محمدصادق جنان صفت

ولادیمیر پوتین، رهبر پر رمز و راز روسیه درک کاملی از توانایی‌ها و ناتوانی‌های کشورش در توزیع قدرت جهانی دارد و می‌داند راه برای احیای جایگاه قبلی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی هر روز تنگ‌تر می‌شود. سیاستمداران ورزیده بین‌المللی نیز سقف قدرت روسیه را در معادلات جهانی می‌شناسند و بارها یادآور شده‌اند که استبداد حاکم بر مناسبات اقتصادی درون مرزهای ملی این کشور و درآمد سرانه نسبتا پایین در این کشور و ضعف و عقب‌ماندگی صنایع و بنگاه‌داری روسیه اجازه نمی‌دهد رویای ابر قدرتی پوتین روزی جامه عمل بپوشد. با این همه، ولادیمیر پوتین درک روشنی از گرفتاری رقبای قدرتمند خویش دارد و در تعامل با آنها از این گرفتاری‌ها می‌خواهد استفاده کند. گرفتاری ایالات متحده آمریکا این است که استقرار برای ایجاد نظم بین‌المللی مورد نظرش به سهولت انجام نمی‌شود و اشغال عراق و افغانستان مطابق میل استراتژیست‌های آمریکایی پیش نرفته است.

اتحادیه اروپا نیز به رغم همه تلاش‌ها هنوز قدرتی کامل و یکپارچه نیست و نیاز به تامین انرژی برایش به کابوس تبدیل شده است و به همین دلیل در تعامل با روسیه احتیاط می‌کند. اکنون روسیه در بازی گاز گونه‌ای مهره چینی کرده است که رقبا و مشتریان در بیم و امید به سر می‌برند. پوتین در این بازی از کالای دیپلماسی به خوبی استفاده می‌کند و دادوستد دیپلماسی‌اش را بر این پایه استوار کرده است. ایران به عنوان یک بازیگر مهم سیاسی امروز در خاورمیانه در شرایطی قرار گرفته است که ناگزیر است در بازی روسیه مشارکت کند. این موضوعی است که پنهان کردن آن دشوار شده و دپیلمات‌ها در سطوح گوناگون آن را به صورتی کاملا ملموس می‌بینند.

ولادیمیر پوتین به تهران می‌آید درباره تقسیم دریای خزر با ایران و کشورهای حاشیه این دریا گفت‌وگو کند و البته در حاشیه این اجلاس دیدارها و گفت‌وگوهایی با مردان خط اول سیاست خارجی ایران خواهد داشت. با توجه به پیشینه تاریخی روس‌ها در ایران، وضعیت دشوار روسیه و گره خوردن منافع آن با غرب و روزگار نه چندان خوش سیاست خارجی ایران، آنچه میان ایران و روسیه دادوستد خواهد شد برای ایرانیان علاقه‌مند به این مرز و بوم اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا کرده است.

ایرانیان دلسوز به این سرزمین هرگز تمایل ندارند در این دادوستد سیاست و تجارت بازنده باشند و شرایط آتی به زیان مردم و مملکت باشد. منافع عظیم ایران در دریای خزر، منافع بزرگ آتی ایران در بازار جهانی گاز چیزی نیست که هیچ ایرانی آن را در طبق اخلاص نهاده و به روس‌ها هدیه کند.

یادمان باشد که دنیا همواره در حال تغییر است و گریز از تحولات هرگز در اختیار ایران یا هیچ کشوری به تنهایی نیست و در آینده احتمال دارد بتوانیم بدون استفاده از برگ‌های روسیه نیز زندگی کنیم.

یادآور می‌شویم که روسیه دست‌کم این را می‌داند اگر تحولات آتی گونه‌ای باشد که اتحادیه اروپا در خرید گاز ایران کامیاب باشد، همه نقشه‌ها و برنامه‌های استراتژیک روسیه در تعامل با این اتحادیه به باد سپرده خواهد شد.

روسیه می‌داند اگر روزگار و زمانه تغییر کند، ایرانیان برای توسعه مناسبات تجاری در قبال حمایت‌های سیاسی لازم نیست حتما خود را به آمریکای لاتین برسانند و می‌توانند در قاره آسیا یا آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان، ازبکستان، هند، پاکستان، افغانستان، ترکیه دادوستد تجارت و دیپلماسی داشته باشند و به همین دلیل است که روسیه خوشحال می‌شود ایران همچنان این راه دراز را تا آمریکای لاتین برود و برای رسیدن به این هدف کاری انجام دهد. خرد ناب سیاسی حکم می‌کند در اندازه‌گیری قدرت ولادیمیر پوتین اشتباه نکنیم و نیت او را در تعامل با ایران یکسره خیر نپنداریم و به آینده و زمانه‌ای که تغییر می‌کند بیشتر بیاندیشیم. رفاقت با روسیه نباید مانع از دیدن رقابت‌های این کشور با ایران شود. افسون جادوی بازیگر نه چندان پرقدرتی به نام پوتین نشویم. او عصای سحرآمیز در اختیار ندارد که با چرخاندن آن معجزه شود.