مونا مشهدی رجبی

در روزهای دوم(امروز) تا چهارم ماه سپتامبر سال ۲۰۰۸ میلادی جامعه توسعه بین‌المللی در آکرا -غنا- گردهم جمع می‌شوند تا به ارزیابی تلاش‌های جهانی در کنترل فقر و کاهش تاثیرات مخرب رشد قیمت مواد غذایی روی اقشار آسیب‌پذیر جهان که اغلب در کشورهای آفریقایی ساکن هستند، بپردازند. در این اجلاس که سومین اجلاس سطح بالا در مورد اثر بخشی کمک‌های مالی است، وزرای صد کشور جهان، روسای موسسات مالی بین‌المللی، روسای سازمان‌های خیریه جهانی و سازمان‌های مدنی حضور خواهند داشت. اجلاس آکرا از دو جهت بسیار با اهمیت است. اول اینکه نقطه عطفی است در تحقق اهداف بیانیه پاریس در اثر بخشی کمک‌های مالی است که زمان پایانی مشخص شده برای آن سال ۲۰۱۰ میلادی است و هم‌اکنون در سال‌های نزدیک به پایان دوره قرار داریم. دوم اینکه نیمی ‌از زمان تعیین شده برای تحقق اهداف توسعه سازمان ملل طی شده است و برای اینکه بیشترین نتیجه از مابقی سال‌ها گرفته شود، باید ارزیابی درستی در مورد عملکرد جهان در سال‌های گذشته داشته باشیم. سال پایانی این برنامه سال ۲۰۱۵ میلادی است. اجلاس آکرا در کنار مطالعه پیشرفت‌ها و موفقیت‌های جهان در سال‌های گذشته و میزان اثر بخشی کمک‌های مالی در کاهش آسیب‌های اجتماعی به مردم کشورهای فقیر به ارزیابی موانع و مشکلات پیش رو نیز می‌پردازد. به علاوه این اجلاس زمینه را برای گفت‌وگوهای نزدیک‌تر بین افراد عالی رتبه کشورهای مختلف جهان فراهم کند تا با تلاشی همه‌جانبه راه برای تقویت تاثیر این کمک‌های مالی باز شود. الیوت هریس، رییس بخش سیاست‌های توسعه و بازنگری صندوق بین‌المللی پول در این مورد می‌گوید: «این اجلاس بسیار با اهمیت است، زیرا نشان می‌دهد تا چه اندازه به اهداف مطرح شده در بیانیه پاریس دست یافتیم و چه کارهایی را باید در دو سال باقی مانده انجام دهیم. سه سال گذشته نشان داد برای تحقق اهدافمان باید زمینه‌های مختلفی را فراهم کنیم و کارهای بزرگی انجام دهیم و این اجلاس نیز می‌تواند سبب از میان رفتن برخی مشکلات شود.»

پیش‌بینی میزان کمک‌های مالی

پیش‌بینی میزان دقیق کمک‌های مالی سازمان‌های جهانی به کشورهای مختلف به خصوص کشورهای در حال توسعه از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا این دسته از کشورها برای آغاز کارهای خود نیازمند دانستن این مطلب هستند که تامین مالی طرح‌های آنها به صورت کامل انجام می‌شود یا اینکه موظف هستند برای تامین بخشی از نیاز مالی وارد مذاکرات تازه شوند. کشورهای در حال توسعه خواهان انعقاد قرار دادهایی با سازمان‌های بین‌المللی هستند که در این قرار دادها مبلغ کمک و زمان ارائه آن دقیقا مشخص شده باشد. به هر حال تعیین میزان دقیق کمک مالی سبب می‌شود تا دولت دریافت کننده بتواند شکاف‌های مالی را شناسایی کند، اهداف اجرایی قابل دسترس و قابل اجرا تدوین نماید و در نهایت کمک‌های مالی را به گونه‌ای موثر و کارآمد مدیریت کند تا بتواند به اهداف توسعه دست پیدا کند. از طرف دیگر سازمان‌های جهانی هم باید بدانند مبالغی که به کشورهای در حال توسعه تخصیص می‌دهند برای تحقق کدام هدف صرف می‌شود و آیا این کشورها از مبالغ کمک شده به صورت بهینه استفاده می‌کنند یا خیر؟ خلاصه فقدان پیش‌بینی‌های دقیق مانع از برنامه‌ریزی‌های موثر و تکمیل برنامه‌های توسعه می‌شود. این مساله در کشورهایی که اقتصاد وابسته به کمک‌های خارجی دارند بیشتر اهمیت دارد. گفته می‌شود عدم ارائه برآوردهای اولیه توسط سازمان‌های جهانی به کشورهایی که اقتصاد وابسته به کمک‌های خارجی دارند سبب می‌شود تدوین برنامه‌های کلان اقتصادی نیز در این دسته از کشورها با اختلال مواجه شود و اقتصاد در مسیر نادرستی قرار گیرد. از طرفی باید این پیش‌بینی‌ها و ارائه کمک‌ها در زمان مناسب انجام شود. انجام این کارها در زمان نامناسب نیز نمی‌تواند نتیجه مطلوب جامعه جهانی را به همراه داشته باشد.

