جهش مک‌کین در برابر اوباما

دنیای اقتصاد- با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده آمریکا بحث بر سر اختلاف دو کاندیدا در مورد مسایل مختلف اقتصادی در این کشور بالا گرفته است. باراک اوباما طرفدار توسعه تولید سوخت‌های پاک است اما در مقابل جان مک‌کین از حامیان اصلی تولید نفت است و توسعه سرمایه‌گذاری در این بخش را به نفع دنیا می‌داند‌. نفت، محور اختلاف دو کاندیدای ریاست جمهوری آمریکا

مونا مشهدی رجبی

با نزدیک شدن به زمان برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ایالات متحده آمریکا بحث بر سر اختلاف دو کاندیدا در مورد مسایل مختلف اقتصادی در این کشور بالا گرفته است.

یکی از مهم‌ترین اختلافات این دو کاندیدا در مورد سیاست‌های انرژی است. باراک اوباما که طرفدار توسعه تولید سوخت‌های پاک است بر این باور است که وابستگی به نفت باعث رشد فزاینده قیمت آن شده است و باید هر چه سریع‌تر از این منبع و وابستگی به آن فاصله گرفت در مقابل جان مک‌کین از حامیان اصلی تولید نفت است و توسعه سرمایه‌گذاری در این بخش را به نفع دنیا می‌داند‌. به گزارش واشنگتن پست اوباما کشورهای عضو اوپک را به دلیل دارا بودن قدرت انحصاری در تولید نفت عامل اصلی رشد کنونی قیمت نفت می‌داند‌. وی بر این باور است اوپک خواستار قیمت بالای نفت است و به همین دلیل تولید سوخت‌های جایگزین می‌تواند این هدف انحصارطلبانه سازمان اوپک را از تحقق دور سازد. ولی واقعیت این است که اوپک تمایلی به بالاتر بودن قیمت هر بشکه از مرز ۸۰‌دلار ندارد‌. زیرا قیمت‌های بالاتر از ۸۰‌دلار سرمایه‌گذاری در تولید سوخت‌های جایگزین را در دنیا مقرون به صرفه می‌کند و این به معنای تضعیف موقعیت این سازمان در عرصه جهانی است‌.

رشد قیمت سوخت

افزایش قیمت سوخت در دنیا که به دلیل ارتقای قیمت نفت ایجاد شد زمینه را برای افزایش قیمت انواع کالاهای صنعتی و مصرفی فراهم کرد. یکی از اصلی‌ترین فرآورده‌های نفتی را می‌توان سوخت‌های مورد نیاز برای به حرکت درآوردن موتور دستگاه‌های صنعتی دانست. رشد قیمت سوخت در دنیا سبب شد تا هزینه اولیه تولید در جهان بیشتر شود. رشد هزینه تولید برای کالاهای صنعتی مختلفی که در فرآیند تولید خود به یکی از فرآورده‌های نفتی به طور مستقیم نیاز داشتند، بیشتر از کالاهای دیگر بود. مطالعات نشان می‌دهد در عرض یک سال گذشته که قیمت هر بشکه نفت در بازارهای جهانی بیشتر از ۲ برابر شده است، قیمت اصلی‌ترین فرآورده نفت که بنزین است هم رشد بی‌سابقه‌ای یافته است. در روزهای اخیر قیمت هر گالن بنزین در بازارهای جهانی به بیشتر از ۴‌دلار رسید که رقمی‌ بی‌سابقه در جهان بود. این افزایش قیمت موجب شد تا بسیاری از مردم جهان اقدام به کاهش استفاده از اتومبیل‌های شخصی کنند و وسایل حمل و نقل عمومی‌جایگزین شود‌. در این میان بارها و بارها پیشنهاد حذف یارانه‌های سوخت در کشورهای نفت خیز مطرح شد‌. کشورهای صنعتی بر این باورند که ارائه یارانه‌های سوخت در کشورهای نفت خیز عامل اصلی رشد تقاضا و به دنبال آن رشد قیمت‌ها است‌. به همین دلیل از کشورهای نفت خیز خاورمیانه خواستند تا با واقعی کردن قیمت سوخت میزان تقاضا را تعدیل کنند.

