محاکمه دیکتاتور مصر آغاز شد
فرعون در قفس
عکس: AFP محاکمه مبارک؛ ناباوری در جهان عرب
احسان ابطحی
حسنی مبارک، رییس‌جمهوری پیشین مصر، دیروز و در حالی که بر روی تخت چرخ‌دار بیمارستان دراز کشیده‌بود، به اتهام کشتار معترضان وارد دادگاه شد، صحنه‌ای که معترضان مصری را، بهت‌زده کرد و خواب را از چشمان دیگر رهبران جهان عرب که با خیزش‌هایی مشابه مواجه هستند، ربود.
به گزارش رویترز، اگر جرم مبارک ثابت شود، ممکن است مجازات اعدام در انتظار او باشد.
احمد رفعت، رییس دادگاه در آغاز جلسه رسیدگی به اتهامات رییس‌جمهوری پیشین مصر، دو پسرش؛ علا و جمال، حبیب العدلی، وزیر پیشین کشور و شش تن از افسران بلند‌پایه سابق، خواستار حفظ سکوت و آرامش شد.
حسین سالم که یک مدیر اقتصادی بود و از معتمدان مبارک به شمار می‌رفت هم به طور غیابی تحت محاکمه قرار گرفته است.
رییس دادگاه دیروز در همین رابطه گفت: «ما نیاز داریم تا حضار نظم را رعایت کنند و روی صندلی‌های خود بنشینند تا بتوانیم کارمان را انجام دهیم و قضاوت در مسیر درستی قرار بگیرد.» او اضافه کرد: «همه ما با صدای قلب خود با خداوند رو‌به‌رو هستیم و این همان چیزی است که آن را آرزو می‌کنیم. باشد که خداوند ما را یاری کند.»
مبارک ۸۳ ساله، ماه فوریه گذشته پس از ۱۸ روز اعتراضات مردمی شدید و گسترده، ناچار به کنارهگیری از قدرت شد. پس از سقوط او یک شورای نظامی با وعده گذار به دموکراسی، قدرت را در دست گرفته‌است، روندی که هنوز تا رسیدن به مقصود، فاصله‌ای طولانی دارد.
اندک زمانی پیش از آنکه رییس دادگاه تقاضای تنفس کند، وکلای عدلی خواستار احضار فیلد مارشال محمد حسین طنطاوی، رییس شورای نظامی و دیگر مقامات سیاسی و امنیتی به عنوان شاهد در دادگاه شدند.
علا و جمال، پسران حسنی مبارک هم، لباس سفید متهمان را به تن داشتند و در کنار تخت پدر خود و در درون یک قفس آهنی که تنها در دادگاه‌های جنایی استفاده می‌شود، قرار داشتند.
جمال که زمانی از او به عنوان جانشین مبارک و رییس‌جمهوری آینده مصر نام برده می‌شد، گاهی خم می‌شد و با پدرش که یک سرم در کنارش قرار داشت، سخن می‌گفت. به نظر می‌رسید علا که یک تاجر است هم یک جلد قرآن مجید در دست داشت.
اتهامات گسترده‌ای از توطئه برای کشتار معترضان گرفته تا سوء‌استفاده از قدرت برای تحصیل نامشروع ثروت، متوجه این متهمان است.
جلسه برگزاری دادگاه به طور گسترده از شبکه‌های مختلف سراسر جهان به طور زنده پخش می‌شد و مصری‌ها و دیگر اعراب را بهت‌زده کرد، اعرابی که بیشتر آنها، زندگی خود را تحت نظام‌هایی تمامیت‌خواه گذرانده‌اند، اما این نظام‌ها اکنون و در «بهار عربی» با موج خیزش‌های مردمی و آزادی‌خواهانه مواجه هستند.
احمد عامر ۳۰ ساله که کارمند شرکت آب است و در تجمع خارج از دادگاه در شهر قاهره حضور داشت درباره دادگاه مبارک و دیگر متهمان گفت: «من بسیار خوشحالم. احساس می‌کنم که فردا روز بهتری خواهد بود و رییس‌جمهوری بعدی می‌داند که اگر خلاف خواسته‌های مردمش عمل کند، چه اتفاقی برای او رخ خواهد داد.»
جمعیتی که خارج از دادگاه تجمع کرده بودند، می‌توانستند جلسه دادرسی را از روی صفحه نمایش بزرگی که بیرون از ساختمان دادگاه قرار گرفته‌بود، تماشا کنند. این در شرایطی بود که طرفداران و مخالفان مبارک در خارج از دادگاه با یکدیگر درگیر شده‌بودند و به سوی هم سنگ پرتاب میکردند. صد‌ها پلیس هم تلاش میکردند تا به این درگیری‌ها پایان دهند.