موانع موجود در راه پیش‌بینی‌های دقیق

اما تاکنون تنها در مورد ضرورت ارائه پیش‌بینی‌های دقیق برای کشورهای دریافت‌کننده صحبت کردیم در صورتی‌که این معادله جهت دیگری هم دارد. این جهت ارائه‌دهندگان کمک‌های مالی هستند که برای این کار ضوابطی دارند و با توجه به این ضوابط تامین مالی برخی از پروژه‌ها را در کشورهای در حال توسعه بر عهده می‌گیرند. فاکتورهای زیادی مانع از این می‌شوند که کشورهای ارائه دهنده کمک‌های مالی توان پیش‌بینی دقیق را نداشته باشند. یکی از این موانع سیستم بودجه‌گذاری در کشورهای ثروتمندی است که تامین کمک‌های مالی جهانی را بر عهده دارند. در بیشتر کشورها بودجه کمک‌های مالی به کشورهای دیگر سالانه تدوین می‌شود و این مساله پیش‌بینی میزان کمک‌ها در سال‌های آینده را برای دست‌اندرکاران تقریبا غیر ممکن می‌کند. از طرف دیگر اغلب سازمان‌ها و کشورهای ارائه‌دهنده کمک‌های مالی خواستار این مساله هستند که بدانند کمک‌های قبلی در چه راه‌هایی صرف شده است تا در مورد میزان کمک‌ها در آینده تصمیم‌گیری کنند. این مساله هم یکی از موانعی است که پیش‌بینی کمک‌های آینده را با مشکل مواجه می‌کند. همچنین تمرکز جامعه جهانی روی برخی از کشورها که با مشکلات بیشتری دست و پنجه نرم می‌کنند سبب می‌شود تا پیش‌بینی میزان کمک‌های مالی سازمان‌های جهاین به کشورهای دیگر غیر ممکن باشد. زیرا اولویت سازمان‌ها و کشورهای ارائه دهنده کمک روی چند کشور خاص است. اما مساله مهم این است که هر چه کشوری پتانسیل‌های بیشتری برای رشد داشته باشد امکان جلب توجه سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای ثروتمند به این کشور و امکان ارائه کمک‌های مالی به این کشور بیشتر خواهد بود.

میزگردهای اجلاس آکرا

در این اجلاس نه میزگرد برگزار می‌شود که به شرکت‌کنندگان امکان می‌دهد نظرات خود را بیان کنند و از نظرات افراد دیگر آگاهی یابند. میزگرد‌ها به ترتیب زیر هستند و طی سه روز به ترتیب برگزار می‌شوند:

