درصد است و هر سال هم بر آن افزوده می‌شود، رقابت در بازار بین‌المللی را برای ما سنگین کرده است.

هزینه‌های گمرکی‌تان شامل چه مواردی می‌شود و میزان آن چقدر است؟

برای مواد اولیه مورد نیازمان، قطعات یدکی و ماشین‌آلات تعرفه‌های سنگین گمرکی می‌پردازیم که مسوولان باید فکری برای کاهش این موارد کنند. هم اکنون میزان تعرفه‌ها برای ما بین ۵ تا ۶۰درصد است.

یکی دیگر از دلایل بالا بودن قیمت تمام شده کاشی و سرامیک ایرانی را نداشتن امکانات روز بیان کردید، در این زمینه بیشتر توضیح دهید؟

کشورهای پیشرفته از قطعات یدکی، ماشین‌آلات، تکنسین‌های حرفه‌ای و مواد اولیه کافی و در دسترس برخوردار هستند اما چنین امکاناتی در ایران نداریم و بنابراین مجبوریم نیاز یک سال مان را در انبارها انباشت کنیم که هزینه‌ سنگینی را به ما تحمیل می‌کند.

مواد اولیه، قطعات یدکی و تجهیزاتتان را از چه کشورهایی وارد می‌کنید؟

قطعات یدکی و تجهیزات را از ایتالیا و مواد اولیه را از ایتالیا، اسپانیا و انگلستان خریداری می‌کنیم.

وضعیت مواد اولیه‌ای که از داخل کشور تامین می‌کنید؟ به چه صورت است؟

مشکلی که درباره خرید مواد اولیه از داخل کشور داریم، هزینه ترانزیت است. هزینه ترانزیت هر سال ۵۰ تا ۷۰درصد و گاهی حتی ۱۰۰درصد افزایش می‌یابد. قیمت خود مواد هم که هر سال افزایش می‌یابد و دارای قیمتی مناسب و ثابت نیست.

منظورتان از مناسب و ثابت نبودن چیست؟ یعنی با قیمت‌های جهانی تطابق ندارد؟

بله، با قیمت‌های جهانی تفاوت دارد.

هم اکنون چند درصد از مواد اولیه مورد نیاز کاشی و سرامیک از طریق واردات تامین می‌شود؟

در گذشته میزان وابستگی به واردات مواد اولیه بیش از ۵۵درصد بود اما هم اکنون این وابستگی به ۱۵درصد رسیده است. البته این ۱۵درصد شامل مواد اولیه‌ای می‌شود که دارای ارزش بالایی است مثل رنگ‌های سرامیکی، موادهای واسطه‌ای و تکمیل کننده و حتی لعاب.

چرا لعاب را از واردات تامین می‌کنید؟

البته لعاب به میزان مناسبی در ایران تولید می‌شود اما از کیفیت بالایی که برای تولیدات ما در بازارهای بین‌المللی لازم دارد برخوردار نیست.

علت آن هم این است که مواد اولیه مورد نیاز لعاب کاران، خارجی است و با توجه به تحریم‌های پیش آمده تهیه آن برایشان سخت و قیمت‌ها هم گران شده است.

معادن مواد اولیه اصلی مورد نیاز کاشی و سرامیک سازان در چه مناطقی از کشور متمرکز است؟

این معادن در تمام کشور وجود دارد، همان طور که کارخانجات کاشی و سرامیک در تمام کشور پراکنده است. مواد بدنه کاشی که مواد اولیه اصلی ما است در تمام کشور به وفور وجود دارد و مشکل خاصی نداریم.

برای تولید کاشی و سرامیک ۶ فرمول استفاده می‌شود که تنها ممکن است برای بعضی تولیدکنندگان ۲ فرمول دور از دسترس باشد.

