گروه خودرو - چراغ تولید خودروسازان خصوصی یکی یکی در حال خاموشی است.

دلیل این خاموشی چیست؟

آیا می‌توان اظهار نظر رییس کمیته خودرو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، که شرکت‌های خصوصی فعال در صنعت خودروسازی را شرکت‌های تاجر خوانده بود که پس از کسب سود مورد نظر فعالیت خود را متوقف می‌کنند، دلیل این خاموشی خواند یا فشارهای بین‌المللی و عدم اطمینان نسبت به ادامه سرمایه‌گذاری خودروسازان خارجی و همچنین عدم حمایت‌های دولتی را دلیل قانع‌کننده‌ای در این زمینه خواند. به اعتقاد فعالان صنعت خودرو تغییر مناسبات تجاری کشور با سایر کشورها از یک سو و عدم حمایت دولت از بخش خصوصی از سوی دیگر موجب شده تا طی دو سه سال گذشته شاهد حذف تدریجی بخش خصوصی از صنعت خودروسازی کشور و انحصاری شدن هرچه بیشتر بازار باشیم. خروج بخش خصوصی از صنعت خودرو با تعطیلی شرکت‌هایی چون تاپکو و زاگرس خودرو وارد مرحله جدیدی شد و ظاهرا در حال سرایت به دیگر خودروسازان است، به طوری که هم اکنون از میان ۹ شرکت فعال در این بخش ۶ شرکت یا به طور کامل از چرخه تولید خارج و یا اینکه با حداقل تیراژ در حال فعالیت هستند به همین دلیل است که به اعتقاد کارشناسان چشم‌اندازی برای آینده خصوصی‌ها در این صنعت نمی‌توان متصور شد. توقف و یا کاهش تولید خودروسازان بخش خصوصی در شرایطی است که بیشتر محصولات تولیدی این بخش، از کیفیت بهتری در مقایسه با خودروهای بخش نیمه دولتی برخوردار بوده و به روزتر محسوب می‌شوند با این حال مشکلات تمام نشدنی این بخش موجب شده تا شاهد حذف تدریجی بخش خصوصی از بازار کشور و یا گرایش خصوصی‌سازها به همکاری با خودروسازان چینی باشیم. به گفته فعالان این صنعت کمبود نقدینگی یکی از اصلی‌ترین مشکل خودروسازان بخش خصوصی محسوب می‌شود، مشکلی که با عدم گشایش اعتبار گره خورده و موجب شده تا تامین قطعات و در نتیجه تولید با مشکل مواجه شود. از آن سو بانک‌ها نیز به دلیل عدم اطمینان از پشتوانه مالی خودروسازان خصوصی، معمولاً تسهیلات یا وام در اختیار این بخش قرار نمی‌دهند. به گفته یکی از خودروسازان بخش خصوصی، با توجه به شرایط بسته بازار و نبود ابزار حمایتی از خودروسازان خصوصی افق روشنی پیش روی بخش خصوصی نمی‌توان دید. احمد نعمت بخش دبیر انجمن خودروسازان در این زمینه معتقد است که تیراژ پایین این بخش بر بحران به وجود آمده در تولید خودروسازان بخش خصوصی تاثیر‌گذار بوده چرا که تیراژ پایین موجب می‌شود تا امکان داخلی‌سازی از خودروساز گرفته شود و تولید نیز مقرون به صرفه نباشد. مجید شیخانی قائم مقام مدیرعامل گروه بهمن نیز در این خصوص می‌گوید: بخش خصوصی در صورتی که بخواهد در چرخه تولید باقی بماند باید تیراژ خود را به بالای ۱۰۰ هزار دستگاه در سال برساند تا شرایط برای تولید و سرمایه‌گذاری مقرون به صرفه باشد. قائم مقام مدیرعامل گروه بهمن در پاسخ به این پرسش که با توجه به شرایط کنونی چه چشم‌اندازی برای این صنعت پیش‌بینی می‌کنید می‌گوید: در صورتی‌که خصوصی‌سازها تیراژ خود را افزایش ندهند به مرور زمان شاهد حذف آنها خواهیم بود. از سوی دیگر هم اکنون برخی از شرکت‌های خصوصی به نوعی با بخش نیمه دولتی ادغام شده‌اند که این امر حذف آنها از چرخه تولید را به همراه داشته است. به گفته شیخانی، در حال حاضر در دنیا تنها شرکت‌های لوکس ساز هستند که در غالب شرکت‌های کوچک فعالیت می‌کنند و سایر شرکت‌ها با شرکت‌های بزرگ‌تر ادغام شده اند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا شرایط ادغام این شرکت‌ها در کشور ما نیز وجود دارد، اظهار کرد: به دلیل نبود دانش و تکنولوژی در این بخش امکان ادغام شرکت‌های خصوصی در کشور وجود ندارد؛ چرا که این بخش تاکنون تنها برنامه تولید را در دستور کار خود داشته و به فکر انتقال تکنولوژی نبوده است.

