بحران جهانی، تهدید یا فرصت برای خودروسازها

مژگان میرزایی

بحران مالی آمریکا تاثیر خود را زودتر از آنچه فعالان اقتصادی پیش‌بینی می‌کردند، بر صنعت خودرو بر جای گذاشت، به‌طوری‌که هم‌اکنون علاوه بر خودروسازان آمریکایی و اروپایی خودروسازان آسیایی نیز که بخشی از بازار کشورهای اروپایی و آمریکایی را در اختیار دارند با مشکل مواجه شده‌اند.

حال بحران مالی خودروسازان داخلی را به فکر واداشته به طوری که آنها نیز به منظور جلوگیری از تاثیر بحران جهانی هریک کمیته‌ای به این ‌منظور تشکیل داده‌اند. به‌طوری‌که در حال حاضر کمیته‌های مذکور بررسی بحران‌های به وجود آمده و تاثیرات آن بر صنعت خودرو را عهده‌دار هستند، تا به این طریق بتوانند از تاثیر منفی این آن بر صنعت خودرو جلوگیری کنند. از سوی دیگر احمدی‌نژاد رییس‌جمهوری نیز چندی پیش طی نامه‌ای به کارشناسان اقتصادی و اساتید دانشگاهی خواستار بررسی این بحران بر آینده اقتصاد کشور شد.پیگیری مسوولان و کارشناسان اقتصادی کشور نشان دهنده آن است که گریزی از تاثیر این بحران بر صنعت داخلی کشور نیست، هرچند به گفته برخی کارشناسان این تاثیر ممکن است تهدید یا فرصت تلقی شود.اما شرایط موجود در بازار داخلی خودرو و افزایش روزافزون تقاضا از سویی و عدم پاسخگویی خودروسازان به نیاز بازار از سویی دیگر نشان دهنده آن است که این بحران می‌تواند فرصت جدیدی برای بازار خودروی کشور یا تهدیدی در این زمینه باشد. به‌طوری‌که به گفته بذرپاش، مدیرعامل شرکت سایپا کاهش فروش این شرکت‌ها در کشورهای اروپایی موجب شده آنها به فکر بازار آسیایی افتاده و سعی کنند که این بازار را از دست ندهند.اما افزایش گرایش شرکت‌های خودروساز اروپایی به بازارهای آسیایی نگرانی مسوولان این کشورها را نیز در پی داشته است به‌طوری‌که نیکلا‌سارکوزی رییس‌جمهور فرانسه و رییس دوره‌ای اتحادیه اروپا از افزایش توجه خودروسازان اروپایی و فروش بخش‌هایی از صنایع سنگین آنها به کشورهای آسیایی ابراز نگرانی کرده و خواستار جلوگیری از واگذاری آنها به این کشورها شده است، اما ظاهرا این خودروسازان بقای خود را تنها در بازارهای آسیایی می‌دانند. به همین دلیل آنها سعی در گسترش فعالیت خود در بازارهای آسیایی دارند که این امر موجب به وجود آمدن فرصت جدیدی برای خودروسازان آسیایی شده است.

قدرت چانه‌زنی خودروسازان داخلی افزایش می‌یابد

علاوه بر شرکت‌های خودروساز آمریکایی که در حال حاضر ناچار به کاهش یا توقف تولید شده‌اند شرکت‌های مطرح خودروساز اروپایی مانند پژو و رنو نیز که برخی از محصولات آنها توسط خودروسازان داخلی تولید می‌شود، ناچار به توقف دو هفته‌ای تولید خود شده‌اند که این توقف تولید به دلیل کاهش تقاضا در بازار کشورهای اروپایی بوده است. این کاهش تولید می‌تواند فرصت مناسبی را برای خودروسازان داخلی به وجود آورد.

