ترامپ پس از یک سال و اندی حکومتداری در امریکا و تهدیدهای متعددی که علیه ایران و برجام داشت، در سخنرانی خود از برجام خارج شد. ترامپ بار دیگر با این حرکت خواست پیش بینی ناپذیر و دور از دسترس جلوه کند و همگان را شگفت زده کند. ناظران این تصمیم را با تبعات جدیدی برای نظام بین الملل پیش بینی می کنند.

در این باره حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین المللی به خبرآنلاین گفت:

امشب ترامپ در سخنرانی خود اعلام کرد فرمانی صادر می کند که آمریکا از برجام خارج می شود. تحریم ها را بار دیگر بازمی گرداند و به صورت غیر مستقیم هم اشاره داشت حتی تحریم های ثانویه هم برمی گردد بر اساس این نوع تحریم ها کشورها بین برقراری روابط اقتصادی با آمریکا یا ایران باید یکی را انتخاب کنند. آقای روحانی در سخنرانی خود تاکید کرد اگر طرفهای اروپایی، روسیه و چین ظرف دو هفته آینده با به توافق برسند ما می توانیم توافق برجام را بدون آمریکا ادامه دهیم. در این فرض اتحادیه اروپا باید نظام تحریم را به گونه ای سازمان دهی کند که شرکتهای متوسط و کوچک با ایران رابطه شان را ادامه دهند و شرکتهای بزرگ اروپایی همچنان با ایران رابطه نداشته باشند. بر این جمع باید چین، هند، ژاپن، کره جنوبی و روسیه را هم باید افزود زیرا طرف اصلی تجاری با ایران هستند. اما دراینجا باید به سه واقعیت تاریخی اشاره کنم:

 

۱- ترامپ این واقعیت را نادیده می گیرد که "رژیم تحریم ایران" که حاصل هماهنگی ۱۲ ساله بین اتحادیه اروپا، آمریکا و حتی روسیه، چین، هند، ژاپن و کره جنوبی بود، بر اساس برجام فروپاشیده است. یعنی صرفا با دستور رئیس جمهوری آمریکا نمی توان همان رژیم قبلی تحریم ها را برقرار کرد. از آنجا که آن تحریم ها بر اساس پرونده سازی هسته ای علیه ایران برقرار شده بود، اینک که آژانس بین المللی انرژی هسته ای یازده بار تائید کرده ایران برجام را اجرا کرده است، دنیا با یک دستور به راحتی با ترامپ هماهنگ نمی شود بلکه احتمالا با همه امکانات خود سعی می کند برای حفظ منافع اقتصادی خود در ایران تا آنجایی که می تواند تحریم های آمریکا را در قبال ایران دور بزنند. در گذشته این ایران بود که سیاست دور زدن تحریم ها را دنبال می کرد و هزینه آن را هم می پرداخت اما در عمل بدلیل همسویی آمریکا و متحدانش، ایران در انزوا قرار گرفته بود. در شرایط کنونی این آمریکا است که نمی تواند متحدان خود را برای خروج از برجام قانع کند زیرا مستندات حقوقی ساخته شده دیگر اعتباری ندارد به همین دلیل ترامپ با استفاد از زور و تهدید و پول عربستان می خواهد دیگران را به همراهی با خود ترغیب کند. به نظر می رسد آمریکا در این مسیر با مشکلات متعددی روبرو است که در جای خود باید بررسی شود.

 

۲- درسالهای ۱۳۸۱ تا ۱۳۸۳ ایران از طریق مذاکره با گروه تروئیکا اتحادیه اروپا یعنی آلمان،انگلیس و فرانسه تلاش می کرد پرونده سازی هسته ای را از طریق این سه کشور به سرانجام برساند. اما چرا سه بیانیه مهم که اولی در سعد آباد تهران صادر شده در ۲۹ مهر ۱۳۸۲ ( ۲۱اکتبر ۲۰۰۳) و دومی " بیانیه بروکسل" بود که در چهارم اسفند ۱۳۸۲( ۲۳ فوریه ۲۰۰۴ ) و سومی "بیانیه پاریس" صادر شده در ۲۵ آبان ۱۳۸۳( ۱۵نوامبر ۲۰۰۴) به نتیجه نرسید و ناکام ماند؟ در پاسخ به این سئوال مهم باید گفت دلایل متعددی داشت که من در اینجا از تشریح آن می گذرم اما به مهمترین آن که به موضوع ما مرتبط است، اشاره می کنم.

در مذاکرات ایران و گروه تروئیکای اروپا و اتحایه اروپا چون آمریکا وارد بازی نشده بود و حضور مستقیم نداشت، دولت بوش پسر با همه امکانات خود تلاش می کرد از طریق سنگ اندازی مانع از به نتیجه رسیدن مذاکرات شود. با در نظر گرفتن این تجربه تلخ بود که ایران موافقت کرد بجای سه کشور اروپایی، با آمریکا هم مذاکره کند و به گمان توازن بخشی به این معادله روسیه و چین را هم وارد مذاکره کرد. به همین دلیل بود که مذاکرات با گروه ۱+۵ از حدود چهار سال بعد در ژنو ۲۹ تیرماه سال ۱۳۸۷ (نوزدهم جولای ۲۰۰۸) آغاز شد.

در واقع باید توجه داشت اگر قرار بود پرونده هسته ای ایران بدون آمریکا حل و فصل شود در همان سالهای ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۵ به نتیجه می رسید. بنابراین اگر قرار است بار دیگر با اتحادیه اروپا، چین و روسیه وارد مذاکره شویم ضرورت دارد به این تجربه تاریخی توجه کنیم.

۳- تصمیم امروز ترامپ همانقدر مهم است که تصمیم اوباما در تیرماه ۱۳۹۴ در مورد صدور فرمان توافق برجام و به تعلیق درآوردن آن بخش از تحریم ها ثانویه علیه ایران اهمیت داشت. بنابراین ایران باید بلافاصله واکنش درخوری به این اقدام آمریکا نشان می داد تا به اصطلاح در مذاکرات آتی با دست بالا وارد شود.

این کارشناس مسائل بین المللی همچنین در مورد تبعات این تصمیم در داخل امریکا گفت:

به نظر می رسد سیاست ترامپ در باره خروج از برجام هم در داخل آمریکا با چالش جدی روبرو است و هم در بین متحدان آمریکا، اما این نباید ایران را از این واقعیت غافل کند که اتحادیه اروپا درباره سایر موضوع ها از جمله حقوق بشر، مبارزه علیه تروریسم و آنچه بی ثبات سازی ایران در منطقه می خوانند، با آمریکا همسو هستند. بنابراین ایران ضمن آنکه باید در مذاکرات آتی با اتحادیه اروپا، روسیه و چین دست پرداشته باشد باید بتواند در موضوع های دیگری که به امور دفاعی مروبط نیست، ازخود انعطاف و تمایل برای همکاری نشان دهد. ایران همانقدر که باید در امور دفاعی خود محکم و انعطاف ناپذیر باشد، لازم است درباره حقوق بشر و مبارزه علیه تروریسم و سایر موارد قابل انعطاف.

 

اخبار مرتبط

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.