سید عباس عاملی- به شکرانه شور مصرف‌کنندگان آسیا، اکنون زمان خوبی برای کاهش رشد اقتصادی آمریکا است. بسیار شنیده می‌شود که مصرف‌کنندگان آمریکایی موتور اقتصاد جهانی را روشن نگه داشته‌اند. آسیایی‌ها صرفه‌جو هستند و اروپایی‌ها افسرده، بنابراین اگر آمریکایی‌ها با همان سرعتی که اخیرا خرج کرده‌اند خرج نکنند، اقتصاد جهانی دچار مشکل خواهد شد.

این دیدگاه طی سال‌های آینده که آمریکایی‌ها هزینه‌های خود را با پایان دوران طلایی بازار مسکن تطبیق می‌دهند مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. براساس تمام روش‌های اندازه‌گیری، بازار مسکن آمریکا با مشکلات فراوانی روبه‌رو است. فروش مسکن و ساخت‌وساز واحدهای مسکونی در حال کاهش است، تعداد خانه‌های فروخته نشده در حال افزایش است و براساس برخی آمار، قیمت مسکن در حال کاهش است و به‌رغم اندک خبرهای خوش، مانند آمار هفته گذشته مبنی بر افزایش اندک ساخت‌وساز در ماه سپتامبر و بر طرف شدن افسردگی سازندگان مسکن، حقیقت تلخ این است که بهبود شرایط بازار مسکن آمریکا احتمالا بسیار بیش از اینها به طول خواهد انجامید.

تاثیر شرایط کنونی بازار مسکن بر روند هزینه کردن آمریکایی‌ها هنوز احساس نشده است. تاکنون، افول بازار مسکن بیش از بقیه باعث ضرر سازندگان شده است. رشد تولید ناخالص داخلی آمریکا در تابستان به دنبال کاهش ساخت‌وساز به صورت چشمگیری کاهش پیدا کرد. مصرف‌کنندگان ظاهرا متوجه تغییری نشده‌اند، چرا که بیکاری همچنان در سطح پایینی است و قیمت رو به کاهش سوخت باعث افزایش روحیه مصرف‌کنندگان شده است. قیمت بنزین در دو ماه گذشته به میزان ۳۰‌درصد کاهش پیدا کرده است. قدرت هزینه کردن مصرف‌کنندگان باعث شده است برخی اقتصاددانان بر این عقیده باشند که اقتصاد آمریکا به آرامی‌ نشست کند. شاید، ولی در حالی که مشکلات بازار مسکن آمریکا وخیم‌تر می‌شود، حتی ولخرج‌ترین آمریکایی‌ها نیز از مخارج خود خواهند کاست. آمریکا شاید بتواند از رکود اقتصادی فرار کند، ولی نخواهد توانست از کاهش رشد اقتصاد برهد. آیا اقتصاد جهانی را نیز با خود به پایین خواهد کشید؟

دلیل اینکه آمریکا موفق به این کار نخواهد شد این است که این دیدگاه که مصرف کننده آمریکایی موتور اقتصاد جهانی بوده است دچار اشکال است. آمار صندوق بین‌المللی پول نشان می‌دهند که آسیا و نه آمریکا، موتور اصلی تقاضای جهانی بوده است و توسط سریع‌ترین رشد پنج ساله خود از اوایل دهه ۷۰ تاکنون اقتصاد جهانی را تقویت کرده است. این نه فقط به دلیل افزایش بیش از پیش تولید و عرضه آسیایی‌ها بلکه به‌خاطر افزایش تقاضا و خرید آسیایی‌ها نیز هست.

آسیا دارای سریع‌ترین رشد بازار مصرف‌کنندگان است. صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی می‌کند که هزینه کردن خانواده‌ها در آسیا طی سال جاری به میزان ۷‌درصد افزایش پیدا کند. در مقایسه، افزایش ۳‌درصد در آمریکا کم‌ارزش به نظر می‌رسد. اگرچه تقاضای مصرف‌کنندگان آمریکا همچنان بیشتر از کل آسیا است، رشد تقاضا در آسیا نصف رشد آمریکا است. براساس قدرت خرید، بازار مصرف‌کنندگان آسیا در حال حاضر قوی‌تر از بازار آمریکا است. بی‌دلیل نیست که وال=مارت، بزرگترین فروشگاه زنجیره‌ای دنیا به دنبال توسعه در چین است. این هفته این شرکت با خرید دومین و بزرگ‌ترین فروشگاه زنجیره‌ای چین موافقت کرد. فروشگاه‌های بین‌المللی در تلاشند تا در چین سرمایه‌گذاری کنند. سطح زندگی و افزایش شهرنشینی باعث کثرت مصرف‌کنندگان جدید خواهد شد. طبق روند کنونی، بازار مصرف‌کنندگان آسیا تا سال ۲۰۰۲ بر حسب قدرت خرید از بازار آمریکا پیشی خواهد گرفت.

