«بهکیش» در تحلیل اقتصاد ایران مطرح کرد
توسعه صادرات پایدار؛ راه نجات تولید
گروه صنعت و معدن- در شرایط فعلی اقتصاد کشور، چگونگی حمایت از تولید و راه های تقویت صادرات از جمله محورهایی است که این روزها بیشتر مورد توجه مسوولان و فعالان اقتصادی و صنعتی قرار گرفته است. موضوعی که هر کس از دید خود آن را تحلیل کرده و راهکار متفاوتی را درباره آن اعلام می کند. محمدمهدی بهکیش، دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) از جمله کسانی است که معتقد است بهترین راه حمایت از تولید، آزاد گذاشتن آن و حذف قوانین دست و پا گیر مانند قانون کار و ایجاد فضای مناسب برای کسب‌وکار است. به اعتقاد وی، اگر دولت نمی‌تواند در تمامی بخش‌های اقتصاد آزادسازی را اجرا کند، می‌تواند آن را از برخی بخش‌های صنعت مانند صنعت برق که آمادگی آن را دارد، آغاز کند. وی همچنین پیشنهاد می‌کند که بهتر است دولت از حالا برای شرایط بعد از تحریم فکر کند و زمینه پیمان‌های منطقه‌ای و همکاری‌های چندجانبه را برای فردای پس از تحریم، فراهم کند.
اقتصاد وابسته به واردات
وی با بررسی استراتژی توسعه صادرات برای تقویت تولید داخلی اعلام کرد: در حال حاضر اقتصاد ایران به دلیل پول نفت، بسیار به واردات متکی شده است. اگر تولیدکنندگان ما امروز می‌گویند به تولیدکننده توجه کمی می‌شود، حرف درستی می‌زنند. بهکیش در گفت‌و‌گویی با مجله تخصصی سندیکای صنعت برق افزود: اگر ما امروز توصیه می‌کنیم که به تولید توجه بیشتر شود، به معنای این است که ترکیبی از بخش‌های مختلف تولید، تجارت و خدمات باید در اقتصاد حکمفرما باشد. دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) با بیان اینکه اقتصاد ایران به دو دلیل عمده غیررقابتی مانده است، گفت: پول نفت و دولتی بودن اقتصاد دو عاملی است که باعث غیررقابتی شدن اقتصاد کشور شده است.
مصائب پول نفت
وی افزود: پول نفت در اختیار دولت به غیررقابتی ماندن اقتصاد ما کمک شایانی کرده است. پول نفت نسبت به کل اقتصاد حجم خیلی بزرگی دارد و نزدیک به ۸۰درصد درآمد ارزی کشور را تشکیل می‌دهد و این پول در اختیار دولت قرار دارد که اشکال دوم است. اگر این پول نفت درون اقتصاد می‌آمد و صنایع بالادستی و پایین‌دستی خود را ایجاد می‌کرد، مشکلی پیش نمی‌آمد اما خام فروشی نفت از جهات مختلف مشکلاتی را ایجاد کرده است. بهکیش ادامه داد: دولت نفت را فروخته است و تلاش مجلس برای اینکه این پول را به نحوی از دست دولت و هزینه‌های اجرایی نجات دهد و درون صندوق‌های خاصی مانند صندوق ذخیره ارزی یا صندوق توسعه ملی بکشاند، کمتر نتیجه داده است. به گفته وی، دولت بیشترین درآمد نفت را در طول تاریخ در چند سال اخیر داشته است که نزدیک به ۵۰۰میلیارد دلار است. این رقم بیش از کل درآمد نفت ایران از ابتدا است، یعنی در ۱۰۰ سال گذشته تا دوره ریاست‌جمهوری نهم زیر ۵۰۰ میلیارد دلار درآمد نفتی داشته‌ایم.
بهکیش افزود: این طور که گزارش‌ها می‌گویند ذخیره‌ای که بتواند برای فعالیت‌های فردا بماند، نداریم، اما در کشورهای صاحب نفت به دو طریق و رویه عمل می‌کنند؛ یک رویه، رویه کشورهای پیشرفته مانند آمریکا است که نفت فراوان دارد اما آن نفت وارد اقتصادشان شده و تبدیل به کالا می‌شود. از آن طرف مقادیری نفت هم وارد می‌کند و آن را هم تبدیل به محصول کرده و می‌فروشد. رویه دوم هم رویه کشورهای اروپای شمالی مانند بلژیک است که همه نفتی را که می‌فروشند تبدیل به مواد نمی‌کنند، اما صندوق‌هایی دارند که پول نفت در آنجا می‌ماند و این صندوق در اختیار دولت نیست.
اقتصاد آمیخته با یارانه
دبیرکل کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC) با بیان اینکه ایران نتوانسته شبیه هیچ کدام از این کشورها عمل کند، گفت: پول نفت در اختیار دولت است و دولت هم آن را آسان خرج می‌کند. یکی از کارهایی که دولت با پول نفت می‌کرد، دادن سوبسید یا یارانه بوده و این داستان امروز و دیروز نیست. اقتصاد ما به اقتصادی تبدیل شد که خمیرمایه‌اش سوبسید و یارانه است. مردم هم به آن عادت کردند، کار کمتر، درآمد نسبتا آسان‌تر.
