حوزه‌‌‌‌های نفتی دنیا فرسوده است

مونا مشهدی‌رجبی

نفت یکی از منابع پر مصرف انرژی است و سالیان سال است که همواره از این منبع و فرآورده‌‌‌‌های آن استفاده می‌‌‌‌شد. ولی تا چه زمانی می‌‌‌‌توان از این منبع استفاده می‌شود. آیا ذخایر نفتی موجود در دنیا برای تامین نیاز جهان تا قرن‌‌های آینده کفایت می‌‌‌‌کند؟ آژانس اطلاعات انرژی در گزارش آخر خود ضمن اشاره به اهمیت نفت در صنعت جهان و موارد زیاد مصرف آن تاکید کرد که این منبع تمام شدنی است و حوزه‌‌‌‌های کنونی نفتی به دلیل قدمت بالا در حال از دست دادن توانایی خود در تولید است.

مطالعات نشان می‌‌‌‌دهد بسیاری از کشور‌‌های جهان در طی سال‌‌های اخیر شاهد کاهش تولید خود بودند، زیرا سرمایه‌‌گذاری‌‌های جدی برای بازسازی حوزه‌‌‌‌های نفتی انجام ندادند و هم اکنون نه تنها حوزه‌‌‌‌های موجود آنها قدیمی‌ ‌‌‌و ناتوان است بلکه حوزه‌‌‌‌های جدیدی برای جایگزینی هم ندارند. آژانس اطلاعات انرژی پیش‌بینی می‌‌‌‌کند تقاضای انرژی در دنیا سالانه یک‌درصد رشد کند که کمتر از برآورد رشد سال قبل است.

این مرکز در گزارش سال ۲۰۰۸ میلادی خود با اشاره به بحران مالی دنیا و تضعیف اقتصاد جهانی پیش بینی کرد تا سال ۲۰۳۰ میلادی نرخ مصرف انرژی در جهان با سرعتی کمتر از برآورد سال ۲۰۰۷ میلادی رشد خواهد کرد زیرا تاثیر بحران کنونی در اقتصاد جهان و کاهش نرخ رشد اقتصادی کشور‌‌های صنعتی که بزرگترین بازار‌‌های مصرف دنیا بودند تا سال‌‌ها باقی می‌‌‌‌ماند.

این مرکز در پاسخ به این سوال که سرمایه‌‌گذاری‌‌‌‌های جدید برای کاهش مصرف منابع فسیلی و استفاده از دیگر منابع سوخت از قبیل سوخت‌‌های هسته‌ای و سوخت‌‌های گیاهی می‌تواند بازار نفت را تحت تاثیر قرار دهد یا خیر نوشت: انتظار می‌‌‌‌رود تا سال ۲۰۳۰ میلادی همچنان منابع سوخت فسیلی یعنی نفت و گاز و زغال سنگ مهمترین منابع انرژی مصرفی در جهان باشند، ولی این منوط به افزایش سرمایه‌‌‌گذاری در این بخش است.

این مرکز با اشاره به فرسودگی حوزه‌‌‌‌های نفتی در اغلب کشور‌‌های جهان اعلام کرد با این وضعیت بیشتر از ۴۰ سال نمی‌‌‌‌توان از این منبع استفاده کرد و باید به فکر منابع جایگزین بود. شایان ذکر است با سرمایه‌‌گذاری مداوم در کشف حوزه‌‌‌‌های تازه می‌‌‌‌توان مدت بیشتری از نفت استفاده کرد.

آژانس اطلاعات انرژی معتقد است درفاصله سال‌‌های مورد بررسی - سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۳۰ میلادی - مصرف انرژی در کشور‌‌های در حال توسعه و اقتصاد‌‌های در حال گذار افزایش یابد و نرخ رشد مصرف در این دسته از کشورها بیشتر از نرخ رشد مصرف در اقتصاد‌‌های صنعتی باشد. آژانس اطلاعات انرژی در گزارش اخیر خود می‌‌‌‌نویسد: در صورتی‌که قوانین تصویب شده در سال ۲۰۰۸ میلادی در مورد مصرف انرژی تا سال ۲۰۳۰ میلادی ثابت باقی بماند‌‌، تقاضای انرژی در سال ۲۰۳۰ میلادی نسبت به سال جاری ۴۵ درصد رشد می‌‌‌‌کند. به تعبیر بهتر نرخ رشد سالانه تقاضای انرژی در جهان تا سال مذکور ۶/۱ درصد خواهد بود که کمتر از نرخ رشد تقاضای منابع انرژی طی دو دهه گذشته است. تا سال ۲۰۳۰ میلادی تقاضای نفت در جهان سالانه ۱ درصد رشد می‌‌‌‌کند و در نتیجه آن تا سال ۲۰۳۰ میلادی جهان روزانه ۱۰۶ میلیون بشکه نفت خام تقاضا خواهد کرد. در سال گذشته میلادی متوسط تقاضای روزانه نفت خام در جهان ۸۵ میلیون بشکه در روز بود.

