الماس‌هایی که در قاره سیاه می‌درخشند

مونا مشهدی رجبی

قاره آفریقا همیشه به عنوان قاره‌ای فقیر در جهان شناخته شده است، اما حجم ذخایر موجود در این سرزمین بسیار زیاد است. بسیاری آفریقا را قاره سیاه و ثروتمندی می‌دانند که به دلیل توانایی اندک در بهره‌گیری از ثروت‌های خود در فقر مطلق به‌سر می‌برد. این قاره با داشتن بیشتر از ۸۸۷‌میلیون نفر در زمره مناطق

پر جمعیت جهان است. در سال ۲۰۰۷ میلادی قاره آفریقا ۱۴‌درصد از جمعیت کره زمین را در ۱۷۵ کشور جای داده بود. آفریقا دارای منابع غنی معدنی است. طبق مطالعات انجام شده حجم زیادی از ذخایر سنگ‌های گرانبهای دنیا و ذخایر زمرد در قاره سیاه آفریقا قرار دارد و کشورهای این منطقه دارای حجم‌های کلانی از منابع معدنی هستند. در سال ۲۰۰۷ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی قاره آفریقا بر مبنای برابری قدرت خرید ۵۷۲/۲هزار‌میلیارد‌ دلار آمریکا بود در حالی که در سال ۲۰۰۳ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی این کشور بر مبنای برابری قدرت خرید معادل ۶۳۵/۱هزار‌میلیارد‌ دلار آمریکا بوده است. در سال ۲۰۰۷ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی آمریکا بر مبنای قیمت‌های جاری معادل ۱۱۵۰‌میلیارد‌ دلار و در سال ۲۰۰۳ میلادی ۵۵۸‌میلیارد‌ دلار آمریکا بود. به گزارش صندوق بین‌المللی پول در سال ۲۰۰۷ میلادی ارزش تولید ناخالص داخلی سرانه در قاره آفریقا بر مبنای برابری قدرت خرید معادل ۲۹۷۵‌دلار در هر سال بود در حالی که در سال ۲۰۰۳ میلادی تولید ناخالص داخلی سرانه در این کشور برابر با ۱۹۶۸‌دلار بوده است. در سال گذشته تولید ناخالص داخلی سرانه قاره آفریقا بر مبنای نرخ ارز معادل ۶۷۱‌دلار اعلام شد. طبق گزارش‌های ارائه شده توسط بانک جهانی در سال ۲۰۰۷ میلادی ده ‌درصد از ثروتمندترین افراد ساکن در قاره آفریقا به ۷/۴۴‌درصد از کل درآمد ملی دسترسی داشتند در حالی که ۲/۳۶درصد از کل جمعیت این قاره با درآمدی کمتر از یک‌دلار در روز زندگی می‌کردند. در این سال شمار ‌میلیونرها در قاره سیاه آفریقا برابر با ۱/۰‌میلیون نفر بود که ۰۱/۰درصد از کل جمعیت این قاره را تشکیل می‌دادند. ارزشمند‌ترین و درآمد‌زا‌ترین صادرات قاره آفریقا مواد معدنی و نفت است. کشورهای جنوبی قاره آفریقا دارای ذخایر کلان طلا، مس و الماس هستند و هر ساله از صادرات این منابع، درآمد کلانی به‌دست می‌‌آورند. کشورهای نیجریه و لیبی دارای ذخایر نفتی زیادی هستند. با وجود اینکه منابع معدنی تامین‌کننده بیشترین سهم از درآمد قاره آفریقا است، ولی تنها دو‌میلیون نفر از مردم این قاره سیاه در بخش‌های اکتشافی و استخراجی معادن فعال هستند. سود کلانی که از معادن این کشور به‌دست می‌آید نصیب شرکت‌های بزرگ مالک ذخایر یا دولت می‌شود و آنها سود حاصل از تولید و صادرات منابع معدنی را در توسعه پروژه‌های بزرگی که اغلب سودچندانی در کوتاه‌مدت ندارند، صرف می‌کنند.

