محمدصادق جنان‌صفت

آیا شهروندان ایرانی اختیار دارند پرتقال مصری، سیب لبنانی، انگور شیلیایی یا برنج هندی بخورند یا نه؟ این یک پرسش قدیمی است که در مقاطعی از سال به ویژه در زمان برداشت و عرضه محصولات داخلی بحث‌برانگیز می‌شود. روز گذشته - همچون روزهای قبل - و این بار موضوع واردات پرتقال داغ شد و اخباری منتشر شده که باغداران ایرانی حاضر به برداشت تولید خود نیستند.

پرسش نخست یادشده شاید به ذهن ساده بیاید و راه‌حل‌های ساده‌ای نیز برای آن ارائه شود. این راه‌حل‌ها معمولا و در نهایت به دو راه‌حل منتهی می‌شود: تعرفه واردات افزایش و ممنوعیت واردات برقرار شود. این راه‌حل‌ ساده‌ای است، اما هرگز به‌ویژه در حالی که آزادسازی تجارت در همه دنیا یک الزام و رویه شده است، چاره‌ساز نخواهد بود. از سوی دیگر، آزادی انتخاب، حق مصرف‌کنندگان ایرانی است و نمی‌توان آنها را از این آزادی محروم کرد. چه باید کرد؟ به نظر می‌رسد برای حل ریشه‌ای این مساله که سال‌ها است در ایران حل‌ناشده باقی مانده، آزادسازی نرخ ارز و اجتناب دولت از تثبیت اداری قیمت ارز به‌ویژه دلار، یک راه‌حل بنیادین است. در شرایطی که دولت‌های ایران به هر دلیل قیمت ارز را با دستورات اداری و انحصار در عرضه در سطحی پایین‌تر از قیمت واقعی آن در بازار تعیین می‌کنند، واردات مقرون‌به‌صرفه است. باغداران و عرضه‌کنندگان محصولات کشاورزی و باغی در شرایطی که نرخ ارز آزاد باشد و متقاعد شوند که قیمت تمام‌شده تولید داخل بالاتر از قیمت واردات است، شاید چندان دلهره نداشته باشند و باغ یا زمین زراعی خود را به کشت محصولات دیگر تغییر دهند. از طرف دیگر، برای اینکه چنین مسائلی برای همیشه حل شوند، دولت‌ها باید دست از خاصه‌خرجی برداشته و نرخ تورم ایران را در اندازه متوسط نرخ تورم جهانی مهار کنند. تا زمانی که دولت‌ها با سیاست‌های عجیب و غریب نه تنها نرخ تورم را مهار نمی‌کنند، بلکه درجهت تشدید و شتاب‌بخشی به آن حرکت می‌کنند، کشاورزان ایرانی نمی‌توانند با تولید خارجی رقابت کنند و این موضوع همچنان ادامه خواهد داشت.

زارعان و باغداران ایرانی به جای فشار آوردن به دولت برای اینکه دستور ممنوعیت واردات صادر کند، باید از دولت بخواهند سیاست‌های مشوق شتاب بخشیدن به تورم را کنار بگذارد. مساله آخر این است که باغداران و زارعان ایرانی باید در مسیر تجاری شدن فعالیت و کسب و کار حرکت کنند و توجه داشته باشند که نمی‌توان تا ابد از فعالیت‌های کم‌بازده آنها حمایت‌های تعرفه‌ای انجام شود؛ اما این کار مشروط به راست و فاش‌گویی دولت است. دولت باید جرات کند و به باغداران و دهقانان اعلام کند که در سال‌های آتی نیز سیاست فعلی ادامه خواهد داشت. در چنین وضعیتی، همه تکلیف خود را می‌دانند و بحث‌ها، تمام خواهد شد.