مرگ بانوی آهنین عکس:AFP

مرگ «بانوی آهنین»

مارگارت تاچر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا که به بانوی آهنین مشهور بود، دیروز در سن ۸۷ سالگی از دنیا رفت

سایه ماندگار

بارونس مارگارت تاچر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، دیروز و در سن ۸۷ سالگی، بر اثر سکته مغزی در گذشت.

مارگارت تاچر که در حزب محافظه‌کار بریتانیا عضویت داشت بین سال‌های ۱۹۷۹ تا ۱۹۹۰ نخست‌وزیر این کشور بود.

او نخستین و تنها نخست‌وزیر زن تاریخ بریتانیا به شمار می‌رود.

بارونس تاچر که نام اصلی او مارگارت رابرتز است، برای نخستین بار در سال ۱۹۵۹ میلادی از منطقه فینچلی واقع در شمال لندن نمایندگی مجلس عوام بریتانیا شد و در سال ۱۹۹۲ برای همیشه از دنیای سیاست کناره‌گیری کرد.

کابینه بارونس تاچر بسیاری از صنایع دولتی را خصوصی کرد. تاچر همچنین در زمان جنگ بریتانیا و آرژانتین در سال ۱۹۸۲ که بر سر جزایر فالکند - که لاتین زبان‌ها به آن مالویناس می‌گویند- رخ داد، قدرت را در اختیار داشت.

تاچر در دوران زمامداری‌اش شخصیتی

بحث بر‌انگیز اما همزمان قابل احترام بود که تاثیرات بسیار زیادی بر روی سیاست‌گذاری‌های بریتانیا داشت. او در ماه‌های اخیر از نظر جسمانی وضعیت مناسبی نداشت و دچار بیماری آلزایمر شده‌‌بود.

تاچر نزدیک‌ترین متحد رونالد ریگان رییس‌جمهوری وقت و محافظه‌کار ایالات‌متحده به شمار می‌رفت. رونالد ریگان هم در سال‌های آخر عمر به آلزایمر دچار شده بود.

تاچر که به «بانوی آهنین» شهرت داشت، سیاستمداری بسیار محافظه‌کار بود و توانست تفکر بریتانیایی‌ها درباره اقتصاد و سیاست را به طور عمیقی تغییر دهد. او قدرت اتحادیه‌های کارگری را درهم شکست و راه را برای خصوصی‌سازی‌های گسترده باز کرد.

***

مارگارت تاچر یکی از تاثیر گذارترین سیاستمداران قرن بیستم بود.

میراث سیاسی مارگارت تاچر بر سیاست نخست وزیرانی که پس از او در بریتانیا به قدرت رسیدند، چه از حزب محافظه‌کار و چه از حزب کارگر تاثیر بسیار داشت. در عین حال، دوران نخست وزیری یازده ساله او بیش از هر چیز به دلیل سیاست‌های رادیکال و برخورد تند و ستیزه‌جویانه او به یادها مانده‌است.

مارگارت هیلدا تاچر در ۱۳ اکتبر سال ۱۹۲۵ در شهر گرانتهام در ناحیه لینکولنشایر متولد شد. پدر او آلفرد رابرتز بقال و مادر وی خانه دار بود.

پدر او پیرو کلیسای پروتستان انجیلی، مبلغ مذهبی و در عین حال عضو شورای شهر بود. او در شکل‌گیری شخصیت و سیاست‌هایی که خانم تاچر در دوران حکومت خود در پیش گرفت تاثیر تعیین‌کننده‌ای داشت.

مارگارت تاچر بعدها در مورد پدرش گفته بود: «من تقریبا همه چیز را مدیون پدرم هستم. آنچه که من به آن اعتقاد دارم تماما اصولی است که وی در دوران پرورش به من آموخته بود.»

او در رشته علوم طبیعی در دانشکده سامرویل دانشگاه آکسفورد تحصیل کرد و سومین زنی بود که ریاست انجمن محافظه‌کاران در این دانشگاه را برعهده گرفت.

مارگارت در سال ۱۹۵۱ با یک تاجر به نام دنیس تاچر ازدواج و همزمان تحصیلات خود را در رشته حقوق آغاز کرد. در سال ۱۹۵۳ با موفقیت به درجه وکالت ارشد رسید و همزمان فرزندان دو قلوی وی به نام‌های مارک و کارول متولد شدند.

او یک بار دیگر در انتخابات سراسری سال ۱۹۵۵ شرکت کرد اما این بار نیز شکست خورد. سرانجام در سال ۱۹۵۹ او توانست از حوزه انتخابی فینچلی که در آن زمان از مناطق تحت کنترل حزب محافظه‌کار بود به پارلمان بریتانیا راه یابد.

به فاصله دو سال خانم تاچر در کابینه دولت حزب محافظه کار به مقام معاونت وزیر انتصاب شد و در پی شکست انتخاباتی این حزب در سال ۱۹۶۴ او در کابینه در سایه عهده دار مقام وزارت شد.

در سال ۱۹۶۵ به هنگام کناره‌گیری الک داگلاس هوم از رهبری حزب محافظه‌کار، مارگارت تاچر به نفع نامزدی ادوارد هیث برای این مقام رای داد و به عنوان پاداش در کابینه سایه این حزب، مسوولیت وزارت مسکن و املاک به او سپرده شد.

زمانی که ادوارد هیث در سال ۱۹۷۰ به مقام نخست وزیری رسید او به مقام وزیر آموزش و پرورش ارتقا یافته و سیاست اصلی او کاهش چشمگیر هزینه‌های این وزارتخانه بود.