در یکی از تجمع‌های کوچکی که در حمایت از مبارک شکل گرفته‌بود، هواداران رییس‌جمهوری پیشین شعار می‌دادند: «آهای مبارک، سرت را بالا نگه دار.» یکی دیگر از شعار‌های آنها این بود: «اگر مبارک محکوم شود، ما زندان را ویران خواهیم کرد و آن را به آتش می‌کشیم.»
در مقابل گروه‌های مخالف مبارک شعار می‌دادند: «صدایتان را بالا ببرید، آزادی هرگز نمی‌میرد.»
این در شرایطی است که پیش از برگزاری دادگاه، گمانه‌زنی‌های زیادی درباره محاکمه رییس‌جمهوری پیشین مصر انجام شد و بسیاری به دلیل شرایط جسمانی وخیم مبارک ۸۳ ساله که در بیمارستانی در استراحتگاه تفریحی شرم‌الشیخ در کناره دریای سرخ بستری بود، احتمال حضور او در دادگاه را بعید می‌دانستند.
احمد فرقلی که ۲۴ سال سن دارد و پیش از پرواز مبارک از شرم‌الشیخ به قاهره برای انجام محاکمه در مقابل محل بستری شدن او تجمع کرده‌بود، درباره محاکمه رییس‌جمهوری پیشین مصر گفت که باور ندارد بتواند مبارک را در قفس دربسته متهمان ببیند. او اضافه کرد: «این فراتر از محال‌ترین رویاهای من است.»
دادگاه حسنی مبارک در شرایطی برگزار شد که بسیاری، برگزاری این دادگاه را نمایشی سیاسی برای به دست آوردن حس همدردی و ترحم نسبت به او ارزیابی کردند.
محمد نقیب ۳۲ ساله در شرم‌الشیخ و در محلی که عده‌ای تجمع کرده بودند و شعار می‌دادند: «مردم خواستار اعدام قاتل هستند»، گفت: «چرا او روی تخت بیمارستان خوابیده بود؟ آیا او زمین‌گیر است؟ این بازی با احساسات مردم است تا ما به حال این پیرمرد گریه کنیم.»
حسنی مبارک اولین رهبر جهان عرب است که پس از خیزش‌های مردمی که سرتاسر کشورهای منطقه را درنوردیده‌است، زندانی و محاکمه می‌شود.
پیش از حسنی مبارک، زین‌العابدین بن‌علی، رییس‌جمهوری پیشین تونس، اولین رهبر جهان عرب بود که به دنبال اعتراضات گسترده مردمی ناچار به کنارهگیری از قدرت شد. اما او برخلاف حسنی مبارک در کشورش نماند و به عربستان سعودی گریخت. با این همه بن‌علی به طور غیابی محاکمه و محکوم به ۳۵ سال زندان شد. البته پیش از بن‌علی و مبارک، صدام‌حسین، رییس‌جمهوری پیشین عراق اولین رهبر جهان عرب که در قرن بیست‌ویکم ناچار به کنارهگیری از قدرت شد. صدام حسین به دنبال حمله نیروهای تحت رهبری ایالات‌متحده در سال ۲۰۰۳ میلادی به عراق ساقط، دستگیر، محاکمه و سپس به دار آویخته شد.
جمال ، پسر حسنی مبارک، دیگر فردی بود که دیروز محاکمه شد. جمال زمانی بانکدار بود و سپس به سیاست روی آورد. پیش از سقوط مبارک گمانه‌زنی‌هایی انجام شده بود مبنی بر اینکه او قصد دارد جمال را به عنوان جانشین خود معرفی کند. علا دیگر پسر مبارک اما یک تاجر بود که مانند حبیب العادل، وزیر کشور پیشین مصر و همینطور شش افسر بلند‌پایه دیگر به منافع اقتصادی می‌اندیشید.
همزمان با برگزاری جلسه دادگاه مبارک، تدابیر شدید امنیتی در میدان تحریر-آزادی- قاهره اتخاذ شده‌بود، میدانی که قلب تحولات مصر بود و معترضان در آنجا ۱۸ روز برای رسیدن به خواسته‌های خود یعنی آزادی، دموکراسی و سقوط مبارک، با جان و دل مبارزه کردند. دیروز در این میدان حضور افسران نظامی و نیروهای پلیس زرهپوش به شدت سنگین بود. شمار زیادی از کامیون‌های پلیس و همچنین تعدادی زرهپوش هم در این میدان دیده می‌شد.
پیش از این و در ماه ژوئیه، معترضان سه هفته در میدان تحریر تجمع کرده و خواستار محاکمه هرچه سریع‌تر مبارک شده‌بودند. آنها از این هراس داشتند که ژنرال‌های حاکم بر مصر بیماری مبارک را بهانه قرار دهند و مانع از تحقیر این کهنه‌سرباز و رییس‌جمهوری سابق شوند، فردی که تا ۱۱ فوریه سال ۲۰۱۱ میلادی به مدت ۳۰ سال قدرت را در دست داشت. مبارک در تنها اظهار نظر عمومی که پس از خروج از قدرت انجام داد، در ماه آوریل گذشته گفت که خود و خانواده‌اش را از اتهام فساد تبرئه خواهد کرد. این در حالی است که عده بسیار اندکی از مصری‌ها باور داشتند که مبارک را در دادگاه خواهند دید.
