نخست‌وزیری، ادامه ریاست جمهوری یا هیچ‌کدام

حسین موسوی: در ترکیه گفته می‌شود که نخستین نشانه‌های جابه‌جایی در راس قدرت به وقوع پیوسته است. نشانه‌ای که برخی آن را حمل بر آغاز بازی پوتین- مدودوفی ساخت ترکیه می‌دانند. یک روز پس از استعفای نماینده منطقه «بی بورت» از مجلس ترکیه گمانه‌‌زنی‌ها برای انتخابات ریاست جمهوری در ماه آگوست آغاز شده است. بر اساس تئوری تازه ارائه شده، استعفای این نماینده مجلس تنها به این دلیل صورت گرفته است که اردوغان خود را نامزد ریاست جمهوری در ترکیه کند و عبدالله گل نیز در انتخابات میان‌ دوره‌ای مجلس شرکت کند و پس از حضور در مجلس این‌بار در قامت نخست‌وزیر در این کشور عرض اندام کند. با این وجود، به‌رغم تئوری ارائه شده عبدالله گل از اینکه ۵ ماه به انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده است و ناظران شروع به گمانه‌زنی کرده اند به طور تلویحی ناراحت است و ذکر این موضوع را آزار دهنده می‌داند و آن را برای آرامش پس از پیروزی بزرگ حزب عدالت و توسعه در انتخابات محلی در ترکیه مفید نمی‌داند.

این در شرایطی است که در کنفرانس خبری گل در حضور رئیس جمهوری کنیا، نخستین سوالی که از سوی خبرنگاران به سمت وی شلیک شد در مورد همین موضوع بود.

عبدالله گل اما در پاسخ به سوال خبرنگار ترک که از وی در مورد دوران پس از اردوغان پرسیده بود گفت: این تئوری‌هایی که هر روز مطرح می‌شود نگران کننده است، اما او در خصوص این موضوع دوستانه با رجب طیب اردوغان گفت‌وگو خواهد کرد. او گفت می‌دانم که نظرات من برای حل این مساله حیاتی است اما از خبرنگاران خواست که اصل موضوع را در زمان دیگری مطرح کنند.

عبدالله گل اما در پایان سخنان خود نکته دیگری هم مطرح کرد که می‌تواند حدس‌ها را به یقین تبدیل کند. او به صراحت اشاره کرد که درباره این موضوع باید واقع بین بود. این واقع‌بینی همان موضوعی است که بسیاری از ناظران تحولات سیاسی ترکیه به آن معترفند و واقعیت این است که همگان از فردای پیروزی اردوغان وی را در قامت رئیس جمهوری آینده ترکیه می‌بینند. در این شرایط اما اردوغان این‌بار نسبت به موضوع مطرح شده، خود را خونسردتر از باقی مشکلاتی که اطراف وی و خانواده‌اش است نشان داده است و می‌گوید که ما اجازه نخواهیم داد که تنشی درباره موضوع ریاست جمهوری به وجود بیاید. این در شرایطی است که مهمت علی شاهین وزیر کشور سابق ترکیه در مصاحبه‌ای که در هفتم آوریل با «سی‌ان‌ان ترک» داشته است اعلام کرد که استعفای «امرالله ایشلر» از نمایندگی راه را برای ورود عبدالله گل به مجلس باز کرده است.

از دیگر سو اما حسین چلیک، یکی از نمایندگان حزب عدالت و توسعه در مجلس این کشور در گفت‌وگو با روزنامه رادیکال گفت ما تنها یک گزینه نداریم. ما ۱۰ گزینه را روی میز گذاشته‌ایم و تک تک آنها را برای دوران پس از اردوغان بررسی خواهیم کرد.

این نماینده گفت که پس از دیدار اردوغان و گل و بررسی این ۱۰ گزینه، بهترین مورد را انتخاب خواهیم کرد.

