گروه صنعت و معدن: کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران در نشست اخیر خود میزبان فعالان صنعتی در حوزه پتروشیمی بود. در حالی که به نظر می‌رسد پتروشیمی صنعتی پول‌ساز و متمول در کشور است، صاحبان این بخش چنین اعتقادی ندارند و بر این موضوع اصرار دارند که پتروشیمی‌ها دیگر رونق گذشته را ندارد. آنها برای اثبات این موضوع به بررسی چالش‌های صنعت پتروشیمی کشور از دو بعد تولید و تجارت پرداختند.

افزایش قابل‌توجه و غیررقابتی قیمت خوراک دریافتی از واحدهای بالادستی و تاثیر آن بر سودآوری این صنعت در ایران، یکی از مهم‌ترین چالش‌های مطرح شده از سوی آنها بود. از سوی دیگر، بهره‌برداری از منابع جدید خوراک در جهان و سرمایه‌گذاری گسترده در صنعت پتروشیمی جهان از دیگر مواردی است که به اعتقاد فعالان این حوزه برای ایران چالش‌برانگیز است. در این نشست، مهدی شریفی‌نیک‌نفس، مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی مزیت اصلی صنعت پتروشیمی ایران را تولید در مقیاس جهانی با اتکا به دریافت خوراک فراوان با قیمت رقابتی عنوان کرد و گفت: این در حالی است که افزایش قابل‌توجه و غیررقابتی قیمت خوراک دریافتی از واحدهای بالادستی، یکی از مهم‌ترین چالش‌های این بخش است. شریفی ‌نیک‌نفس، نبود برنامه‌ریزی بلندمدت و دیدگاه استراتژیک در بخش فروش را یکی از ناکامی‌های صنعت پتروشیمی کشور در دستیابی مناسب‌تر به بازارهای جهانی عنوان کرد و رقابت منفی در این حوزه را بلای جان تجارت محصولات پتروشیمی کشور دانست. به گفته وی، در حال حاضر شرکت‌ها و عرضه‌کنندگان ایرانی محصولات پتروشیمی در بازارهای جهانی، به‌صورت جزیره‌ای عمل کرده و چندصدایی به جای تک‌صدایی و جنگ قیمتی در میان شرکت‌های ایرانی حاکم شده است. شریفی‌نیک‌نفس خطر مواجهه با تعرفه‌های آنتی دامپینگ و موارد مشابه برای محصولات پتروشیمی ایران را دور از ذهن ندانست و در چنین شرایطی، نسبت به تضعیف برند جهانی صنعت پتروشیمی ایران هشدار داد. وی بر تعامل حداکثری بازیگران اصلی صنعت پتروشیمی کشور با یکدیگر اشاره و بر پرهیز از رقابت کاذب و حرکت‌های موازی و تقویت برند شناخته شده صنعت پتروشیمی ایران تاکید کرد. به گفته وی، استفاده بهینه از ابزارهای پیشرفته بازاریابی و فروش، حمایت دولت و نهادهای ذی‌ربط از تخصصی‌سازی فرآیند بازرگانی و توسعه ناوگان لجستیک کشور می‌تواند تا حدود زیادی گره افتاده به تجارت محصولات پتروشیمی ایران را باز کند.

