مهاجرت نفت ایران به سوی عراق (پیشنهاد تشکیل کمیته‌ای ملی در مجلس)

سیدمحمدهادی نژادحسینیان

امنیت و منافع ملی کشورهای نفت خیز با ظرفیت تولید نفتشان گره خورده است. حالا عراق تصمیم گرفته است تا تولید نفتش را افزایش دهد. اوایل هفته جاری خبرگزاری‌ها اعلام کردند این کشور قصد دارد تا شش میدان نفتی و دو میدان گازی‌اش را با سرمایه‌گذاری ۱۵ میلیارد دلاری توسعه دهد. مناقصه‌ها برگزار شده و تاکنون اسامی سه پیمانکار برنده نیز اعلام شده است. با اجرای این پروژه‌ها، ظرف سه تا چهارسال آینده، تولید نفت عراق ۵/۱ میلیون بشکه در روز اضافه خواهد شد. به دلیل آنکه بخشی از میادین نفت و گاز بین ایران با عراق مشترک است، این خبر هشداری جدی برای مسوولان جمهوری اسلامی‌به شمار می‌رود. چه، اگر اقدامات سریع و مبتکرانه‌ای به‌عمل نیاورند، ظرف سه سال مهاجرت نفت در میادین مشترک ایران با عراق آغاز شده و هر سال میلیاردها دلار نفت ایران توسط عراقی‌ها استحصال شده و درآمد حاصل از آن به خزانه این کشور واریز می‌شود.

میادین نفت و گاز که در مناطق مرزی بین کشورها واقع شده‌اند «میادین مشترک» نامیده می‌شوند و نفت یا گاز موجود در این میدان‌ها به دو کشور همسایه تعلق دارد. بدیهی است هریک از دو کشور می‌توانند در محدوده جغرافیایی خود از این میادین برداشت کنند. نکته مهم در میادین مشترک مهاجرت نفت و گاز است. توصیف این امر پیچیده نیست. اگر بخشی از یک میدان نفتی مورد بهره‌برداری قرار گیرد و بخش دیگر آن توسعه نیابد، نفت به سمت بخش در حال بهره‌برداری مهاجرت می‌کند. در نتیجه سهم بیشتری از کل میدان نصیب کشوری می‌شود که بهره‌برداری از میدان را زودتر آغاز کرده است. میزان مهاجرت به عوامل مختلفی بستگی دارد که شرح آن از حوصله بحث خارج است. این پدیده در مورد میادین گازی هم صدق می‌کند. از دست دادن منافع ملی در میادین مشترک برای ایران مسبوق به سابقه است. کیست که نداند در میدان مشترک پارس‌جنوبی قطر زودتر از جمهوری اسلامی ایران بخش مربوط به خود را توسعه داد و گاز بیشتری استحصال کرد تا میلیاردها دلار درآمد بیشتر نصیب کشور کوچک قطر شود؛ درآمدی که بخشی از آن می‌توانست سهم ایران باشد.

اگرچه مسوولیت تامین منافع ملی در صنعت نفت و توسعه میادین نفت و گاز کشور بر عهده دولت است، ولی بررسی کارنامه ۵ ساله دولت و مقایسه زمانی که صرف بررسی طرح‌های بزرگ و زیربنایی کشور مانند توسعه میدان مشترک پارس جنوبی شده با زمانی که صرف سفرهای استانی و پیگیری پروژه‌های مربوط به آنها شده است، حکایت از آن دارد که تجربه، دانش و علاقه دولت مناسب اجرای طرح‌های بزرگ کشور مانند توسعه عسلویه نیست. از طرفی مجلس علاوه بر تقنین، وظیفه نظارت بر عملکرد دولت را هم دارد. با توجه به آنچه گفته شد، مجلس باید موضوع توسعه میادین مشترک نفت و گاز عراق را با دقت پیگیری کرده و عملکرد دولت را در قبال آن رصد کند تا هرجا که لازم باشد، با تصویب قوانین و بودجه مناسب دولت را در توسعه هر چه سریع‌تر میادین مشترک نفت و گاز یاری کند و هر جا اقتضا داشت، با نظارت دقیق و ارائه نظرات راهبردی، مشی دولت را در توسعه سریع میادین مشترک ترسیم و بر اجرای آن نظارت کند. پیشنهاد این است که مجلس شورای اسلامی با تاسیس کمیته ملی مرکب از کارشناسان و مدیران با تجربه نظام، موضوع توسعه هر چه سریع‌تر میادین مشترک را پیگیری و با اتخاذ تصمیماتی زیان‌های وارده را کاهش دهد. مجلس تنها نهادی است که ظرفیت و اختیارات قانونی آن‌را دارا است. مجلس می‌تواند با تشکیل این کمیته زیان‌های وارده در هر مورد از میادین مشترک را برآورد و با تخصیص بودجه لازم و اختیارات قانونی، طرح‌هایی را که منافع و امنیت ملی مان را افزایش می‌دهد، پیاده کند.