افزایش فعالیت القاعده در یمن

یک کشته شده توسط حکومت علی‌عبدالله صالح در میان مخالفان دولت-عکس: رویترز

احسان ابطحی

تنها ساعاتی پس از اعلام آتش‌بس میان علی عبدالله صالح، رییس‌جمهوری یمن و شورشیان مسلح، گزارش‌ها حاکی از آن است که یک گروه القاعده فعالیت خود را در یکی از شهر‌های ساحلی افزایش داده ‌است. به گزارش خبرگزاری رویترز، دیروز به نظر می‌رسید که مردان مسلح وابسته به القاعده کنترل کامل شهر ساحلی «زنجبار» در استان بحران‌زده آبیان را به دست گرفته‌اند.

یکی از ساکنان این شهر گفت: «حدود ۳۰۰ شبه نظامی و مردان وابسته به القاعده به شهر زنجبار رفتند و کنترل همه چیز را در روزجمعه به دست گرفتند.»

ارتش پس از درگیری با شبه‌نظامیان در ماه مارس از این شهر عقب‌نشینی کرده بود اما بعد‌ها کنترل این شهر را به دست گرفت.

گروه‌های مخالف صالح را متهم به استفاده ابزاری از تهدید القاعده برای به دست آوردن کمک قدرت‌های منطقه‌ای می‌کنند. این در حالی است که صالح به شدت به دنبال دریافت کمک از کشورهای مختلف برای مبارزه با شبه‌نظامیان است. با این همه گروه‌های مخالف تاکید می‌کنند که بهتر از صالح می‌توانند با القاعده مبارزه کنند.

همزمان در شهر صنعا، مردم و همچنین خودرو‌ها به خیابان‌ها بازگشتند، جایی که درگیری‌های شدید طی نزدیک به یک هفته گذشته منجر به کشته شدن ۱۵ نفر شده ‌است.

این خشونت‌ها نگرانی از اینکه یمن وارد یک جنگ داخلی تمام عیار شود را افزایش داده ‌است. این نگرانی از این جهت افزایش یافته‌ است که این کشور در کرانه یکی از مهمترین شاهراه‌های انتقال نفت در جهان قرار دارد.

در آخرین خشونت‌های یمن نیروهای صالح با اعضای قدرتمند قبیله حاشد که توسط صادق‌الاحمر هدایت می‌شوند درگیر شدند. این درگیری‌ها خونبار‌ترین درگیری از زمان آغاز تظاهرات دموکراسی‌خواهانه مردم یمن بوده ‌است که از ماه ژانویه آغاز شده‌ و با خودداری صالح از امضای توافق کناره‌گیری و انتقال قدرت افزایش یافته‌است.

در توافق آتش‌بس اخیر آمده ‌است که نیروهای مسلح قبایل از ساختمان‌های دولتی خارج شوند و به سمت عادی‌سازی زندگی در منطقه حسابه در صنعا حرکت کنند. این منطقه منطقه‌ای است که مسلسل‌های خودکار، نارنجک‌های جنگی و خمپاره‌‌انداز‌ها باعث شده‌اند تا هزاران نفر از شهر بگریزند.

صالح ناصر، یکی از کارمندان دولتی که در نزدیکی این منطقه زندگی می‌کند، گفت: «‌وضعیت اکنون آرام است. صدای اندک شلیک گلوله به گوش می‌خورد اما چندان سنگین نیست.»

تحلیلگران سیاسی بر این باورند که با وجود دشمنی شدید میان گروه‌ها و خشم فزاینده مردم علیه صالح که حاضر نیست به حکومت ۳۳ ساله خود پایان دهد و این فقیر‌ترین کشور عربی را به مرز انهدام اقتصادی کشانده‌ است، خشونت‌ها بار دیگر آغاز خواهد شد.

آتش‌بس‌ اخیر به مناطقی در خارج از صنعا یعنی جایی که نیروهای گارد ریاست‌جمهوری و جنگجویان نیروی هوایی به نیروهای مسلح قبایل حمله می‌کردند نیز گسترش یافته ‌است.

وزیر تجارت یمن در گفت‌و‌گو با خبرگزاری رویترز گفت که بحران سیاسی اخیر در یمن هزینه‌ای بالغ بر پنج میلیارد دلار برای این کشور در بر‌داشته است و کمک‌های فوری برای جلوگیری از فروپاشی کشوری که تولید ناخالص داخلی اسمی آن ۳۱ میلیارد دلار است، ضروری به نظر می‌رسد.

این در شرایطی است که به گفته تحلیلگران سیاسی، نگرانی‌های فزاینده‌ای از اینکه القاعده شاخه شبه‌جزیره عربستان از بی‌ثباتی یمن برای افزایش توان خود و انجام برنامه‌های بمب‌گذاری استفاده کند وجود دارد.

ایالات‌متحده و عربستان سعودی که هر دو هدف حملات القاعده هستند از این موضوع هراس دارند که هرج‌و‌مرج فزاینده در یمن این گروه شبه‌نظامی را تقویت و آن را جسور‌تر کند.ایالات‌متحده از این موضوع نگران است که دشمنی و رقابت میان قبایل مختلف یمن موضوع تلاش‌ها برای دست‌یابی به توافق انتقال قدرت را پیچیده‌تر کند. یکی از مقامات بلند‌پایه یمن بر این باور است که القاعده در حال سوء‌استفاده از بی‌ثباتی در یمن است.

یک مقام رسمی در همین‌باره گفت: «‌قبایل مانند عناصر افراط‌‌گرا در تلاشند تا از بی‌ثباتی جاری در یمن سوء‌استفاده کنند تا منافع خود را تامین نمایند.»

این همه در شرایطی است که مذاکره‌کنندگان بین‌المللی به شدت از صالح خشمگین هستند و می‌گویند که او هربار برای امضای طرح انتقال قدرت شورای همکاری خلیج فارس شروط جدیدی تعیین می‌کند و آخرین بار هم گفته‌است که مراسم امضای این طرح باید در یک مراسم عمومی انجام شود.

این در حالی است که از آغاز تظاهرات اصلاح‌طلبانه مردم یمن که با تاسی از انقلاب‌های مردم تونس و مصر آغاز شده‌است حدود ۳۰۰نفر از مردم توسط حکومت تمامیت‌خواه علی عبدالله صالح کشته شده‌اند.

اما قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی اهرم‌های اندکی در یمن در اختیار دارند، کشوری که وفاداری به قبایل مهم‌ترین عنصر در معادلات اجتماعی آن است و اکنون به نظر می‌رسد که درگیری‌های قبیله‌ای حرف آخر را در این مملکت ملوک‌الطوایفی می‌زند.

همزمان در جنوب یمن، سه امداد‌رسان فرانسوی مفقود شده‌اند و یک مقام امنیتی محلی روز شنبه گفت که به نظر‌ می‌رسد این افراد دزدیده شده‌باشند. توریست‌ها یا کارگران غربی به طور معمول هدف آدم‌ربایی قبایل ناراضی قرار می‌گیرند، قبایلی که خواستار دریافت امتیاز از دولت هستند، اما این توریست‌‌ها اغلب بدون اینکه آسیبی ببینند، آزاد می‌شوند.