علیرضا کدیور

شاخص بورس تهران در پایان معاملات دیروز با ثبت ۱۰۵ واحد رشد، در فاصله ۵۶ واحدی از سطح ۲۲ هزار واحد قرار گرفت. شتاب رشد بورس طی روزهای گذشته به گونه‌ای بوده که شاخص هزار واحد رشد را طی ۴ روز کاری گذشته ثبت کرده است و شاخص بورس طی یک ماه گذشته، تنها در یک روز افت ناچیز ۲۸ واحدی را تجربه کرده و در مابقی روزها، شاخص به طور مداوم پله‌های ترقی را طی کرده است. رشد شتابان شاخص بورس در سال ۸۸ و تداوم رشد آن در سال‌جاری به ویژه پس از اجرای قانون هدفمندی‌ یارانه‌ها، این سوال را برای کارشناسان و فعالان بورس ایجاد کرده که آیا رشد بورس تهران با متغیرهای اقتصادی ایران هماهنگی دارد یا بورس در معرض تشکیل حباب قیمتی است؟

حباب قیمتی در هر بازاری از جمله بورس به شرایطی اطلاق می‌شود که قیمت‌ها با لحاظ کردن کلیه عوامل تاثیرگذار بر آن بازار، با متغیرهای اقتصادی به ویژه تورم و بازده مورد انتظار همخوانی نداشته باشد. به بیان دیگر، برای اظهارنظر در خصوص حبابی بودن یا نبودن قیمت سهام، تحلیل سودآوری شرکت‌های بورسی در سال ۸۹ و ۹۰ و برآورد نرخ تورم در سال آینده می‌تواند تا حد زیادی گره‌گشا باشد. در خصوص سودآوری شرکت‌ها در سال ۹۰ با توجه به اتکای بالای بورس تهران به شرکت‌های تولیدکننده موادخام از جمله تولیدکنندگان محصولات پتروشیمی و فلزات آهنی و غیرآهنی، روند حرکت قیمت این‌گونه مواد در سطح بین‌المللی تا حد زیادی می‌تواند بر روند حرکت بورس تهران تاثیرگذار باشد. این در شرایطی است که علاوه بر قیمت این گونه مواد، نرخ ارز و افزایش آن در سال آینده نیز می‌تواند سودآوری این گروه شرکت‌ها را دچار رشد کند که با توجه به برنامه دولت برای تثبیت نرخ ارز در بازار داخلی، تنها روند حرکتی قیمت مواد خام می‌تواند در این بخش تعیین کننده باشد. در این خصوص ثبات قیمت‌های جهانی یا تداوم رشد خیره‌کننده این گونه مواد در سال آینده که از اوایل ۸۸ آغاز شده است، می‌تواند تداوم رشد سودآوری شرکت‌های فعال در این بخش را تضمین کند و بالعکس چرخش و افت قیمت‌های جهانی به معنی حبابی بودن قیمت سهام شرکت‌های حاضر در این حوزه است. همچنین صعود، ثبات یا نزول قیمت‌ سهام این شرکت‌ها با توجه به سهم بالای آنها در ارزش بورس، می‌تواند سایر شرکت‌های بورسی را نیز با آنها هم جهت سازد.

اما در رابطه با نرخ تورم در سال ۹۰، روند این متغیر اقتصادی طی ماه‌های گذشته نشان می‌دهد پس از افت پیاپی نرخ تورم طی سال ۸۸ و نیمه اول ۸۹، این متغیر از شهریورماه امسال روند صعودی ملایمی را در پیش گرفته که به نظر می‌رسد با هدفمندی یارانه‌ها، شتاب افزایش تورم در ماه‌های آینده می‌تواند تشدید شود. در این خصوص به نظر می‌رسد کلیه فعالان اقتصادی از جمله سرمایه‌گذاران بورسی در حال حاضر تحلیل دقیقی از اثرات تورمی اجرای طرح تحول و تاثیر آن بر سودآوری شرکت‌های بورسی ندارند و با نوعی خوش‌بینی به پیشواز هفته‌های آینده می‌روند که به طور قطع هرگونه اعوجاج در این تحلیل‌ها می‌تواند تاثیرات شدیدی بر بورس داشته باشد.

نکته قابل توجه در خصوص افزایش نرخ تورم، رشد بازده مورد انتظار سرمایه‌گذاری در بورس است که می‌تواند با کاهش میانگین نسبت قیمت بردرآمد (P/E) شرکت‌های بورسی، زمینه مهاجرت نقدینگی از بورس به بازار دارایی‌های ثابت از جمله مسکن را فراهم سازد. در این رابطه اظهارنظر روز گذشته معاون سازمان بورس و اوراق بهادار و اذعان به هجوم نقدینگی از سایر بازارها به بورس به دلیل رکود حاکم بر آن بازارها و احتمال پایدار نبودن شرایط فعلی حاکم بر بازارهای رقیب بورس نیز مهر تاییدی بر این دیدگاه است.

در نهایت هر چند به نظر می‌رسد (فارغ از شرکت‌های فعال و مرتبط با بازارهای جهانی) قیمت سهام اغلب شرکت‌های بورسی می‌تواند حبابی یا در حال حرکت به سمت حبابی شدن تلقی شود، اما این موضوع نمی‌تواند دلیلی بر ترکیدن این حباب در آینده نزدیک باشد؛ چرا که حباب فعلی می‌تواند برای مدتی به حیات و رشد خود ادامه دهد، اما به طور قطع تداوم شرایط حبابی، آثار زیانبار آتی تخلیه آن را بر بورس، سرمایه‌گذاران و سایر بخش‌های اقتصادی تشدید خواهد کرد.