دکتر جلال‌الدین پاشایی‌راد *

لامپ فلورسنت تقریبا پنج برابر لامپ التهابی نور تولید می‌کند و حدود ۱۰برابر آن عمر می‌کند. در سال ۱۹۸۶ و تقریبا ۵۰سال پس از لامپ فلورسنت خطی، رقیبی برای لامپ التهابی از خانواده فلورسنت پا به عرصه وجود گذاشت که لامپ فلورسنت فشرده (و اصطلاحا کم‌مصرف یا CFL) نام گرفت. این لامپ جایگزین خوبی برای لامپ التهابی ولی با ویژگی‌های لامپ فلورسنت بود. با این تفاوت که می‌شد آن را به راحتی در جای لامپ التهابی نصب کرد. لامپ فلورسنت خطی در فضاهای کوچک استفاده چندانی نداشت ولی به علت شار نوری خوب و عمر طولانی، از همان آغاز تولد مورد استقبال کارشناسان طراحی روشنایی برای فضاهای وسیع و مکان‌هایی مانند ایستگاه‌های قطار و قطار زیرزمینی، فرودگاه‌ها، فضاهای آموزشی، بیمارستان‌ها، کارخانه‌ها، ساختمان‌های اداری و به طور خلاصه هر جایی که نیاز به نور یکنواخت داشت و محدودیت فضایی هم وجود نداشت، قرار گرفت و حتی در مواردی روشنایی معابر و پارک‌ها هم در دهه‌های ۶۰ تا ۸۰میلادی قرن گذشته به آن سپرده شد. شار نوری بالا (نسبت به لامپ التهابی)، عمر طولانی و از همه مهم‌تر قیمت ارزان این لامپ (به ویژه نسبت به لامپ کم‌مصرف CFL) سه عامل عمده‌ای بودند که در این تمایل نقش عمده‌ای داشتند. اما این لامپ پس از تولد فرزندش، یعنی لامپی که کم‌مصرف نامیده می‌شود که عمدتا برای جایگزینی لامپ‌های التهابی طراحی شده بود در کشور ما به دلیل کم‌اطلاعی از خصوصیات این لامپ مورد بی‌مهری فراوان قرار گرفت به طوری که در بعضی از مکان‌ها بدون توجه به اینکه لامپ فلورسنت خطی یک لامپ کم‌مصرف و مناسب است و برای ایجاد سیستم روشنایی مرتبط با آن سرمایه‌گذاری صورت گرفته است را برداشتند و با یک لامپ کم‌مصرف که برای تولید نور موضعی خوب است و باید بدون چراغ به کار گرفته شود (که این نحوه استفاده ایجاد خیرگی می‌کند) جایگزین کردند. این‌گونه جایگزینی‌ها حاکی از آن است که ما به راحتی می‌توانیم از سرمایه‌گذاری‌های هنگفت انجام شده در زیرساختارها چشم بپوشیم.

علاوه بر این باید به این نکته اشاره شود که در داخل کشور در چند واحد تولیدی حدود ۱۰۰۰نفر به طور مستقیم به تولید فلورسنت اشتغال دارند و می‌توانند این لامپ را با تیراژ بسیار بالا و با کیفیت عالی و ارزش افزوده قابل ملاحظه تولید کنند که در این بی‌مهری، آنها جملگی شغلشان را از دست می‌دهند. دانش فنی ساخت این لامپ در ایران کاملا بومی شده است و کارشناسان بسیار خوبی در این زمینه در کشور وجود دارند و لااقل در این زمینه وابستگی کم و نیاز به کارشناس خارجی وجود ندارد. پس برای هرگونه تصمیم‌گیری باید به ارزش‌های این لامپ توجه خاصی صورت گیرد. همچنین امروزه لامپ‌های فلورسنت را می‌توان برای هر منظور و تقریبا با هر کیفیت نور و رنگی تولید کرد. سرانجام باید به این نکته اشاره شود که لامپ فلورسنت در سال ۲۰۰۳ بیش از ۳۱درصد منبع روشنایی جهان را تامین می‌کرد.پس انتظار می‌رود که سازمان‌های مسوول در امر استفاده بهینه از انرژی، تبلیغات خود را به نحوی برنامه‌ریزی کنند که موجب گسترش استفاده از لامپ فلورسنت خطی بشود نه آنکه در مصرف‌کننده این توهم را به وجود آورد که باید لامپ فلورسنت خطی را با لامپ فلورسنت فشرده (مشهور به کم‌مصرف) جایگزین کند و سرمایه‌های ملی را هدر دهد.

*عضو انجمن تولیدکنندگان لامپ روشنایی و کارشناس روشنایی