چه کسی از افزایش قیمت نفت سود می‌برد؟

در مورد تبعات افزایش قیمت نفت در جهان اختلاف نظرهای زیادی بین تحلیلگران وجود دارد‌. بسیاری بر این باورند که افزایش قیمت نفت نه تنها مصرف‌کنندگان را با فشار مالی مواجه می‌کند بلکه به اقتصاد تولید‌کنندگان نیز آسیب وارد می‌آورد زیرا سبب رشد تمامی‌هزینه‌ها می‌شود. یکی از دلایلی که می‌توان از آن به عنوان تاثیر مخرب رشد قیمت نفت روش اقتصاد کشورهای صادر‌کننده نام برد این است که اغلب کشورهای صادر‌کننده نفت پالایشگاه‌های تصفیه نفت و تولید فرآورده‌های نفتی ندارند. آنها نفت خام را به کشورهای صنعتی می‌فروشند و فرآورده‌های نفتی را از آنها می‌خرند. در شرایطی که قیمت نفت بیشتر می‌شود هزینه تولید فرآورده‌ها نیز ارتقا می‌یابد و همین مساله سبب می‌شود تا این کشورها که وارد‌کننده فرآورده‌های نفتی هستند نه تنها سود نبرند بلکه تا اندازه‌ای متضرر شوند.

در ایالات متحده آمریکا که بزرگ‌ترین مصرف‌کننده جهان است، افزایش قیمت نفت و بنزین سبب شد تا نرخ پس‌انداز مصرف‌کنندگان تنزل یابد. افزایش هزینه واردات بنزین سبب افزایش نرخ تورم، افزایش کسری تجاری، تنزل بیشتر ارزش‌ دلار می‌شود و کنترل بازار مالی آمریکا را از دست صندوق ذخایر ارزی کشور خارج می‌کند. اگرچه صندوق ذخایر ارزی آمریکا با گذشت چندین دوره توانست مشکلات اقتصادی را حل کند و هم‌اکنون اعلام کرده است بحران اقتصادی در آمریکا به پایان رسیده است و اقتصاد آمریکا که مدت‌ها با مشکلات بسیار زیادی مواجه بود هم اکنون در شرایط ثبات قرار دارد. وی تاکید کرد سیاست کاهش نرخ بهره بانکی که برای ممانعت از رکود بود به پایان رسیده است و از چند ماه آینده صندوق ذخایر ارزی سیاست افزایش نرخ بهره بانکی برای کنترل تورم را اجرا می‌کند.فایننشال تایمز در مورد وضعیت کشورهای تولید‌کننده نفت می‌نویسد: «تولید‌کنندگان به‌رغم دریافت مبلغی بیشتر در ازای فروش تولیداتشان با شرایط تازه‌ای مواجه می‌شوند. هنگامی که قیمت نفت بالا باشد تولید منابع دیگر انرژی صرفه اقتصادی پیدا می‌کند و کالاهای صنعتی یا فعالیت‌های صنعتی به سمت تولید یا استفاده از دیگر منابع انرژی حرکت می‌کنند‌. این مساله‌ای است که می‌تواند به اقتصادهای وابسته به نفت آسیب وارد کند.»

بدون شک تولید سوخت‌های جایگزین نفت سبب کاهش تقاضای نفت و به دنبال آن تنزل قیمت این منبع انرژی می‌شود و بازار نفت را با تزلزل مواجه می‌سازد.

