رکود اقتصاد جهان غیر قابل اجتناب است

مونا مشهدی رجبی

تهدید رکود اقتصاد جهانی در اثر بحران‌های موجود در غرب سبب شد تا بسیاری از کشورهای دنیا در مورد آینده اقتصاد خود تردیدهای زیادی داشته باشند. بر طبق گزارش‌های موجود تمامی‌کشورهای دنیا در اثر بحران مالی و بانکی غرب آسیب خواهند دید ولی میزان آسیب‌دیدگی آنها به میزان ارتباط‌شان با نظام مالی غرب مرتبط است. هر چه یک کشور ارتباط اقتصادی بیشتری با آمریکا و اروپا داشته باشد، تاثیر بیشتری از این بحران‌ها می‌پذیرد و هر چه ارتباط اقتصادی کشوری با آمریکا کمتر باشد، تاثیر بحران‌های جهانی دیرتر روی آن ظاهر می‌شود. برخی معتقدند کشورهایی که کم با جهان در ارتباط هستند در اثر این بحران آسیب نمی‌بینند. سیمون ایوانس، یکی از اقتصاددانانی که این گزارش تحقیقی را تهیه کرده است در این مورد می‌گوید: «در درجه اول کشوری که با جهان ارتباط نداشته باشد، دارای اقتصادی بسیار ضعیف است. از طرف دیگر حتی اگر کشوری ارتباط اقتصادی و بانکی نزدیکی با غرب نداشته باشد و از بحران مالی و بانکی آنها تاثیر نپذیرد ولی باز هم از این مشکلات دور نخواهد ماند. زیرا بحران مالی و اقتصادی غرب به رکود اقتصادی دنیا می‌انجامد و این رکود جهانی بدون شک اقتصاد تک تک کشورهای عضو را تهدید می‌کند.»

سیمون ایوانس، مارک لفتی و جس لونکرین سه اقتصاددانی هستند که به بررسی تاثیر بحران اقتصادی و مالی آمریکا روی کشورهای مختلف جهان پرداخته اند. این سه اقتصاددان تاثیر بحران اقتصادی آمریکا روی ۱۶کشور جهان را بررسی کرده اند ولی ما در این مقاله به بررسی تاثیر بحران روی شش کشور می‌پردازیم.

قزاقستان

قزاقستان یکی از کشورهای بازمانده از شوروی سابق است که تمایل زیادی به برقراری رابطه نزدیک با روسیه‌دارد. رییس‌جمهوری این کشور در ماه سپتامبر سال جاری میلادی اعلام کرد برای دوری گزیدن از بحران اعتباری دنیا و پذیرفتن کمترین آسیب از بحران‌های غرب در نظر دارد همکاری بیشتری با روسیه داشته باشد. این نظریه در شرایطی اعلام شد که رییس‌جمهوری قزاقستان خبر از رشد ذخایر ارزی کشور و افزایش ذخایر نفتی کشف شده در خاک‌های آن داد و اعلام کرد با پشتوانه آنها می‌توان مانع از ورود بحران به اقتصاد شد. با وجود تلاش‌های رییس‌جمهوری قزاقستان برای دور ماندن از بحران جهانی این کشور برای تامین مالی۴۵ پروژه نیازمند ۵۰‌میلیارد دلار بود که دولت این مبلغ را به اقتصاد تزریق کرد. دولت قزاقستان برای اطمینان دادن به مردم و نشان دادن قدرت نظام بانکی ۴۱ هزار و ۷۰۰ دلار به عنوان تضمین سپرده‌ها به بانک اختصاص داد. با وجود اجرای این طرح‌ها بانک رویال کانادا قزاقستان را دومین اقتصاد پر ریسک دنیا معرفی کرد که در اثر بحران بانکی و اقتصادی غرب بیشترین آسیب را متحمل می‌شود.

ترکیه

رشد قیمت نفت و فرآورده‌های نفتی به اقتصاد ترکیه آسیب بزرگی وارد کرد. کسری حساب جاری این کشور در هشت ماه اول سال جاری میلادی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۵/۴۶درصد رشد کرد و به مرز ۳۵‌میلیارد دلار رسید. در ماه اوت سال جاری نرخ بیکاری رسمی ‌اعلام شده در ترکیه از مرز ۵/۹درصد گذشت ولی بسیاری از اقتصاددانان نرخ واقعی بیکاری در این کشور را بیشتر از ۱۱درصد می‌دانند. به گزارش دولت ترکیه در سه ماه دوم سال جاری اقتصاد این کشور با کمترین سرعت طی هفت سال اخیر رشد کرد. این سیر ضعیف رشد در سه ماه سوم سال نیز ادامه یافت و سبب شد تا در دهه اول ماه اکتبر بازار سهام این کشور نیز درگیر شود.

مطالعات نشان می‌دهد در دهه اول ماه اکتبر بازار سهام ترکیه ضعیف‌ترین حالت خود را تجربه کرد و به تعبیر بهتر با دنیا همراه شد. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی می‌کند اقتصاد ترکیه که در سال ۲۰۰۱ میلادی از رکود خارج شده است با کاهش نرخ رشد مواجه شود ولی این وضعیت برای مدت طولانی ادامه نخواهد داشت و سبب رکود اقتصادی این کشور نمی‌شود. ترکیه که در سال‌های اخیر ارتباط اقتصادی نزدیکی با اروپا برقرار کرده است هم‌اکنون تحت تاثیر بحران‌های مالی و اقتصادی غرب است.