وی ضمن تاکید بر هم‌افزایی گروه‌های فعال در صنعت پتروشیمی کشور، تنها راه تداوم رشد و توسعه صنعت پتروشیمی کشور در دنیای پر رقابت امروز را رسیدن به یک ذهنیت جهانی و حرکت به سمت فضای رقابتی از طریق هم‌افزایی مزیت‌ها و شایستگی‌های رقابتی شامل هم‌افزایی در بخش فروش، عملیات، سرمایه‌گذاری، ادغام‌ها و مدیریت عنوان کرد. دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی نیز در این نشست، مهم‌ترین گرفتاری واحدهای پتروشیمی در کشور را خوراک مجتمع‌ها عنوان کرد. احمد مهدوی با بیان اینکه مزیت بخش انرژی کشور، تنها خوراک است، افزود: در شرایطی که عرصه پیشرفت در سطح جهانی، با سرعت در حال جلو رفتن است، کشورهای دیگر هرگز منتظر ما نخواهند ماند تا به آنها نزدیک شویم، از این رو ایجاد هرگونه مانع بر سر راه توسعه کشور عقب‌ماندگی بیشتر از توسعه جهانی را برای کشور به همراه دارد. وی تصریح کرد: در حالی که هنوز بخش عمده‌ای از کشورهای جهان به محصولات پتروشیمی ایران نیازمند هستند، این نیاز اما همیشگی نیست و تا فرصت باقی است باید از این مزیت استفاده کرد و این در حالی است که عدم شفافیت در تعیین قیمت خوراک واحدهای پتروشیمی داخل کشور، به چالش جدی تولید و فروش محصولات این واحدها بدل شده است. مهدوی با بیان اینکه دولت، گاز تولیدی داخل کشور را به قیمت حدود ۳۸ سنت به ترکیه صادر می‌کند، گفت: دولت همچنان اصرار دارد که قیمت خوراک برای واحدهای پتروشیمی داخل کشور همان ۱۳ سنت بماند و این در حالی است که نرخ خوراک گاز در قطر ۵ سنت و در عربستان سعودی ۳ سنت است. وی همچنین، مالیات بر ارزش افزوده را یکی دیگر از چالش‌های جدی واحدهای پتروشیمی در کشور عنوان کرد.

مدیر کل صنایع شیمیایی و سلولزی وزارت صنعت، ‌معدن و تجارت نیز در این نشست، از هدف‌گذاری ۱۶ میلیارد دلاری برای صادرات محصولات پتروشیمی کشور طی سال جاری خبر داد. پروین نباتی تولید بخش پتروشیمی کشور طی سال گذشته را ۴۸ میلیون تن عنوان کرد در حالی که به گفته وی، میزان مصرف کل کشور در این بخش حدود ۲۸ میلیون تن در سال است. وی همچنین، میزان صادرات سال گذشته در بخش محصولات پتروشیمی را ۲۰ میلیون تن و حجم واردات این بخش را ۵۰۰ هزار تن اعلام کرد و افزود: ارزش واردات محصولات پتروشیمی طی سال گذشته، ۷۰۰ میلیون دلار بوده است. وی در عین حال، از تدوین برنامه راهبردی صنعت پتروشیمی خبر داد که به گفته وی در مراحل پایانی است.

در ادامه این نشست مهدی پورقاضی، رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران برخی انتقادهای مطرح شده علیه واحدهای پتروشیمی را یادآوری کرد. وی گفت: اینکه خوراک مورد نیاز واحدهای پتروشیمی داخل کشور به قیمت ۱۳ سنت به آنها داده شود، در حالی که این محصول به نرخ ۳۸ سنت به ترکیه صادر می‌شود، توجیه اقتصادی ندارد با وجود این، گفته می‌شود که پتروشیمی‌ها خوراک ارزان می‌گیرند و محصولات تولیدی خود را نیز با قیمت‌شکنی در بازار صادراتی عرضه ‌می‌کنند. پورقاضی سپس افزود: از دیگر انتقادهایی که به واحدهای پتروشیمی گرفته شده، این است که این واحدها به اصل مشتری‌مداری چندان پایبند نیستند و چند برابر سرمایه خود سود برده‌اند. وی همچنین با بیان انتقاد مطرح شده دیگری درباره واحدهای پتروشیمی، گفت: این موضوع مطرح است که مجتمع‌های پتروشیمی از آب‌های زیرزمینی در فرآیند تولید خود استفاده می‌کنند و محیط زیست را به چالش کشیده‌اند. به دنبال یادآوری این انتقادها از سوی رئیس کمیسیون، ابتدا مدیرعامل پتروشیمی زاگرس توضیحاتی داد. محمدرضا میراحمدی با بیان اینکه حاشیه سود این مجتمع پتروشیمی طی سال گذشته تنها ۵/ ۸ درصد بود، گفت: در نیمه دوم سال گذشته ضرر داشتیم. وی یکی از معضلات واحدهای پتروشیمی را قیمت خوراک گاز طبیعی عنوان کرد و افزود: در دنیا قیمت گاز مصرفی برای سوخت در مقایسه با نرخ خوراک گازی واحدهای پتروشیمی به مراتب بالاتر است، چرا که تولید از اولویت بالاتری برخوردار است اما در ایران برعکس است و قیمت گاز برای مصارف خانگی ارزان‌تر از خوراکی است که برای تولید و ایجاد اشتغال و صادرات در واحدهای پتروشیمی مصرف می‌شود.