در این راستا حریت دیلی می‌نویسد که حزب عدالت و توسعه ۴ مرحله را برای ۲ سال در نظر گرفته است: انتخاب اردوغان به عنوان رئیس‌جمهوری، تشکیل دولت موقت، برگزاری کنوانسیون فوق‌العاده حزب عدالت و توسعه و در نهایت انتخابات پارلمانی در سال ۲۰۱۵. اما عصمت برکان یکی از ستون نویسان حریت در خصوص تحولات ترکیه پس از پیروزی حزب عدالت و توسعه در انتخابات محلی از زاویه‌ای دیگر به موضوع گل و اردوغان دست به تحلیل می‌زند.

وی می‌گوید که احتمال دارد که گل برای ۵سال دیگر در کاخ ریاست جمهوری باقی بماند و نفر دیگری جایگزین اردوغان شود تا منع قانونی اردوغان برای دوره بعد برداشته شود. بر اساس قوانین ترکیه اردوغان تنها تا آخر این دوره می‌تواند هدایت هیات دولت را در قامت نخست‌وزیر بر عهده بگیرد.

برکان در یادداشت خود اشاره می‌کند که برای عبدالله گل سخت است پس از سال‌ها اسکان در چانکایا، کاخ ریاست جمهوری ترکیه، این‌بار در قامت نخست وزیر به میادین اصلی شهر بازگردد تا دوباره برای جمع‌آوری رای مردم بر بالای اتوبوس‌ها بایستد و سخنرانی کند.

برکان در این یادداشت گزینه‌های دیگری هم مطرح می‌کند. اینکه عبدالله گل ممکن است راهی دیگر برگزیند و از عرصه اجرا فاصله بگیرد و راه خانه را در پیش بگیرد.

اما به نوشته وی یک نکته در مورد حزب حاکم قطعی‌تر به نظر می‌رسد. اینکه اردوغان می‌خواهد وارد چانکایا شود و خود را از الان در قامت رئیس‌جمهوری آتی ترکیه می‌بیند. اردوغان قصد دارد با تصرف مجلس در سال ۲۰۱۵ بزرگ‌ترین تغییر خود را در قانون اساسی ترکیه پیاده کند: «تغییر نظام پارلمانی به جمهوری» یا آنگونه که برکان می‌گوید دست‌کم یک رئیس‌جمهوری با نیمی از اختیارات اجرایی نخست وزیر.

ضرب و شتم مخالف اصلی اردوغان

همزمان با فرضیه‌های مطرح شده برای انتخابات ریاست جمهوری اما از ترکیه خبر می‌رسد کمال کیلچداراغلو، مهم‌ترین مخالف حزب عدالت توسعه مورد ضرب و شتم قرار گرفته است.

به نوشته روزنامه تودیز زمان، مردی با هویت «اورهان اوت» با مشت به صورت دبیرکل حزب جمهوری خلق ترکیه زده است. برخی گمانه‌ها حکایت از این امر دارد که وی از طرفداران حزب صلح و دموکراسی کردها بوده است اما وی پس از دستگیری این موضوع را تکذیب کرده است.

با این وجود برخی دیگر این مرد مهاجم را از طرفداران حزب حاکم می‌دانند. پیش از این نیز اردوغان روزهای سختی را برای رهبران اپوزیسیون پیش‌بینی کرده بود. در این راستا اردوغان روز گذشته بار دیگر مخالفان خود را خائن خواند و آنها را تهدید کرد که پیروزی ۳۰ مارس به وی این قدرت را داده است تا مانع سرمایه‌گذاری‌های مالی مخالفان شود و منابع آنها را محدود کند.

گزارش نویس رویترز در این‌باره معتقد است که روی سخن اردوغان این‌بار به فتح‌الله گولن باز می‌گردد که در ترکیه مدارسی به نام «درشانه» دارد و منبع تامین مالی جنبش حیزمت به حساب می‌آید. این در شرایطی است که رفتارهای اخیر اردوغان در برخورد با مخالفان خود باعث شده است که یک موسسه آلمانی وی را در ردیف رهبرانی در جهان قرار دهد که تنها ادعای دموکراسی دارند. به گزارش «ایسنا»، بر اساس پژوهش‌هایی که این موسسه داشته است اردوغان در میان رهبران ۴۱ کشور اروپایی در ردیف آخر ایستاده است.