از وضعیت مواد اولیه بگذریم. هم‌اکنون با توجه به اینکه بازار داخل کاشی و سرامیک اشباع شده و وضعیت صادرات هم که به گفته خودتان به علت رقابت‌پذیر نبودن قیمت کاشی و سرامیک‌های ایرانی در بازارهای بین‌المللی با مشکلات اساسی روبه‌رو است. در عین حال هر سال هم ظرفیت‌های جدیدی در این حوزه ایجاد می‌شود. شما به عنوان یک تولیدکننده کاشی و سرامیک چه راهکارهایی را برای کاهش بحران‌های آتی تولیدکنندگان کاشی و سرامیک پیشنهاد می‌کنید؟

ما چند سالی است که از طریق انجمن هم راهکار اساسی را اعلام کرده‌ایم. مهم‌ترین راهکار، جلوگیری از تولید بیش از حد کاشی و سرامیک است.

چرا که با وجود اشباع بازار داخل اما باز هم ظرفیت تولید رو به افزایش است و ظرفیت تولید کاشی و سرامیک تا پایان امسال به بیش از ۳۳۰میلیون مترمربع می‌رسد که نزدیک به ۳برابر نیاز بازار است. علاوه بر آن، راهکارهای دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد، افزایش سطح کیفیت تولیدات، استفاده از استاندارد‌های بین‌المللی و کاهش قیمت تمام شده برای تقویت صادرات، فرهنگ‌سازی در داخل برای تعویض کاشی و سرامیک ساختمان‌ها هر ۱۵-۱۰ سال است که به این منظور باید تنوع کاشی و سرامیک هم در نظر گرفته شود. هم‌اکنون چسب‌های جدیدی هم تولید شده برای این که سرامیک‌های جدید روی سرامیک‌های قبلی و بدون ایجاد خرابی و مشکل و در اسرع وقت چسبانده شود. در عین حال باید مصرف سرانه کاشی و سرامیک را که در کشور ما یک متر و ۲۰ سانتیمتر است به میانگین مصرف سرانه دنیا که معادل ۵/۳ متر مربع است برسانیم.

با توجه به اشباع بازار کاشی و سرامیک ایران و حتی جهان، به نظر شما دلیل روند روبه رشد سرمایه‌گذاری‌های جدید برای تولید کاشی و سرامیک در ایران چیست؟

سرمایه‌گذاری‌های جدید بدون بررسی و مطالعات کامل انجام می‌گیرد و وزارت صنایع و معادن هم آنها را در این زمینه توجیه نمی‌کند. در نتیجه برخی به خاطر استفاده از تسهیلات ارزی یا مسائل استانی در این حوزه سرمایه‌گذاری می‌کنند.

مسائل استانی یعنی چه؟

مثلا در استان‌های محروم برخی مسوولان و مقامات دولتی دستورالعمل‌هایی را بدون بررسی‌های لازم می‌دهند که منجر به سرمایه‌گذاری‌های نامناسب در آن استان‌ها می‌شود.

تولیدکنندگان ایرانی در تولید سرامیک‌های نانوتکنولوژی تا چه حدی توانسته‌اند کامیاب شوند؟

صنعت سرامیک ایران در ۷-۶ سال گذشته بیش از ۴۰۰درصد پیشرفت داشته است. در مورد سرامیک‌های نانوتکنولوژی هم در حال بررسی‌هایی هستیم و به نتایجی هم رسیده‌ایم. به هر حال تولیدکنندگان ایرانی باید بتوانند با دانش روز این صنعت آشنا شوند و تولیدات خود را به آن سمت پیش برند تا صادرات کاشی و سرامیک تقویت شود.

هم‌اکنون در عین حال در زمینه کاشی‌های دیوار، کف و پورسلانی تولیدات متنوع‌تر و با ابعاد بزرگ‌تر شده که با تولیدات رقبای خارجی از این لحاظ قابل رقابت است.

در مجموع می‌توان گفت که تولیدکنندگان کاشی و سرامیک از نظر تکنولوژیک عقب نیستند بلکه از نظر امکانات روز عقب هستند.

البته به تازگی برای تجهیز کارخانجات خریدهایی از ایتالیایی‌ها کرده‌ایم که امیدواریم خدمات پس از فروش مناسبی به ما ارائه دهند.