پاکستان

بحران اقتصادی پاکستان که نمایی دیگر از مشکلات غرب است، سبب خشونت‌های خیابانی و اعتراض مردم شد. در روزهای اخیر معترضان به نظام اقتصادی کشور پاکستان و مشکلات موجود به بازار بورس این کشور حمله کردند و خواستار افزایش مداخله دولت در نظام اقتصادی کشور شدند. این حمله سبب شد تا اندک سرمایه‌داران خارجی در بورس پاکستان نیز تمایل خود را به حضور در این عرصه از دست بدهند و بعد از دریافت سرمایه‌های خود از خاک پاکستان خارج شوند. پاکستان که در سال‌های گذشته به دلیل بحران‌های سیاسی داخلی مجال رشد نیافت، هم‌اکنون تحت تاثیر بحران اقتصادی غرب قرار دارد. از طرف دیگر بالا بودن ریسک سرمایه گذاری در این کشور به دلیل بالا بودن میزان خشونت‌های داخلی سبب شد تا مشکلات اقتصادی این کشور بیشتر از دیگر نقاط دنیا باشد.

روسیه

در اثر بحران اقتصادی جهانی ارزش شرکت‌های ثبت شده در این کشور یک‌هزار‌میلیارد دلار تنزل پیدا کرد. این در حالی است که بورس روسیه که طی ماه‌های گذشته به حالت تعلیق درآمده بود، هنوز هم در حالت تعلیق است. در این شرایط دولت روسیه ۸۶‌میلیارد دلار به نظام مالی این کشور تزریق کرد تا فشارهای بانکی و مالی جهانی را راحت‌تر تحمل کند. کاهش قیمت نفت در ماه‌های اخیر و کمتر شدن آن از مرز ۷۰ دلار سبب شد تا درآمد نفتی این کشور نیز در معرض خطر قرار بگیرد. اگرچه پیش‌بینی کاهش تقاضای نفت در دنیا در صورت بیشتر شدن بحران اقتصادی آمریکا نیز فشار مضاعفی را به اقتصاد این کشور وارد کرد.

هند

بحران اقتصادی جهانی سبب شد تا پیش‌بینی‌های بانک مرکزی هند برای رشد اقتصادی این کشور در بازه‌های مختلف جهانی کاهش یابد. پیش‌بینی می‌شود در سال مالی جاری تولید ناخالص داخلی این کشور ۷/۷درصد رشد می‌کند که نسبت به سال قبل حدود یک‌درصد کمتر خواهد بود. در سال گذشته مالی تولید ناخالص داخلی در هند ۵/۸‌درصد رشد کرد. این بحران بیشتر از هر بخشی به تولیدات صنعتی هند آسیب وارد کرد. بر طبق آمارهای موجود در ماه اوت نرخ رشد تولیدات صنعتی کشور هند برابر با ۳/۱‌درصد بود؛ در حالی که در سال گذشته میلادی تولیدات صنعتی در کشور هند ۹/۱۰‌درصد رشد کرده است. در چنین شرایطی بانک مرکزی هند با آزاد کردن ۲۰‌میلیارد دلار سرمایه و تزریق آن به اقتصاد تلاشی در جهت تقویت اقتصادی این کشور انجام داد ولی با وجود این تزریق هنوز هم بازار سهام هند در مسیر نزول است و کشور با مشکلات بسیار زیادی دست و پنجه نرم می‌کند.

چین

با وجود اینکه عملکرد اقتصادی چین در سال گذشته میلادی بسیار چشمگیر بوده است و بسیاری بر این باورند که استفاده این کشور از ابزارهای مختلف از قبیل پایین نگه داشتن ارزش یوآن در برابر دلار مانع از ورود رکود غرب به اقتصاد این سرزمین می‌شود ولی آمارها نشان می‌دهد که بحران در حال ورود است. در سال جاری میلادی نرخ رشد اقتصادی این کشور کاهش یافت. تولید در معادن این سرزمین تنزل پیدا کرد و شرکت‌های غربی فعال در چین اعلام کردند که نرخ سودآوری آنها متناسب با برآوردهای گذشته نیست. شماری از کارخانه‌های صنعتی و تولیدی چین تعطیل شد و به تعبیر یکی از کارگران کارخانه تعطیل شده اسباب بازی‌سازی چینی «رکود اقتصادی آمریکا نان را از دهان کارگران چینی بیرون کشید.» در ماه‌های اخیر تقاضا برای تولیدات چین در دنیا کمتر شد و این به کاهش درآمد صادراتی چین انجامید و تنزل در رشد اقتصادی این کشور را به همراه آورد.خلاصه در شرایطی که انتظار می‌رفت چین حامی‌ جهان در مقابل رکود اقتصادی باشد، رییس موسسه مالی مریل لینچ اعلام کرد: «اقتصاد چین به اندازه‌ای بزرگ نیست که بتواند اقتصاد دیگر کشورهای جهان را از رکود نجات دهد. رکود اقتصاد جهان غیر قابل اجتناب است.»