به گفته روشنی‌مقدم نایب‌رییس هیات‌مدیره شرکت سایپا بحران به وجود آمده می‌تواند فرصت چانه‌زنی بیشتری را برای خودروسازان داخلی ایجاد کند.روشنی‌مقدم معتقد است، افزایش قدرت چانه‌زنی شرکت‌های خودروساز موجب می‌شود که علاوه بر ورود خودروهای جدید به صورت CBU امکان ورود پلت‌فرم‌های جدید نیز در کشور افزایش یابد از سوی دیگر موجب می‌شود که هزینه شرکت‌های خودروساز در مقابل شرکت‌های خدمات‌دهی (شرکت‌های طراحی، تجهیزات تامین قطعات یدکی) به میزان قابل توجهی کاهش یابد زیرا این شرکت‌ها برای ارائه خدمات ناچار به دادن تخفیف به خودروسازان می‌شوند.روشنی‌مقدم در ادامه با اشاره به اینکه در حال حاضر بانک‌ این کشورها اقدام به پرداخت وام کم‌بهره کرده‌اند می‌گوید: نرخ بهره بانک‌های کشورهای اروپایی و آمریکایی در حال حاضر به میزان قابل توجهی کاهش یافته که این امر موجب می‌شود خودروسازان داخلی بتوانند در این شرایط از وام کم‌بهره این کشورها استفاده کنند و هزینه‌های خود را کاهش دهند.وی معتقد است این بحران علاوه بر شرایط مالی مناسبی که برای خودروسازان به وجود می‌آورد، موجب می‌شود که سایر کشورها تحت تاثیر آن تحریم‌های اعمال شده به ایران را بادید اغماض نگاه کرده و در این خصوص انعطاف بیشتری نشان بدهند.اوستاگودرزی عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت نیز در خصوص تاثیر این بحران بر صنعت خودرو می‌گوید: باید ببینیم که این بحران طولانی مدت خواهد بود یا کوتاه مدت، اما آنچه اقتصاددانان معتقدند بحران به وجود آمده طی چند سال آینده ادامه خواهد داشت.وی در ادامه می‌گوید: در صورتی که بحران کوتاه مدت باشد بازار داخلی تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت، اما در صورتی که بحران طولانی مدت شود با توجه به آن که تقاضا در بازار این کشورها کاهش می‌یابد، بازار داخلی کشور نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.گودرزی با اشاره به این که در حال حاضر تنها خودروهای گران قیمت تحت تاثیر بحران قرار گرفته‌‌اند می‌گوید: بحران همیشه در مرحله اول بازار خودروهای گران را با مشکل مواجه می‌کند و در صورت طولانی شدن مدت زمان بحران خودروهای ارزان قیمت نیز تحت تاثیر قرار خواهند گرفت و در صورتی که این بحران به خودروهای ارزان قیمت نیز کشیده شود بهترین فرصت برای خودروسازی ما به وجود خواهد آمد که بتوانیم از این موقعیت استفاده کنیم.

به گفته گودرزی خودروسازان باید این فرصت را مغتنم شمرده و درخواست‌های خود را از طرف مقابل افزایش دهند و مذاکره برای فعالیت جدید را آغاز کنند.

مسائل سیاسی اجازه استفاده از بحران را نمی‌‌دهد

اما برخلاف نظر برخی از کارشناسان که بحران جهانی را برای صنعت خودرو کشور فرصت ارزیابی می‌کنند برخی دیگر معتقدند که مسائل سیاسی موجود در کشور موجب می‌شود که این بحران تاثیر مثبتی بر صنعت خودروسازی کشور ما نداشته باشد، احمد نعمت بخش دبیرانجمن خودروسازان در این خصوص می‌گوید: در حال حاضر بیشترین تحریم‌های سیاسی علیه کشور ما از سوی کشور فرانسه اعمال می‌شود از سوی دیگر ما بیشترین ارتباط را با خودروسازان فرانسوی داریم و با توجه به این که دو شرکت پژو و رنو تابع سیاست‌های کشور خود هستند پس امکان ایجاد فرصت مناسب برای خودروسازان به وجود نخواهد آمد.از سوی دیگر سعید لیلاز کارشناس صنعت خودرو نیز مسائل دیپلماتیک موجود را دلیل عدم استفاده مناسب از این فرصت دانسته و می‌گوید: به دلیل مسائل دیپلماسی نمی‌توانیم از فرصت‌های ایجاد شده، استفاده کنیم بلکه باید یک اقتصاد آزاد داشته باشیم که این به معنی بر طرف شدن مشکلات ایران با سایر کشورها است.

