علی میرزاخانی

همزمان با افزایش نگرانی‌ها از سقوط ناگهانی قیمت نفت، رییس‌جمهور محترم طی اظهارات مهمی در هفته گذشته ابراز اطمینان کردند که اقتصاد کشور هم‌اکنون حتی با نفت پنج دلاری هم قابل‌اداره است و نگرانی‌ها از این بابت پایه و اساسی ندارد. البته ریاست‌محترم جمهور یک توضیح را به مردم بدهکار ماندند و آن اینکه آیا امکان اداره‌کشور با نفت پنج دلاری در این سه سال اخیر ایجاد شده یا اینکه چنین امکانی در سال‌های ماقبل هم وجود داشت؟

به عبارت دقیق‌تر، می‌توان پرسید اگر چنین امکانی وجود داشت که کشور را نه با نفت پنج دلاری که با نفت ۱۰دلاری اداره کنیم، چرا ترجیح داده شد به جای این کار، کشور با نفت حول‌و‌حوش ۱۰۰دلاری اداره شود تا از هدف مهم «اقتصاد بدون نفت» که آرزوی همه مقامات ارشد نظام و تمام‌ نخبگان کشور است دورتر شویم؟ مگر هدف از تاسیس «حساب ذخیره ارزی» این نبود که تنها حداقلی از درآمدهای نفتی را در بودجه وارد کنیم و مابقی را به عنوان پشتوانه و موتوری برای توسعه کشور به حساب ذخیره ارزی واریز کنیم؟البته این بحث که نباید همه دلارهای نفتی را استفاده کنیم به تفصیل در زمان تصویب اولین بودجه دولت نهم در اواخر سال ۸۴ انجام شد، اما در پاسخ به کسانی که معتقد بودند استفاده بی‌رویه از دلارهای نفتی باعث بروز «بیماری هلندی» می‌شود، گفته شد که اگر از این منابع هم استفاده نکنیم در تاریخ می‌نویسند که اینها دچار «بیماری ایرانی» بودند!

به هر حال، آن روزها گذشت و اتفاقا نه «بیماری ایرانی» که همان «بیماری هلندی» باز هم آمد وجهش قیمتی کالاهای غیرقابل مبادله به ویژه مسکن که در شرایط وقوع «بیماری هلندی» اتفاق می‌افتد، اتفاق افتاد و رکود تورمی پس از آن نیز که قابل پیش‌بینی بود نیز اتفاق افتاد و اکنون در مسیری پیش می‌رویم که اگر پیامدهای سقوط نفت را چاره‌اندیشی نکنیم تلاطم‌های دیگری نیز اتفاق خواهد افتاد که قابل پیش‌بینی است و به همین دلیل استفاده از امکانی که رییس‌جمهور محترم از آن خبر می‌دهند بسیار حیاتی است.

البته محال نیست که بگوییم چنین امکانی یعنی امکان اداره کشور با نفت پنج دلاری در همین چند سال اخیر ایجاد شده است (که البته برخی پرسش‌های ناگزیر را به همراه دارد به‌ویژه این پرسش که جایگزین آن دلارهای نفتی که پشتوانه تهیه انواع واردات بوده است چه خواهد بود) که در این صورت این ایده به ذهن می‌رسد که چرا اداره کشور با نفت پنج دلاری را به زمانی موکول کنیم که قرار است در آن زمان، نفت به پنج دلار برسد؟ آیا بهتر نیست از چنین امکانی که یا از قبل وجود داشته یا هم‌اکنون ایجاد شده، قبل از اینکه نفت به پنج دلار سقوط کند استفاده کنیم تا هم بتوانیم از مابقی دلارهای نفتی به عنوان ضربه‌گیر شوک‌های احتمالی پیش‌بینی نشده استفاده کنیم و هم‌ اینکه حساب ذخیره ارزی را که ظاهرا این روزها بیش از تخمین‌های پیشین نحیف‌تر شده، تقویت کنیم. شروع کار نیز بسیار ساده است و لازم نیست بلافاصله همه حساب و کتاب‌ها را به هم بریزیم؛ فقط کافی است به معاونت برنامه‌ریزی ریاست‌جمهوری ابلاغ شود که بودجه سال ۸۸ را با نفت پنج دلاری ببندید.