درآمد نفت را سرمایه‌گذاری کنید

به نظر می‌رسد تحت شرایط خاصی افزایش قیمت نفت در میان مدت به نفع تولیدکنندگان است. در صورتی که تولید‌کنندگان نفت‌دلارهای نفتی را به جای مصارف جاری در بخش‌های زیرساختی و صنعتی سرمایه‌گذاری کنند و راه را برای توسعه دیگر بخش‌های اقتصاد و ایجاد تنوع در آن هموار کنند می‌توانند از این درآمدهای کلان به نحو بهینه بهره ببرند.میدل‌ایست در گزارشی نوشت: «کشورهای نفت خیز و صنعتی جهان با استفاده از درآمدهای نفتی اقدام به‌ایجاد تنوع در صنایع خود کردند. آنها با سرمایه‌گذاری در صنایع دیگر و توسعه زیرساخت‌های صنعتی و اجتماعی در حال استفاده بهینه از این درآمدها هستند‌. به تعبیر بهتر تنها کشورهایی می‌توانند از این درآمدهای کلان سود ببرند که‌این درآمدها را سرمایه‌گذاری کنند و آن را به یکباره وارد چرخه اقتصاد نکنند. کشورهایی که‌این درآمدها را وارد اقتصاد خود می‌کنند با رشد نقدینگی مواجه می‌شوند و به دنبال آن تورم را تجربه می‌کنند.» در سال‌های گذشته تلاش کشور عربستان سعودی در افزایش تولید و بهره‌گیری از فرصتی که هم‌اکنون در اختیار کشورهای نفت‌خیز دنیا قرار گرفته است سبب شد تا این کشور ثروتمند خاورمیانه بیشترین درآمد را به‌دست آورد.

دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس از قبیل کویت و امارات نیز در حال بهره‌گیری بهینه از این موقعیت است.

انتقال ثروت

استیون مافسون یکی از تحلیل‌گران واشنگتن پست افزایش قیمت نفت را به معنای انتقال ثروت از بخشی از جهان به بخش دیگر آن می‌داند‌.

در شرایط فعلی مصرف‌کنندگان نفت در جهان روزانه ۴ تا ۵میلیارد‌ دلار بیشتر از پنج سال قبل برای خرید نفت هزینه می‌کنند. طبق گزارش‌های موجود در سال جاری سرمایه‌ای معادل ۲هزار میلیارد ‌دلار بیشتر از سال گذشته به شرکت‌های نفتی یا تولید‌کنندگان نفت درون‌ریز می‌شود.

کنیث راگوف استاد اقتصاد دانشگاه ‌هاروارد و اقتصاددان ارشد سابق صندوق بین‌المللی پول می‌گوید: «تا به حال چنین شرایطی در بازار نفت دیده نشده بود. وضعیت بازار نفت در دو سال اخیر سبب شد تا توزیع ثروت در جهان تغییر کند و‌دلارهای نفتی سبب انتقال ثروت از کشورهای صنعتی و مصرف‌کننده به کشورهای تولید‌کننده شود.»از مصادیق انتقال ثروت در جهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: افزایش اعتماد کرملین به دارایی‌ها و سرمایه‌های خود، ایجاد سلاح‌های تازه در چاد (کشوری که به تازگی تولید نفت خود را توسعه داده است)، ساخت یک کارخانه پتروشیمی ‌جدید در عربستان سعودی، افزایش فروش خودروهای هیبریدی تولید تویوتا در جهان، ایجاد مازاد مالی در سنگال و برزیل که به دلیل رشد قیمت نفت به جرگه صادر‌کنندگان نفت پیوستند‌.

وی سود حاصل از این رشد قیمت را بیشتر از ۷۰۰ میلیارد ‌دلار می‌داند که در هر سال به کشورهای صادر‌کننده نفت وارد می‌شود. این کشورها نیز با توجه به سیاست‌های اقتصادی خود از این پول‌ها بهره می‌برند و می‌توان در عرض دو یا سه سال آینده نتیجه اقتصادی رشد قیمت نفت را در تک‌تک کشورهای نفت خیز دنیا مشاهده کرد و در مورد درستی یا نادرستی سیاست‌های اقتصادی این دسته از کشورهای ارزیابی‌هایی را انجام داد.