واردات افزایش می‌یابد یا کاهش؟

افزایش یا کاهش حجم واردات خودرو به کشور، یکی دیگر از مباحث مطرح شده در بحران جهانی است. برخی از کارشناسان معتقدند که به دلیل کاهش تقاضا در دنیا حجم واردات خودرو به کشور طی چند ماه افزایش چشمگیری خواهد یافت و در مقابل عده‌ای دیگر معتقدند که مسائل سیاسی و قوانین موجود، در کشور موجب می‌شود که این بحران تاثیری بر روی واردات خودرو نداشته باشد.گودرزی معتقد است با توجه به این که حجم قابل توجهی از خودروهای تولید شده در این کشورها بدون متقاضی مانده و با گذشت سال تولید امکان فروش آنها در این کشورها کاهش می‌یابد، پس این شرکت‌ها ناچار به صدور خودروهای خود به سایر کشورها هستند که کشور ما یکی از این بازارهای صادراتی محسوب می‌شود.به گفته گودرزی مسائل به وجود آمده، حجم واردات خودرو از طریق نمایندگی‌ها یا به صورت آزاد در آینده افزایش خواهد داد که می‌توان گفت طی چند ماه آینده ما با افت قیمت خودرو در بازار مواجه خواهیم بود.اما برخلاف گودرزی، لیلاز معتقد است، با توجه به مسائل سیاسی حاکم بر کشور در نیمه دوم سال، باید شاهد کاهش واردات خودرو باشیم، مگرآنکه جو سیاسی کشور تغییر کند.نعمت‌بخش نیز در گروه مخالفان افزایش واردات خودرو قرار داد به‌طوری‌که معتقد است، با توجه به تعرفه‌ای که برای واردات خودرو داریم بحران جهانی نمی‌تواند تاثیری بر واردات خودرو در کشور داشته باشد.به گفته نعمت‌بخش گمرک و وزارت بازرگانی اجازه نمی‌دهند که خودروسازان خارجی قیمت محصولات خود را کاهش دهند و مبنای گمرک برای اخذ مالیات قیمت ابتدایی واردات است و در صورت کاهش قیمت از سوی کمپانی نیز، گمرک مالیات را براساس نرخ اولیه اخذ می‌کند که این امر موجب می‌شود خودروسازان جهانی نتوانند قیمت محصولات خود را در کشور کاهش دهند.اما میرخانی رشتی دبیر سابق انجمن خودروسازان برخلاف نعمت‌بخش معتقد است بازار داخلی اگر کشش داشته باشد واردات خودرو افزایش خواهد یافت و این امر ارتباطی به قیمت جهانی ندارد و باید دید که قیمت خودرو در دنیا به چه سطحی می‌رسد و در صورت افت قیمت امکان افزایش واردات خودرو به کشور وجود دارد.

سودی که همراه با ضرر است

به اعتقاد کارشناسان علاوه بر فرصت‌هایی که بحران جهانی برای صنعت خودروسازی به وجود آورده این بحران چالش‌هایی را نیز برای این صنعت درپی خواهد داشت، به‌طور مثال از دست‌دادن بازارهای صادراتی خودروسازان داخلی و فشار مالی خودروسازان خارجی به دلیل شدت یافتن بحران اقتصادی این کشورها یکی از چالش‌های مذکور است. به‌طوری که روشنی‌مقدم معتقد است بحران جهانی به وجود آمده موجب می‌شود که این شرکت‌ها با شرایط برتر بازار ما را هدف قرار دهند و خودروسازان را با چالش بیشتری مواجه کنند از سوی دیگر صادرات به کشور ما افزایش یافته که به این طریق کار خودروسازان داخلی ما مشکل‌تر می‌شود.وی در ادامه می‌گوید: هرچند خودروسازان خارجی از این پس بر قیمت خودروهای خود انعطاف بیشتری نشان می‌دهند، اما به دلیل آنکه آنها با بحران مالی مواجه هستند و سودآوری آنها کاهش یافته، محصولات خود را به صورت نقدی معامله می‌کنند و امکان خرید به صورت علی‌الحساب از میان می‌رود که این امر مشکلات جدیدی را برای خودروسازان داخلی به‌وجود خواهد آورد.روشنی‌مقدم با اشاره به اینکه صادرات ما به سایر کشورها نیز کاهش می‌یابد می‌گوید: به دلیل آن که این شرکت‌ها‌ بازار صادراتی خود را در اروپا از دست می‌دهند سعی دارند که سایر پایگاه‌های خود را افزایش دهند به همین دلیل مشکلات بسیاری را برای خودروسازان داخلی در زمینه صادرات ایجاد می‌کند و بازاریابی ما در سایر کشورها سخت می‌شود.