اقتصاددانان، که معمولا از هیجان کمتری نسبت به فروشنده‌ها برخوردارند، بر این باورند که سطح تقاضا در آسیا همچنان نسبتا پایین است. در آسیا، مصرف خانوارها تنها ۵۵‌درصد تولید ناخالص داخلی است، در حالی که در آمریکا میزان مصرف شامل ۷۱‌درصد تولید ناخالص داخلی می‌شود. ولی سرعت افزایش تقاضا است که رشد کلی را رقم می‌زند. به علاوه، هر چه قدر سهم تقاضا از تولید ناخالص داخلی کمتر باشد ظرفیت رشد بیشتر است.

با این حال، برخی احساس می‌کنند کاهش رشد اقتصاد آمریکا باعث خواهد شد که این کشور از واردات خود بکاهد. بنابراین سوال بزرگ این است که سایر دنیا چقدر به صادر کردن محصولات به آمریکا وابسته است و جواب این است: کمتر از آنچه توسط عوام پنداشته می‌شود. کشورهای کوچک آسیایی مانند تایوان بسیار وابسته‌اند. ولی بخش اغلب رشد در چین، هند و ژاپن مدیون تقاضای داخلی بوده است.

درست است که صادرات چین به آمریکا بسیار بیشتر از صادرات آمریکا به چین است و افزایش صادرات خالص طی سالیان گذشته ۲‌درصد به رشد اقتصاد چین کمک کرده‌است، ولی حتی بدون این صادرات، رشد اقتصادی چین ۵/۸‌درصد بوده است. به علاوه، آمریکا تنها وارد کننده محصولات چین نیست. اتفاقا سهم آمریکا از واردات جهانی طی پنج سال گذشته از ۲۱‌درصد به ۱۶‌درصد کاهش پیدا کرده است. اگر آمریکا از واردات خود بکاهد، تولید ناخالص داخلی آسیا کاهش خواهد یافت، ولی کمتر از آنچه بدبینان می‌پندارند.

تقاضای چشمگیر در آسیا باعث تقویت اروپا نیز خواهد شد. چرا‌که صادرکنندگان اروپایی وابستگی بسیار کمتری به آمریکا و بسیار بیشتری به آسیا دارند. صادرات به آسیا سال گذشته به ارزش ۲۴۴میلیارد یورو بود، که این نسبت به سال ۲۰۰۱ شاهد افزایش ۴۴میلیارد یورویی بود. صادرات به آمریکا ۱۸۵میلیارد، تنها اندکی بیشتر از چهار سال گذشته بود.

تقاضا در اروپا نیز می‌تواند به اقتصاد جهانی کمک کند. بهبود اقتصاد اروپا، بر خلاف آنچه بسیاری تصور می‌کنند، کاملا مدیون صادرات نیست. بخش بیشتر رشد کنونی اقتصاد اروپا مدیون افزایش تقاضای شرکت‌ها و خانوارها است. پیش‌بینی می‌شود که رشد اقتصادی منطقه یورو در ربع سوم سال برای دومین ربع پیاپی از رشد آمریکا پیشی بگیرد. منطقه یورو از ظرفیت ذخیره مناسبی برخوردار است که می‌تواند به آن برای چندین سال توانایی رشد بیشتر را بدهد.

رشد آسیا اقتصاد جهانی را از جهات مختلفی تغییر داده است که بیشتر آنها تغییری برای بهتر بوده‌اند. یکی از آنها مربوط به وابستگی سایر دنیا به اقتصاد آمریکا می‌شود. در گذشته، رکودهای آمریکا به معنای رکود جهانی بوده است. ولی این بار، حتی اگر آمریکا دچار سقوط سنگینی شود، سایر دنیا از حرکت باز نخواهد ایستاد.

منبع: اکونومیست