مارین که یکی از کاربران شبکه توییتر است در این‌باره در یادداشتی در این شبکه اجتماعی نوشت: «اگر با دیکتاتور‌های ساقط شده‌ای که در قفس افتاده‌اند احساس همدردی کردید، به یاد دورانی بیفتید که آنها در قدرت بودند و به مردمانشان ستم میکردند.»
شبکه اجتماعی توییتر از جمله ابزاری بود که معترضان و به خصوص جوانان مصری در دوران اعتراضات خود علیه مبارک از آن به عنوان وسیله برای سقوط حکومت او استفاده میکردند.
متهمان دیروز در قفسی واقع در سالن آکادمی پلیس قرار داشتند، سالنی که می‌تواند صد‌ها نفر را در خود جای دهد. این آکادمی مکانی بود که مبارک دو روز پیش از آغاز اعتراضات ۱۸ روزه که از ۲۵ ژانویه آغاز شد، از افسران پلیس تجلیل کرده بود.
در جریان اعتراضات مردم مصر، پلیس از مهمات، گلوله‌های پلاستیکی و گاز اشک‌آور علیه معترضان استفاده می‌کرد. در سوئز، تصویر مبارک که از یک تیر چراغ برق در نزدیکی یک پاسگاه پلیس آویزان شده‌بود، به آتش کشیده و سوخته شد.
مصری‌ها مبارک را عامل اصلی نابسامانی‌های اقتصادی می‌دانند و بر این باورند که سیاست‌های او بود که باعث شد ثروتمندان بیشتر جیب‌های خود را پر کنند و در مقابل بخش بزرگی از مردم قادر به سیر کردن شکم خود و خانواده‌هایشان نباشند. آنها همچنین از سرکوب همه مخالفان در دوران حکومت مبارک خشمگین هستند.
البته در مقابل افراد اندکی هم هستند که دوست ندارند خلبان سابق جت‌های جنگی و فرمانده پیشین نیروهای هوایی مصر در جریان جنگ سال ۱۹۷۳ با رژیم صهیونیستی مشهور به جنگ رمضان را در زندان و در حال محاکمه ببینند. گرچه مبارک بعد‌ها از دوستان صمیمی اسراییل و شاید نزدیک‌ترین دوست این رژیم در خاورمیانه شد. اما نارضایتی‌های اعراب و به ویژه مصری‌ها از مبارک، زمانی به اوج خود رسید که پس از محاصره نوار غزه توسط رژیم صهیونیستی، مبارک گذرگاه رفح که تنها کانال ارتباطی این نوار با خارج به غیر از مرزهای سرزمین‌های اشغالی بود را بست و فلسطینی‌های ساکن این منطقه را تحت فشار‌های بیشتری قرار داد.
محاکمه مبارک در شرایطی برگزار شد که عده‌ای از مردم مصر از اوضاع نابسامان این کشور ناراضی هستند و قصد دارند به زندگی عادی بازگردند. عده‌ای اما این دادگاه را عامل ایجاد اختلاف میان مردم مصر توصیف می‌کنند.محمد دیاب یکی دیگر از کاربران توییتر در همین‌باره نوشت: «این دادگاه ممکن است باعث شکافی بزرگ شود، مانند اتفاقی که پس از دومین سخنرانی مبارک در جریان نا‌آرامی‌ها رخ داد. مبارک را با موی سفید تصور کنید که در دادگاه گریه می‌کند و درهم می‌شکند.»
مبارک که همواره در دوران ریاست‌جمهوری خود موهایش را رنگ می‌کرد، در آخرین سخنرانی خود در دوران ریاست‌جمهوری‌اش بر این نکته تاکید داشت که همه عمرش را صرف خدمت به کشورش کرده‌است. بسیاری اما از این سخنان او خشمگین شدند و او را متهم کردند که تلاش کرده‌است خود را به عنوان یک پدر دلسوز و حامی جلوه دهد.
پس از آنکه مبارک در روز یازدهم فوریه - ۲۲ بهمن ۸۹- از قدرت کنارهگیری کرد و ارتش قدرت را در دست گرفت، خیابان‌های شهرهای مختلف مصر غرق در شادی شده‌بود.
حسنی مبارک، رییس جمهوری پیشین مصر دیروز بر روی تخت بیمارستان و داخل قفس در دادگاه مورد محاکمه قرار گرفت- عکس:AFP
ارسال نظر