شادی آذری

اقتصاد قدرتمند چین و اشتهای زیاد آن برای انرژی از عوامل کلیدی قیمت کنونی نفت در حدود بشکه‌ای ۱۳۰دلار هستند. چین بیش از نیمی از نفت مصرفی خود را وارد می‌کند و این صنعت را «به لحاظ استراتژیک حیاتی» می‌داند و بر این باور است که این صنعت است که قیمت‌های خرده‌فروشی را کنترل می‌کند و نرخ تورم ۸درصدی را رقم می‌زند. در اینجا به مواردی از ویژگی‌های خاص کنونی بخش نفت چین اشاره می‌کنیم: تولید داخلی چین در حدود ۴میلیون بشکه در روز است و این رقم رشدی بسیار کند دارد و هیچ کارشناس نفت نیست که انتظار داشته باشد در آینده قابل پیش‌بینی تولید داخلی نفت این کشور افزایش معنادار از خود نشان دهد.

مصرف کنونی این کشور حدود ۸میلیون بشکه در روز است و این رقم با رشد سریع سالانه ۷درصد، بیشترین نرخ رشد مصرف نفت را در جهان نشان می‌دهد. به یاد داشته باشیم که چین هر ساله به بهره‌وری بیشتر انرژی نیز نایل می‌شود، یعنی ۱۰درصد رشد تولید ناخالص داخلی واقعی، در حالی که مصرف آن ۷درصد است. در ضمن نباید الگوی توسعه اقتصادی تاریخی این کشور را نیز از یاد ببریم.

اما چین عامل اولیه افزایش تقاضا برای نفت ظرف یک دهه اخیر بوده است. تقاضای این کشور ۶۵درصد سریع‌تر از ایالات‌متحده آمریکا و چهار برابر بیشتر از هندوستان رشد می‌کند. پیش‌بینی می‌شود ظرف یک دهه آینده تغییر چندانی در سهم نفت از مجموع مصرف انرژی در چین نسبت به ذغال، گاز طبیعی و سایر اشکال انرژی مشاهده شود. جایگزینی منبع انرژی دشوار، پرهزینه و زمان‌بر است.

بنابراین چین هم‌اکنون نیاز دارد حدود ۴میلیون بشکه در روز وارد کند تا بتواند به پیشرفت اقتصادی خود ادامه دهد. چین از سال ۱۹۹۳ فقط واردکننده نفت بود و صادراتش عمدتا غیر نفتی بود. در صورت سلامت اقتصاد چین، واردات نفت به احتمال زیاد هرساله حدود

نیم میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. اگر به طور متوسط ۱۰۰بشکه در روز مصرف نفت این کشور باشد، واردات سالانه کنونی نفت این کشور بالغ بر حدود ۱۴۴میلیارد دلار خواهد شد که نسبت به ۷۲میلیارد دلار در سال جاری بسیار بیشتر خواهد بود. این رقم، رقمی به واقع بزرگ است.

پکن در حال حاضر به این می‌اندیشد که چگونه با افزایش قیمت در کوتاه مدت مقابله کند، اما دغدغه دوم پکن استراتژی دراز مدت است.

کنترل قیمت‌های نفت در چین به یک فاجعه شبیه است. در کوتاه‌مدت نرخ تورم چین بالاتر از ۸درصد است و این رقمی است که هم بالا است و هم نگرانی ایجاد می‌کند. بنابراین پکن بسیاری از قیمت‌ها از جمله قیمت نفت را با یک برنامه پیچیده کنترل قیمت‌ها پایین نگه داشته است.

اما در درازمدت پکن به طرز فعالانه‌ای به جست‌وجوی منابع ایمن‌تر تامین انرژی برای اقتصاد خود است و امیدوار است معاملات چندجانبه در زمینه منابع قابل اطمینان انرژی در خاورمیانه، آفریقا، کانادا، روسیه و سایر نقاط منعقد سازد. اگر این قراردادها عملی شوند پکن مطمئن خواهد شد که نفت لازم را در دسترس دارد. اما قیمت‌های نفت در بازارهای جهانی تعیین می‌شوند و اگر پکن بخواهد قیمت‌های داخلی‌اش پایین‌تر از سطح بازارهای دیگر بماند باید به خرده‌فروشان بنزین خود یارانه پرداخت کند.

اولین شوک نفتی در سال ۱۹۷۳ بود که اوپک قیمت هر بشکه نفت را از ۷۱/۲دلار در هر بشکه به حدود بشکه‌ای ۸دلار افزایش داد. چه در آن زمان و چه هم‌اکنون چین و آمریکا هنوز نتوانسته‌اند سیاست درستی برای مقابله با این شوک‌های نفتی اتخاذ کنند.