سازمان اطلاعات انرژی که خود را ملزم به بررسی بازار منابع سوخت‌‌های فسیلی می‌‌‌‌داند در ادامه گزارش نوشت: به‌رغم اینکه در سال‌‌های گذشته در مورد سرمایه‌‌گذاری در سوخت‌‌های غیر فسیلی، نظریه‌ها و طرح‌‌های زیادی ارائه شد، ولی این طرح‌ها نخواهد توانست از نقش سوخت‌‌های فسیلی در دنیا بکاهد. این سوخت‌ها که در زمره قدیمی‌‌‌‌ترین منابع انرژی بشر هستند از سال‌‌های قبل تامین کننده نیاز‌‌های بشر بودند و انتظار می‌‌‌‌رود تا سال ۲۰۳۰ میلادی نیز همچنان پر مصرف ترین منبع انرژی در جهان باشند. در سال ۲۰۳۰ میلادی سوخت‌‌های فسیلی تامین‌کننده ۸۰ درصد از نیاز انرژی دنیا خواهد بود که نسبت به سال‌جاری تغییر چشمگیری نخواهد داشت. تا ۲۲ سال آینده همچنان نفت بزرگترین منبع انرژی مصرفی جهان است اگر چه نرخ رشد مصرف زغال سنگ و گاز طبیعی برای تامین نیاز‌‌های گرمایشی و سوخت نسبت به سال جاری افزایش می‌‌‌‌یابد.

با توجه به رشد اقتصادی چین و هند و حرکت سریع آنها به سمت صنعتی شدن، بررسی تقاضای نفت بدون در نظر گرفتن وضعیت این دو کشور امکان‌پذیر نیست. مطالعات نشان می‌‌‌‌دهد تا سال ۲۰۳۰ میلادی سهم تقاضای این دو کشور در تقاضای انرژی در جهان بسیار زیاد خواهد بود. شاید در نگاه اول و با توجه به رشد سریع اقتصاد چین تصور شود این کشور بیشترین نرخ رشد تقاضای انرژی را در جهان خواهد داشت، ولی مطالعات نشان می‌‌‌‌دهد بزرگترین رشد تقاضای مصرف انرژی در جهان به کشور هند تعلق دارد. نرخ رشد تقاضای انرژی در هند از سال جاری تا سال ۲۰۳۰ میلادی برابر با ۹/۳ درصد در هر سال است در حالی‌که نرخ رشد تقاضای چین در هر سال ۵/۳ درصد است. شایان ذکر است نرخ‌‌های برآورد شده برای رشد تقاضای انرژی در کشور‌‌های مذکور بسیار کمتر از برآورد‌‌های قبلی و حتی رشد تقاضای آنها در یک دهه اخیر است. بعد از چین و هند که بزرگترین رشد تقاضای جهان را به خود اختصاص خواهند داد کشور‌‌های خاورمیانه قرار دارند که مرکز تقاضای جدید انرژی در دنیا خواهند بود. کشور‌‌های خاورمیانه ۱۱ درصد از رشد تقاضای منابع انرژی در جهان را به خود اختصاص می‌‌‌‌دهند. کشور‌‌های غیر عضو در سازمان توسعه و همکاری‌‌های اقتصادی عامل ۸۷ درصد از رشد تقاضای منابع انرژی در جهان هستند. این کشورها در مجموع ۵۷ درصد از تقاضای منابع انرژی در دنیا را خواهند داشت که نسبت به سال جاری میلادی ۱۰ درصد رشد می‌‌‌‌کند. کشور‌‌های عضو سازمان توسعه و همکاری‌‌های اقتصادی در سال ۲۰۰۷ میلادی ۵۷ درصد از منابع انرژی دنیا را تقاضا می‌‌‌‌کردند در حالی‌که انتظار می‌‌‌‌رود در سال ۲۰۳۰ میلادی تنها ۴۳ تقاضای انرژی در دنیا به آنها تعلق داشته باشد. دلیل کاهش تقاضای کشور‌‌های صنعتی هم بحران اقتصادی کنونی دنیا است. کشور‌‌های صنعتی جهان در اثر بحران اعتباری و اقتصادی بیشترین آسیب را متحمل شدند و تاثیر آن در کاهش تقاضای منابع انرژی قابل مشاهده است.