یکی از پیامدهای این سیاست قطع شیر رایگان برای دانش آموزان بین سنین ۷ تا ۱۱ سال بود. این اقدام باعث شد که حزب رقیب و برخی مطبوعات به شدت خانم تاچر را زیر حمله گرفته و به وی لقب « شیر دزد» دادند. این عبارت در زبان انگلیسی برای افرادی به کار برده می‌شود که در هر فرصتی سعی می‌کنند از شرایط به بهترین نحوه بهره‌برداری یا سوء استفاده کنند.

دولت محافظه کار ادوارد هیث عمر چندانی نداشت. در پی بحران نفت در سال ۱۹۷۳ دولت وی مجبور شد تحت تاثیر کاهش فعالیت‌های صنعتی روزهای کار در هفته را به سه روز تقلیل دهد و همزمان با اعتصاب‌های کارگری گسترده‌ای مواجه شد. دولت محافظه کار بالاخره در ماه فوریه سال ۱۹۷۴ سقوط کرد.

با رفتن حزب محافظه‌کار به موضع اپوزیسیون و تشکیل دولت در سایه، این بار مقام وزارت محیط زیست به خانم تاچر سپرده شد. او که به شدت از چرخش ادوارد هیث و رها کردن اصول سیاست اقتصادی محافظه‌کاران خشمگین بود در انتخابات سال ۱۹۷۵ برای تعیین رهبر جدید حزب در مقابل رییس سابق خود کاندیدا شد.

وقتی که مارگارت تاچر به دفتر کار ادوارد هیث رفت تا تصمیم خود را به او اطلاع دهد ادوارد هیث حتی سر خود را بلند نکرد و فقط گفت: «شما شکست می‌خورید. روز خوشی داشته باشید.» اما در کمال تعجب همگان در نخستین دور رای‌گیری خانم تاچر بر ادوارد هیث پیروز شد و بنابراین او از مقام رهبری حزب استعفا داد. در دور دوم رای‌گیری مارگارت تاچر بر ویلی وایتلاو پیروز شد و به این ترتیب اولین زنی شد که در تاریخ بریتانیا به رهبری یکی از احزاب سیاسی اصلی رسید.

او با سرعت به بیان دیدگاه‌های خود پرداخت و بنابراین از همان زمان میزان نفوذ و تاثیرگذاری خود را نشان داد. در جریان یک سخنرانی در سال ۱۹۷۶ او به شدت از اختناق حاکم بر اتحاد شوروی انتقاد کرد. یکی از روزنامه‌های شوروی در واکنش وی را «بانوی آهنین» لقب داد که مایه مسرت شخصی خانم تاچر بود.

در اواخر سال ۱۹۸۱ میزان محبوبیت تاچر به ۲۵ درصد تنزل پیدا کرده بود. این نازل ترین میزان محبوبیتی بود که تا آن زمان برای یک نخست وزیر ثبت شده بود. ولی در همان مدت کوتاه او توانسته بود مسیر اقتصاد کشور را دگرگون کند.

از اوایل سال ۱۹۸۲ اقتصاد بریتانیا به سمت احیا گام برداشت و به موازات آن موقعیت و محبوبیت خانم تاچر در میان رای دهندگان نیز بهبود یافت. محبوبیت او در آوریل سال ۱۹۸۲ به دنبال جنگ فالکند به اوج رسید.

هدف اصلی در سیاست خارجی مارگارت تاچر احیای جایگاه و موقعیت ویژه بریتانیا در عرصه روابط بین‌المللی بود. او معتقد بود که‌ دولت‌های قبلی از حزب کارگر این مساله را نادیده گرفته‌اند.

مارگارت تاچر حتی با میخاییل گورباچف رهبر وقت اتحاد شوروی توانست روابط بسیار خوبی برقرار کند. در یک جمله بسیار مشهور خانم تاچر گفت: «ما می‌توانیم با هم کار کنیم.»

جفری هاو یکی از سیاستمداران ارشد حزب محافظه کار توسط مارگارت تاچر از مقام وزارت خارجه برکنار شد. او که به این دلیل از نخست‌وزیر کینه به دل گرفته بود از موقعیت استفاده کرد و همزمان با استعفا از کابینه در یک نطق بسیار تند علیه خانم تاچر، خواستار آن شد که رهبری او به چالش کشیده شود.

روز بعد مایکل هسلتاین یکی دیگر از چهره‌های مهم حزب محافظه کار، خود را برای رهبری حزب نامزد کرد. مارگارت تاچر با به دست آوردن دو رای کمتر از میزان لازم ناگزیر شد در دور دوم با رقبای خود مبارزه کند ولی اعلام کرد که با تمام قدرت به این مبارزه ادامه خواهد داد.

اما به دنبال توصیه گروهی از همکاران نزدیک که به وی گفتند در صورت شرکت در دور دوم رای گیری بازنده خواهد شد، مارگارت تاچر در اولین جلسه کابینه استعفای خود را اعلام کرد. بعدها او در مورد این حوادث با تلخی چنین یاد کرد:« درست مثل خیانت با لبخندی بر صورت بود.» جان میجر به عنوان جانشین مارگارت تاچر برگزیده شد و نخست وزیر به جایگاه نمایندگان حزب محافظه کار در پارلمان تنزل یافت. بالاخره در انتخابات سراسری سال ۱۹۹۲ که باز هم با وجود همه پیش بینی ها حزب محافظه کار به قدرت رسید مارگارت تاچر از نمایندگی در مجلس عوام استعفا داد.