محسن ایلچی

صنعت پتروشیمی ایران با سابقه نزدیک به ۵۰ سال (از سال ۱۳۴۲ تاکنون) و سرمایه‌گذاری ۴۶ میلیارد دلاری در وضعیت خاصی قرار گرفته است، به طوری که قرار بوده با این میزان سرمایه‌گذاری، معادل ۵۱ میلیون تن محصولات پتروشیمی تولید، در داخل مصرف یا به خارج صادر شود، اما در عمل، آنچه که اتفاق افتاده است تولید ۴۱ میلیون تن محصول پتروشیمی بوده است. حال در اوضاعی که مسوولان بر ایجاد ارزش افزوده در صنعت نفت و جلوگیری از خام فروشی تاکید دارند، صنعت پتروشیمی با چند چالش جدی روبه‌رو است. اول، اینکه صنعت پتروشیمی چگونه می‌تواند شکاف حدود ۱۰ میلیون تنی، میان ظرفیت اسمی و ظرفیت عملیاتی را جبران کند؟ دوم، اینکه زیان ناشی از پایین بودن بازده ۴۶ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری (حتی با محاسبه ارزش دفتری و قیمت‌های تاریخی) چگونه جبران می‌شود؟ سوم، اینکه چگونه این صنعت بعد از این می‌خواهد با جلوگیری از خام فروشی نفت به اهداف سند چشم‌انداز؛ یعنی دستیابی به جایگاه اول منطقه از لحاظ ارزش تولید مواد و کالاهای پتروشیمیایی برسد؟ چهارم، چگونه می‌تواند با رقیبی نظیر «سابیک» عربستان (با تولید ۶۵ میلیون تنی) رقابت کند؟ پنجم، اینکه مجموعه پتروشیمی چگونه می‌خواهد در سال جاری ظرفیت تولید خود را به ۶۰ میلیون تن (نزدیک به حجم تولید سابیک) برساند؟ در آن صورت شکاف بین ظرفیت اسمی و تولید عملیاتی صنعت چگونه خواهد شد؟ و آیا تولید پتروشیمی ایران همسان با سابیک دارای ارزش افزوده، درآمد ناخالص و سود یکسان است؟ ششم، چگونه سیاست‌گذاران صنعت پتروشیمی می‌خواهند با ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری جدید تا ۱۴سال آینده (برنامه چشم‌انداز بیست ساله) به ۱۲۶ میلیون تن تولید (از سال ۴۲ تاکنون، ۴۶ میلیارد دلار در این صنعت سرمایه‌گذاری شده است) دست پیدا کنند؟ هفتم، اینکه خرید و انتقال بسته‌های تکنولوژی و لیسانس‌های جدید به منظور تنوع بخشی سبد محصولات پتروشیمی برای ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری رویایی در صنعت پتروشیمی، با توجه به محدودیت تجاری جاری، چگونه صورت می‌گیرد؟ هشتم، با توجه به ناکامی در جذب سرمایه‌گذاری خارجی (از سیبور روسیه، عمان و ونزوئلا) و کم میلی بانک‌های داخلی به سرمایه‌گذاری در صنعت پتروشیمی، در عمل امکان جذب ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی وجود داردیا خیر؟ به نظر می‌رسد همین شعارزدگی‌ها - که درخور صنعت پتروشیمی ایران نیست- باعث شده که در روزهای پایانی عمر مجلس هشتم، نمایندگان مجلس ایده تحقیق و تفحص از این صنعت را مطرح کنند. امروز(سه شنبه) مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی تصمیم دارد در گفت‌وگو با خبرنگاران به تشریح طرح‌های هفته دولت بپردازد. شایسته است که وی جدای از تشریح طرح‌های هفته دولت، با واقع‌گرایی به چالش‌های پیش روی این صنعت نیز به طور جدی اشاره کند تا در ورای گزارش عملکردها، چالش‌های صنعت نیز بیان شود.