مونا مشهدی رجبی

با گذشت بیشتر از سه ماه از آغاز سال ۲۰۰۹ میلادی و ادامه بحران در اغلب نقاط دنیا سازمان‌های جهانی اقدام به ارائه گزارش‌های تازه‌ای در مورد اقتصاد جهان کردند. بانک جهانی در آخرین گزارش خود ﭘیش‌بینی کرد در سال ۲۰۰۹ میلادی برای اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم تولید ناخالص داخلی جهان کاهش می‌یابد. در این سال رشد تولید ناخالص داخلی در کشورهای در حال توسعه جهان تنزل می‌یابد و این روند تا انتهای سال ادامه خواهد داشت. انتظار می‌رود از نیمه دوم سال آینده میلادی روند اصلاح اقتصاد با سرعت بسیار اندک شروع می‌شود. طبق گزارش بانک جهانی، نرخ رشد اقتصادی کشورهای در حال توسعه جهان که موج سوم بحران اقتصادی دنیا را تجربه کردند از ۴/۴درصد در سال ۲۰۰۸ میلادی به کمتر از ۱/۲درصد در سال جاری تنزل می‌یابد. این کشورها که دیرتر از دیگر نقاط دنیا شاهد ورود بحران بودند، تا انتهای سال آینده هم در همین وضعیت باقی می‌مانند و شاهد اصلاح اقتصاد نخواهند بود. این سازمان جهانی ﭘیش‌بینی می‌کند تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۰۹ میلادی با نرخ۷/۱درصد منقبض شود. این تنزل رشد اقتصادی بعد از اینکه اقتصاد دنیا در هشت سال متوالی گذشته شاهد رشد تولید ناخالص داخلی بود از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این اولین بار بعد از جنگ جهانی دوم است که اقتصاد دنیا تنزل ارزش تولید ناخالص داخلی را تجربه می‌کند.‌هانس تیمر مسوول گروه مطالعات افق توسعه بانک جهانی می‌گوید حتی اگر نرخ رشد اقتصادی جهان در سال ۲۰۱۰ میلادی افزایش یابدنشان نمی‌دهد که مشکلات به ﭘایان رسیده است. دنیا با ابزارهای مختلف در صدد بازگرداندن رشد به اقتصاد است و حتی اگر برآوردهای سازمان‌های جهانی در مورد رشد اقتصادی در سال ۲۰۱۰ میلادی به نتیجه برسد باز هم ممکن است مشکلات باقی مانده باشد. انتظار می‌رود مشکلات اقتصادی دنیا تا دو سال آینده همچنان ﭘا برجا باشد و بحران ادامه داشته باشد ولی اولین تاثیر این تزریق‌های پی در پی در سال ۲۰۱۰ میلادی نمایان می‌شود. تیمر معتقد است اقتصاد امروز دنیا در یک توفان قدرتمند گرفتار شده است. رکود اقتصادی دنیا در کنار بحران اعتباری و از بین رفتن اعتماد مردم به اوضاع اقتصادی سبب شد تا دنیا توانایی کمی برای خروج از این توفان سهمگین داشته باشد. اولین تاثیر این توفان بزرگ اقتصادی کاهش سرمایه‌گذاری و تجارت است. بانک جهانی انتظار دارد در سال ۲۰۰۹ میلادی حجم تجاری کالاها و خدمات در دنیا ۱/۶درصد کاهش یابد در حالیکه به دلیل تنزل قیمت‌ها در سال جاری ارزش تجاری جهان با نرخ بیشتری کاهش خواهد یافت.این سازمان انتظار دارد در سال ۲۰۱۰ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی جهان ۳/۲درصد رشد کند ولی همچنان خطرات بزرگی اقتصاد جهان را تهدید می‌کند و بازگشت روند رشد به اقتصاد نشان‌دهنده حل شدن تمامی بحران‌ها نخواهد بود.

بانک جهانی در انتهای گزارش خود بر تاثیر این بحران اقتصادی جهانی و گسترش آن به کشورهای در حال توسعه اشاره کرد و نوشت در سال جاری کشورهای فقیر و ساکنان آن این بحران را بیشتر از قبل تجربه می‌کنند. برنامه‌های مبارزه با فقر که توسط سازمان‌های جهانی اجرا شده بود هم اکنون با سرعت کمی ﭘیگیری می‌شود و همین مساله سبب شده است تا بیشتر از ۶۵‌میلیون نفر در سراسر دنیا با درآمدی کمتر از دو دلار در هر روز گذران زندگی کنند. اینان افرادی هستند که زیر خط فقر مطلق هستند و نمی‌توانند از حداقل نیازهای حیاتی برخوردار باشند.

در اثر مشکلات اقتصادی جهانی کشورهای اروﭘا و آسیای مرکزی آسیب‌های زیادی متحمل شدند. انتظار می‌رود در سال ۲۰۰۹ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی کشورهای واقع در مناطق جغرافیایی مذکور دو‌درصد تنزل یابد. این در حالی است که در سال ۲۰۰۸ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی این کشورها بیشتر از ۲/۴درصد رشد کرد. در این سال ارزش تولید ناخالص داخلی کشورهای آمریکای لاتین و کارآییب کمتر می‌شود. این کشورها که در سال ۲۰۰۸ میلادی رشد ۳/۴درصدی ارزش تولید ناخالص داخلی را تجربه کرده بودند، در سال ۲۰۰۹ میلادی شاهد انقباض ۶/۰درصدی تولید ناخالص داخلی خود خواهند بود. کاهش حجم سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های تجاری در جهان به دلیل توسعه بحران اقتصادی و صنعتی در جهان موجب شد تا رشد اقتصادی کشورهای آسیای شرقی و ﭘاسیفیک کاهش ﭘیدا کند. این بحران زمینه ساز کاهش فعالیت‌های صنعتی و تنزل هزینه‌های سرمایه‌ای شد. انتظار می‌رود در سال ۲۰۰۹ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی کشورهای این منطقه به ۳/۵درصد برسد. این در حالی است که کشورهای منطقه در سال ۲۰۰۸ میلادی شاهد رشد ۵/۶درصدی اقتصاد خود بودند. در سال جاری بسیاری از اقتصادهای ضعیف‌تر و کوچک‌تر قاره آسیا از قبیل اقتصاد تایلند وارد رکود می‌شود و طبق برآوردها این رکود تا انتهای سال ۲۰۱۰ میلادی ادامه خواهد داشت. در سال جاری تولید ناخالص داخلی کشورهای آسیای جنوبی ۷/۳درصد رشد می‌کند در حالی که نرخ رشد سال ۲۰۰۸ میلادی این منطقه برابر با ۵.۸‌درصد بود. کاهش قیمت نفت و به دنبال آن تولید نفت در کشورهای خاورمیانه و افریقای شمالی سبب شد تا نرخ رشد اقتصادی این کشورها از ۵/۴درصد در سال ۲۰۰۸ میلادی به ۹/۲درصد در سال جاری کاهش یابد. ارزش تولید ناخالص داخلی کشورهای جنوبی آفریقا در سال ۲۰۰۹ میلادی به ۴/۲درصد تنزل می‌یابد در حالی که در سال گذشته این کشورها رشد ۹/۴درصدی را تجربه کردند.