میراحمدی با اشاره به اینکه قیمت گاز در کشور ترکیه بالا است، گفت: بنابراین برای این کشور صرفه اقتصادی خوبی دارد که گاز را به قیمت ۳۸ سنت خریداری کند. او درباره این انتقاد که فعالیت مجتمع‌های پتروشیمی، محیط زیست را تهدید می‌کند، افزود: تمامی واحدهای پتروشیمی کشور از آب دریا در عملیات تولید و فعالیت خود استفاده می‌کنند و به آب شرب و منابع زیرزمینی کاری ندارند. مدیرعامل پتروشیمی زاگرس در ادامه به برخی مشکلات واحدهای این بخش اشاره کرد و افزود: در حال حاضر، امکان گشایش اسناد اعتباری برای واحدهای پتروشیمی وجود ندارد و در عین حال هنوز مالکان کشتی‌های بزرگ اروپایی تمایلی برای شروع همکاری با ایران ندارند. وی معضل تبادل ارز را یکی دیگر از مشکلات این بخش عنوان کرد و گفت: در منطقه ویژه عسلویه همچنان موضوع مالیات بر ارزش افزوده به‌عنوان چالش بزرگ واحدهای تولیدی پابرجا است. مدیرعامل پتروشیمی امیرکبیر نیز توقف سرمایه‌گذاری خارجی در بخش پتروشیمی کشور را یکی از معضلات جدی این واحدها عنوان کرد. محمد احتیاطی با بیان اینکه تا نزدیک به یک دهه پیش، ارزش تولیدات نفتی ایران و عربستان مساوی بود، افزود: عربستان سعودی برای سال آینده تولید ۸۰ میلیارد دلاری را هدفگذاری کرده است و قصد دارد در بخش پتروشیمی سرمایه‌گذاری عظیمی صورت دهد.

همچنین سیدحسین سلیمی، عضو کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران، بالاترین مزیت نسبی در کشور را صنایع پتروشیمی عنوان کرد و گفت: این در حالی است که بیشترین توجه دولت‌ها در ایران معطوف به خودروسازی شده است که تولیدات این بخش نیز دارای بالاترین مصرف سوخت در منطقه و جهان است. محمد اتابک دیگر عضو کمیسیون نیز با بیان اینکه پتروشیمی‌ها از ثبات لازم برای سرمایه‌گذاری خارج شده‌اند، گفت: بیشترین گرفتاری‌ها و مشکلات پیش آمده برای پتروشیمی‌ها ناشی از سوءمدیریت‌ها در این بخش است. در پایان این نشست، رئیس کمیسیون صنعت و معدن اتاق تهران با جمع‌بندی موضوعات مطرح شده، از پیگیری مطالبات واحدهای پتروشیمی از سوی این کمیسیون و اتاق تهران خبر داد. پورقاضی با بیان اینکه مجتمع‌های پتروشیمی کشور از عدم گشایش ال‌سی تا ناتوانی در تبادل ارزانتقاد دارند، افزود: بسیاری از واحدهای پتروشیمی هزینه‌های هنگفتی در حوزه محیط زیست انجام داده‌اند اما به گفته فعالان این بخش، همچنان عوارض سنگینی در بخش محیط‌زیست از آنها مطالبه می‌شود که باید در این زمینه رسیدگی شود.وی تصریح کرد: قیمت خوراک گاز طبیعی که نیاز اولیه تولید در واحدهای پتروشیمی است، عمدتا با تاخیر معناداری اعلام می‌شود که این اتفاق منجر به ضرر و زیان واحدهای این بخش شده است. باید در این زمینه نیز با مشورت دولت راهکارهای مناسبی ارائه کرد. پورقاضی با تاکید بر اینکه صنایع بالادستی و پایین‌دستی صنعت نفت و پتروشیمی باید در تعامل با یکدیگر باشند، از پیگیری مشکلات این بخش از سوی اتاق تهران خبر داد.