میزگرد اول: مالکیت کشور، میزگرددوم: استفاده از سیستم‌های کشور، استفاده از کمک‌های مالی و قابلیت پیش‌بینی کمک‌های مالی، میزگردسوم: ایجاد هماهنگی، عقلایی کردن انتقال کمک‌های مالی، تکمیل فرآیند واگذاری کمک‌ها، تقسیم نیروی کار میزگرد چهارم: برنامه‌ریزی برای دریافت نتیجه از برنامه‌های توسعه، میزگرد پنجم: ارزیابی عملکردهای دو جانبه، میزگرد ششم: نقش سازمان‌های جوامع مدنی در افزایش اثر بخشی کمک‌های مالی، میزگرد هفتم: اثر بخشی کمک‌های مالی در کشورهایی که دارای اقتصادهای شکننده هستند یا در شرایط درگیری‌های داخلی به سر می‌برند، میزگرد هشتم: کاربرد تفکیکی بیانیه پاریس: بهداشت، آموزش، محیط‌زیست، کشاورزی و زیرساخت‌ها میزگرد نهم: استفاده از معماری جدید کمک‌های مالی برای اثربخشی کمک‌ها: شرکای جنوب- جنوب و صندوق‌های عمودی حاشیه‌های اجلاس.

در حاشیه این اجلاس جهانی مذاکرات و سخنرانی‌هایی نیز انجام می‌شود که برنامه آنها از پیش تعیین شده است. طبق گزارش‌های موجود در ظهر روز سه‌شنبه دوم ماه سپتامبر سال ۲۰۰۸ میلادی برنامه‌ای توسط کمیسیون تغییرات جوی و توسعه کشور سوئد، برنامه‌ای در مورد سازگاری با تغییرات جوی و اثر بخشی کمک‌های مالی برگزار خواهد شد. در همین روز سمینار «نقش آمار در اثر بخشی کمک‌های مالی» برگزار می‌شود که توسط کشور فرانسه طرح‌ریزی شده است. سومین برنامه این روز که توسط گروه مستقل ارزیابی بانک جهانی برنامه‌ریزی شد سمینار «مراکز منطقه‌ای برای ارزیابی ظرفیت‌های توسعه» نام دارد.

بعد از ظهر همین روز دو برنامه دیگر نیز وجود دارد. برنامه اول که توسط سازمان بهداشت جهانی، صندوق بین‌المللی پول و سازمان توسعه و همکاری‌های اقتصادی تهیه شده است پیش‌بینی میزان کمک‌های مالی نام دارد. عنوان کامل این برنامه به صورت زیر است: «پیش‌بینی کمک‌های مالی: چالش‌های موجود و پاسخ‌های آن- تجربه جهانی در بخش بهداشت.»

دومین برنامه این روز که مانوری مشترک از چند دولت از جمله غنا و دانمارک است «مالکیت، مشارکت و نتایج -تعادل جنسیتی و تقویت قدرت زنان زمینه‌ساز ایجاد واقعیت روشن در برنامه آکرا» نام دارد و به نقش زنان در توسعه اقتصادی غنا و پیشرفت‌های ضروری برای بازسازی اقتصادی این کشور با حضور زنان می‌پردازد.

روز چهارشنبه سوم ماه سپتامبر برنامه «پتانسیل برای مشارکت بخش‌خصوصی در توسعه اقتصادی» برگزار می‌شود که توسط ایالات متحده آمریکا طرح‌ریزی شده است. در روز آخر این اجلاس؛ یعنی روز پنج‌شنبه چهارم سپتامبر سال‌جاری میلادی چهار برنامه دیگر در حاشیه این اجلاس برگزار می‌شود. یکی از این برنامه‌ها که توسط گروه پیشگامان توسعه برای کاهش نرخ فقر برگزار می‌شود «ایجاد انگیزه شفافیت در ارائه کمک‌های بین‌المللی» نام دارد و دومین برنامه این روز کاری مشترک از چند سازمان جهانی است و «اکتشاف درون حقایق: سوالاتی مشکل در مورد ظرفیت‌های توسعه» نام دارد. سومین برنامه «حرکت مافوق کمک‌های مالی» نام دارد. آخرین برنامه این اجلاس توسط صندوق توسعه سازمان ملل متحد برگزار شده است و عنوان آن به صورت زیر است: «گروه توسعه سازمان ملل: کمک‌های توسعه موثر برای دنیای در حال تغییر - مالکیت، ظرفیت توسعه و نتایج اجرای طرح‌های توسعه».