وی با بیان اینکه تولید هم به این یارانه عادت کرده است، گفت: تولید به این موضوع عادت کرده است که کارگرش خیلی خوب کار نکند. در گذشته و اوایل انقلاب، کارخانه‌ها بیشتر دولتی بود و دولت هم فکر می‌کرده که اگر کارگری از این کارخانه بیرون بیاید، باید جایی دیگر به او بیمه بیکاری بدهد، بنابراین اگر همان جا باشد، بیمه بیکاری‌اش را هم از همان کارخانه می‌گیرد، پس اجازه اخراج نمی‌دهم. نتیجه این نوع تفکر این بود که قانون کار وضع شد که از کارگر در مقابل کارفرما حمایت می‌کرد.
بهکیش افزود: اما حالا این شرایط دگرگون شده است و کارخانه‌ها عموما خصوصی شده‌اند ولی آن عادت‌ها باقی مانده است. یک مدیر صنعت وقتی دید که نمی‌تواند کارگرش را به راحتی بیرون کند، جنس‌اش را هم ارزان نمی‌فروخت. یعنی فضای رقابتی شکل نگرفت که بتواند به بهبود تولید کمک کند. حاصل همه اینها این شد که صنعت خودروی ما بیش از ۵۰ سال عمر دارد، اما باید با تعرفه ۹۰ درصدی زندگی کند. یعنی اگر کالای خودش را به دو برابر قیمت جهانی نفروشد، نمی‌تواند دوام بیاورد. این اوج عدم رقابت و نهایت عدم کارآیی یک صنعت است. وی در ادامه گفت: امروز وقتی در سازمان تجارت جهانی سر تعرفه دعوا و بحث می‌شود، صحبت از ۵ تا ۱۰درصد تعرفه است. ما هنوز با تعرفه ۹۰ درصدی زندگی می‌کنیم.
صنایع متکی به بهره‌وری شوند
بهکیش در ادامه با اشاره به صنایعی که پتانسیل صادراتی دارند، توضیح داد: من فکر می‌کنم صنایعی که پتانسیل صادرات را در خود می‌بینند از جمله صنعت برق، باید ساختاری برای خودشان تعریف کنند که بتوانند بدون یارانه کار کنند. صنعتی که می‌خواهد مبنای توسعه خود را بر صادرات بگذارد، در بلند مدت فقط باید به بهره‌وری متکی باشد. به گفته وی، آن بخش‌هایی از سیستم ما که با اتکا به سوبسیدها می‌خواهند صادرات را توسعه بدهند، دوام نخواهند داشت. صنعتی که از سوبسید و یارانه نمی‌خواهد استفاده کند باید از دولت بخواهد که بتواند با نیروی کار بر اساس توافق و قرارداد کاری که میان خودشان منعقد شده، همکاری کند.
وی ادامه داد: صنعت برق از جمله صنایعی است که می‌تواند با دولت توافق کند که از برخی قوانین دست و پاگیر مستثنی شود. در واقع این صنعت می‌تواند اولین بخشی باشد که آزمایش آزادسازی و رقابت‌پذیری در آن به وجود می‌آید. مهم‌ترین ضرورت این آزادسازی همان قانون کار است. البته همه قوانین و مقررات را به راحتی نمی‌توان از بین برد یا تغییر داد و اقتصاد ما از این جهت خیلی کار دارد، اما دو سه مورد است که در مسیر آزادسازی و رهایی از یارانه، بسیار کلیدی و مهم است؛ مانند قانون کار که کمک می‌کند قیمت آزاد شود تا میان شرکت‌های تولیدکننده، رقابت شکل بگیرد.
بهکیش در مورد تاثیر محدودیت‌های بین‌المللی بر فعالیت واحدهای تولیدی نیز معتقد است: قطعا محدودیت‌های بین‌المللی روی عمل آزاد واحدهای تولیدی اثر زیادی گذاشته و محدودیت‌های قابل‌توجهی را به وجود آورده است. در شرایط کنونی، واحدهای تولیدی ما با رقبای خارجی قطعا نمی‌توانند رقابت کنند و در داخل هم به نحوی دیگر درگیر حل مسائل‌شان با دولت هستند. اما در آینده‌ای نزدیک که سوبسیدها کم کم کاهش پیدا می‌کند، راه برای فعالیت باز می‌شود. در آن زمان باید بخش‌هایی از اقتصاد را رقابتی کرد که مزیت واقعی دارند. بهکیش با بیان اینکه امروزه سرعت زندگی بالا است و باید سریع عمل کنیم وگرنه اتفاقات از ما جلو می‌افتد، گفت: راه خروج از شرایط فعلی اقتصاد، برقراری رابطه مناسب در سطح بین‌المللی است.
ارسال نظر