شایان ذکر است برخی از کشورهای قاره آفریقا با وجود داشتن ذخایر معدنی در فقر به‌سر می‌برند. به عنوان مثال کنگو با داشتن ذخایر کلان معدنی به دلیل درگیری‌ها و تنش‌های موجود برای تصاحب همین ذخایر معدنی در زمره فقیر‌ترین کشورهای جهان محسوب می‌شود. کشورهای آفریقایی بزرگ‌ترین تولید‌کننده طلا در جهان هستند. سالانه ۳۰‌درصد از طلای جهان در قاره آفریقا تولید می‌شود و در میان کشورهای این قاره آفریقای جنوبی نقش بسزایی در تولید طلا و صادرات آن دارد. از دیگر کشورهای مطرح آفریقا در تولید طلا می‌توان به زیمبابوه اشاره کرد.اگر چه تنش‌های سیاسی و اقتصادی در این کشور و رشد فزاینده تورم و مشکلات سبب شد تا زیمبابوه توان تولید خود را از دست بدهد و نتواند از این منبع درآمد‌زا بهره کافی را ببرد. از دیگر کشورهای دارای ذخایر طلا می‌توان به تانزانیا و مالی اشاره کرد. آفریقای جنوبی ۳۵‌درصد از ذخایر طلای جهان را در خود جای داده است و ۹۹‌درصد از طلای تولیدی خود را به بازارهای جهانی صادر می‌کند. طلا تامین‌کننده ۴/۲۷‌درصد از کل درآمد معدنی این کشور است و بیشتر از ۵۶‌درصد از مجموع نیروهای شاغل در این کشور در صنعت تولید طلا فعالیت می‌کنند. این کشور در سال ۲۰۰۱ میلادی ۳۴۹ تن طلا تولید کرد. غنا دومین تولید‌کننده طلا در آفریقا است. این کشور در سال ۲۰۰۱ میلادی ۷۲ تن طلا تولید کرد و توانست درآمد کلانی از این صنعت به‌دست آورد. شایان ذکر است تولید طلا در این کشور نه تنها سیر افزایشی نداشت بلکه کاهش نیز پیدا کرد. حدود شصت‌درصد از کارگران قاره آفریقا در بخش کشاورزی مشغول به کار هستند. این در حالی است که سه پنجم از مجموع کشاورزان قاره آفریقا کشاورزانی هستند که تنها می‌توانند غذای اولیه خود را تامین کنند و از انجام این کار هیچ سودی به‌دست نمی‌آورند. به عبارت دقیق‌تر در این نوع کشاورزی تنها غذای خانوار کشاورز و درآمد اندکی برای گذران زندگی برای آنها ایجاد می‌شود و کشاورزی که تمام ساعات روز خود را به این کار مشغول است نه می‌تواند درآمدی به دست آورد که برای توسعه سرمایه‌گذاری صرف کند و نه می‌تواند درآمدی کسب کند که آن را برای آینده پس انداز کند.به گزارش اتحادیه آفریقا بزرگ‌ترین مزارع کشاورزی در این قاره به تولید قهوه، پنبه، کاکائو و در نهایت رزین اختصاص دارد. صندوق بین‌المللی پول بزرگ‌ترین اقتصاد قاره آفریقا را آفریقای جنوبی اعلام کرد. تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۰۷ میلادی برابر با ۹۹/۲۵۴میلیارد ‌دلار آمریکا بود. دومین اقتصاد بزرگ این قاره الجزایر است که بزرگی تولید ناخالص داخلی آن معادل ۷۳/۱۱۴میلیارد دلار است. سومین اقتصاد این قاره نیجریه و چهارمین اقتصاد مصر است. در سال گذشته تولید ناخالص داخلی نیجریه ۶۹/۱۱۴‌میلیارد ‌دلار و مصر ۴۸/۱۰۷میلیارد ‌دلار بوده است. از طرف دیگر سومالی که فقیر‌ترین اقتصاد قاره آفریقا محسوب می‌شود دارای تولید ناخالص داخلی ۰۶/۰میلیارد ‌دلار آمریکا است. پنج کشور فقیر این قاره که دارای کوچک‌ترین اقتصادها هستند عبارتند از سایو تومه و پرینسیپه، گینه بیسایو، کوموروس و گامبیا. در سال گذشته میلادی تولید ناخالص داخلی کشور سایو تومه و پرینسیپه معادل ۱۲/۰‌میلیارد‌ دلار، گینه بیسایو ۳۰/۰‌میلیارد‌ دلار، کوموروس ۴۰/۰‌میلیارد‌ دلار و در نهایت گامبیا ۵۱/۰‌میلیارد‌ دلار بود. زیمبابوه بیست و سومین اقتصاد قاره آفریقا است و بزرگی تولید ناخالص داخلی آن برابر با ۰۱/۵‌میلیارد‌ دلار آمریکا است.