علیرضا کدیور

نخستین صندوق سرمایه‌گذاری ارزی ایرانیان امروز به‌صورت رسمی با حضور رییس‌جمهور در حاشیه همایش ایرانیان مقیم خارج از کشور رونمایی می‌شود. این صندوق که در ابتدا با نام صندوق سرمایه‌گذاری ارزی ایرانیان مقیم خارج از کشور نامگذاری شده بود، به درستی در ادامه با حذف بخش «مقیم خارج از کشور» می‌تواند دایره سرمایه‌گذاران بالقوه خود را گسترش دهد. این صندوق که سرمایه‌گذاران آن ملزم به واریز وجوه خود به صورت یورویی هستند، در حال حاضر در مرحله شناسایی هیات‌امنا (موسسان اولیه) قرار دارد. بر این اساس هریک از سرمایه‌گذاران داخلی (اعم از نهادها، سازمان‌ها، صندوق‌ها، بنگاه‌ها و...) می‌توانند با تعهد یک میلیون یورو (۱۳ میلیارد ریال) پس از جذب حداقل ۷۵ میلیون یورو (۹۷۵ میلیارد ریال) از سوی سایر سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، نسبت به واریز مبلغ تعهد شده اقدام کنند. مزیت سرمایه‌گذاران داخلی که در حال حاضر تعهد واریز یک میلیون یورو را می‌کنند، حضور در هیات‌امنا و مشارکت در انتخاب ارکان صندوق از جمله متولی، مدیر و مدیر ثبت صندوق است.

این صندوق در شرایطی در حال راه‌اندازی است که تاکنون صندوق سرمایه‌گذاری خارجی ثبت شده در داخل ایران وجود نداشته و تنها دو صندوق سرمایه‌گذاری که در خارج از کشور ثبت شده‌اند، وجوه سرمایه‌گذاران خارجی را با تبدیل به ریال در بورس تهران سرمایه‌گذاری می‌کردند. به هر روی این صندوق در صورت موفقیت در جذب ۷۵ میلیون یورو وجوه سرمایه‌گذاران خارجی و اجرای تعهد ۲۵ میلیون یورویی سرمایه‌گذاران داخلی، می‌تواند فعالیت خود را آغاز کند. هدف از راه‌اندازی این صندوق نیز، تبدیل مبالغ جمع‌آوری شده یورویی به ریال و سرمایه‌گذاری این وجوه در بورس تهران است؛اما سرمایه‌گذاری در این صندوق برای سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی دارای ریسک‌های متفاوتی است.

اولین ریسک حاکم بر سرمایه‌گذاری در این صندوق که برای هر دو گروه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی مشترک است، ریسک سرمایه‌گذاری در بورس تهران است.

باید توجه داشت که بورس تهران از ابتدای سال ۸۸ تاکنون، بیش از ۱۰۰ درصد افزایش شاخص و بازدهی را ثبت کرده است که در نتیجه زمان ورود وجوه این صندوق به بورس تهران می‌تواند مقارن با دوره تصحیح قیمت سهام به دلیل رشد بی‌رویه و هیجانی باشد. این تصحیح قیمت همچنین می‌تواند با اجرای طرح تحول اقتصادی و هدفمندسازی یارانه‌ها، بیش از حد معمول تشدید شود.

دومین ریسک که تنها برای سرمایه‌گذاران ایرانی و سرمایه‌گذاران خارجی که واحد پول کشور محل اقامت آنها یورو نیست، وجود دارد، ریسک نوسان نرخ ارز است.باید توجه داشت که در حال حاضر سیاست بانک مرکزی ایران در تعیین نرخ برابری ریال در مقابل سایر ارزها به گونه‌ای است که در عمل ریال در مقابل دلار آمریکا آزادی نوسان محدودی در حد ۵ تا ۱۰ درصد در سال را دارد و نرخ برابری سایر ارزها در مقابل ریال براساس نرخ برابری آن ارز در مقابل دلار آمریکا در سطح بین‌المللی تعیین می‌شود.

به عنوان مثال اگر برابری یورو در مقابل دلار آمریکا در سطح جهانی ۳/۱ و نرخ هر دلار آمریکا در داخل ۱۰ هزار ریال باشد، نرخ یورو در داخل معادل ۱۳ هزار ریال معامله می‌شود.

حال اگر تا زمان جمع‌آوری حداقل نقدینگی موردنیاز برای راه‌اندازی صندوق (۱۰۰ میلیون یورو)، نرخ برابری یورو در مقابل دلار آمریکا افزایش یابد، بالطبع ریسک سرمایه‌گذاری در این صندوق برای سرمایه‌گذاران غیریورویی از جمله ایرانیان افزایش خواهد یافت؛ چراکه هر گونه افت نرخ برابری یورو در سطح جهانی با توجه به ثبات نسبی نرخ برابری دلار آمریکا در برابر ریال، باعث خواهد شد این گروه از سرمایه‌گذاران حتی در صورت افزایش ارزش واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق، بخشی از این سود را به واسطه کاهش برابری یورو در مقابل ریال از دست بدهند.

در مجموع سیاست‌های ارزی ایران، نحوه تعیین نرخ ارز و حتی آزادسازی احتمالی نرخ ارز و روند حرکت بازار سهام در ماه‌های آینده به عنوان ریسک‌های مثبت و منفی سرمایه‌گذاران فعلی و آتی این صندوق شمرده شود.