مهدی نصرتی

وزیر محترم اقتصاد اخیرا از رسانه‌ها و صداوسیما خواسته‌اند در جهت جلب اعتماد عمومی به طرح هدفمند کردن یارانه‌ها تلاش کنند. ایشان به نکته درستی اشاره کرده‌اند: علاوه‌بر عموم مردم، کارشناسان،‌ سیاست‌مداران و حتی سیاست‌گذاران نیز نسبت به این طرح اعتماد چندانی ندارند.

مردم بی‌اعتمادند، چون به تجربه می‌دانند که احتمالا یارانه‌ها حذف می‌شوند و قیمت‌ها آزاد می‌شود، اما از روش‌های جبرانی خبری نخواهد بود. همچنین می‌دانند که قیمت‌ها همگی دچار اختلال خواهد شد و احتمالا به یاد خواهند آورد که چطور هر ساله پس از افزایش جزئی قیمت بنزین یا شروع سهمیه‌بندی، تا مدت‌ها بر سر کشف کرایه جدید تاکسی و قیمت تازه اجناس با راننده و بقال محل بحث و مشاجره داشته‌اند! حال با افزایش چندصد درصدی کالاهای یارانه‌ای این کشف قیمت و ثبات قیمت‌ها چقدر زمان خواهد برد؟ ایجاد اعتماد در مردم به چیزی بیش از تبلیغات بابابرقی و عموگازی نیاز دارد.

کارشناسان بی‌اعتمادند، چون عقیده دارند مطالعات کارشناسی لازم اگر هم صورت گرفته باشد، منتشر نشده است و لذا این طرح قابل‌قضاوت و ارزیابی نیست. به طور مثال آنچه که در سایت اینترنتی طرح تحول اقتصادی با عنوان اسناد پشتیبان منتشر شده است، موضوعات کلی و در حد فصل‌های ابتدایی یک پایان نامه دانشجویی است و در حد همان چیزی است که به‌ آن مرور ادبیات موضوع گفته می‌شود.

سیاست‌مداران نسبت به استفاده‌های سیاسی از این طرح در آستانه انتخابات بدبین هستند و در نهایت سیاست‌گذاران از عدم طی شدن مراحل قانونی و نامشخص بودن اثرات و عوارض اجرایی این طرح نگران هستند.

این طرح از آنجایی که وسعتی به اندازه کل اقتصاد ایران دارد، دارای ابعاد بسیار وسیع و بعضا ناشناخته‌ای است.

مثلا وقتی در مورد اثرات تورمی این طرح بحث می‌شود، شاید بیشتر توجه معطوف به این باشد که تورم حاصل از این طرح ممکن است باعث تشدید شکاف طبقاتی و فشار مضاعف بر طبقات پایین جامعه شود. اما تورم‌های این‌چنینی اثرات بسیار خطرناک دیگری نیز دارد. یکی از این خطرات ایجاد اختلال در نظام علامت‌دهی قیمت و بی‌ثباتی در فضای کسب‌وکار و تولید و سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاری در چنین فضایی که نظام ارزشمند و مملو از اطلاعات قیمت‌ها دچار اختلال می‌شود، دیگر از شکل یک فعالیت اقتصادی خارج می‌شود و شکلی قمارگونه پیداخواهد کرد.

لذا باید به مردم حق داد که نسبت به شوک قیمتی بدبین باشند. اقتصاد ایران طی سالیان متوالی به یارانه‌ها معتاد شده است و روابط اقتصادی بر این مبنا شکل گرفته‌است. راه ترک دادن این معتاد این نیست که او را به تخت ببندیم!