پویا جبل عاملی

اجلاس اوپک با نگهداری سقف سابق تولید نفت خام و گوشزد کردن کاهش تخلفات موجب آن شد، تا بهای بازار نفت خام افزایش یابد. تولید ۴۴ درصد از نفت خام دنیا و داشتن ۷۹ درصد از ذخایر نفتی، چنان پر اهمیت است که موجب می‌شود تا بازار از تصمیم‌های اوپک تاثیر بگیرد و شاید این افزایش قیمت در بازار برای بسیاری از کارشناسان قابل پیش بینی بود. اگرچه این بار نیز بازی سنتی بین ایران به عنوان طرفدار کاهش سقف تولید و عربستان سعودی بود که همواره تخلف‌های چشمگیری از سقف تولید داشته است، اما در این بازی گویی بازیگر دیگری نیز آرام‌آرام پدیدار می‌شود.

عراق اگرچه از نظر ایران برای مستحکم کردن سقف تولید حمایت می‌کند، اما خود می‌تواند با رشد تولیدی که در پی گرفته موجب کاهش بهای نفت خام شود. عراق اخیرا توانسته تولید نفت خام خود را به ۳ میلیون بشکه برساند که در ۱۰ سال گذشته و با حمله نیروهای خارجی به عراق بی سابقه بوده است و فراتر از این به نظر بسیاری از کارشناسان این کشور می‌تواند تولید نفت خود را در پنج سال آتی دو برابر کرده و به ۶ میلیون بشکه برساند. این در حالی است که گزارش‌های داخلی و خارجی از کاهش تولید نفت خام ایران خبر می‌دهند و به نظر نمی‌رسد که در آینده نزدیک ظرفیت تولید نفت خام ایران افزایش یابد. این مساله می‌تواند باعث شود تا قدرت بازیگران عرصه اوپک تغییر کند. نباید فراموش کرد که قدرت در اوپک می‌تواند رابطه مستقیمی با ظرفیت‌سازی و تولید نفت خام داشته باشد. از این رو عراق دارد از یک عضو کوچک به عضوی پراهمیت تبدیل می‌شود و داشتن کاندیدای مستقل برای دبیر کلی نیز در این راستا قابل درک است. عراق می‌خواهد به اعضای دیگر گوشزد کند که دیگر دوره افت قدرت وی به اتمام رسیده است.

با این وجود اگر این متحد ایران، خواستار قدرت یابی بیشتر در اوپک است، شاید منافع ملی ایجاب کند که ما با توان بیشتری از نقش سنتی خود در اوپک دفاع کنیم و این مستلزم توجه بیشتر در صنعت نفت است. اوپک اگرچه زمینی برای همکاری بیشتر بین تولیدکنندگان نفت و در نتیجه آن عایدی بیشتر برای اعضا است، اما در عین حال منافع ملی اعضا باعث رقابت‌های داخلی نیز هست. اگرچه تا به امروز چشم به جناح مقابل در اوپک دوخته بودیم، اما به نظر می‌رسد که این بار باید مراقب آن باشیم تا نقش سنتی خود را توسط رفقا از دست ندهیم.

در زمانی که تقاضا از سوی کشورهای نوظهور که موتور افزایش بهای نفت خام بوده، قدری تقلیل یافته و ارزش دلار آمریکا در برابر ارزهای پر اهمیت جهان افزایش یافته و موجب شده تا بهای نفت خام نسبت به ارزهای دیگر بالا باشد و این به نوبه خود موجب کاهش تقاضا برای نفت خام شده و به علاوه فشارهای بین‌المللی عرضه نفت خام ما را هدف گرفته است، نیاز مبرمی به آن است تا بهای نفت خام بالا باقی بماند و این نیز با حفظ قدرت در اوپک و حفظ سهم تولید و افزایش ظرفیت بالقوه عملی است؛ اما گویی قیود اقتصادی موانع بسیاری را برای رسیدن به این هدف، برای ما ایجاد کرده است.