تسهیلاتی که به خصوصی‌ها نمی‌رسد

اختصاص تسهیلات بانکی به بخش نیمه دولتی صنعت خودروسازی کشور و محروم ماندن خودروسازان بخش خصوصی از این تسهیلات از دیگر مشکلاتی است که خصوصی سازها با آن دست به گریبانند، به‌طوری‌که یکی از خودروسازان بخش خصوصی می‌گوید: تفاوت در پرداخت تسهیلات بدیهی است اما منطقی نیست؛ چرا که بخش خصوصی با وجود کوچک بودن، محصولات به‌روز را وارد بازار می‌کند و حذف این بخش به معنی از بین رفتن بازار رقابتی خواهد بود. قائم مقام مدیرعامل گروه بهمن، نیز در این خصوص می‌گوید: آنچه مسلم است وام‌های ترجیحی که در اختیار شرکت‌های بزرگ قرار می‌گیرد، در اختیار شرکت‌های کوچک قرار نمی‌گیرد. به گفته شیخانی، علاوه بر عدم اختصاص وام‌های ترجیحی بهره بانکی در کشور نیز بسیار بالا است که این امر موجب عقب‌ماندگی بیش از پیش صنعت خودرو کشور شده است. اگر چه فعالان بخش خصوصی بر تبعیض دولت در پرداخت تسهیلات تاکید دارند اما دبیر انجمن خودروسازان معتقد است که بانک‌ها سرمایه اندکی دارند و این تنها به بخش خصوصی منتهی نمی‌شود، بلکه بخش دولتی نیز برای دریافت تسهیلات با مشکلاتی مواجه است.

خودروسازان خصوصی به دنبال چه هستند؟

«خودروسازان خصوصی تنها به دنبال مونتاژ و کسب سود هستند» این اظهار نظر، مربوط به عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس وسخنگوی کمیته خودرو است که با انتقاد از حضور پررنگ اما موقت شرکت‌های خصوصی خودروساز در سال‌های گذشته گفته است که این شرکت‌ها با سرمایه ناچیز خود تنها به دنبال مونتاژ و فروش چند مدل محدود خودرو بودند و پس از کسب سود مورد نظر، فعالیت خود را متوقف کردند. سیدمهدی صادق در گفت‌وگو با خبرگزاری خانه ملت همچنین تاکید کرده که شرکت‌های خصوصی برای فعالیت در بازار ایران به ۲۰ هزار میلیارد تومان سرمایه اولیه نیاز دارند. وی در ادامه، حضور دو رقیب قدرتمند دولتی همچون ایران خودرو و سایپا را برای فعالیت خودروسازان بخش خصوصی دشوار خوانده است. صادق، شرکت‌های خصوصی کوچک فعال در صنعت خودروسازی را شرکت‌های تاجر خوانده و تاکید کرده که این شرکت‌ها با عقد قرارداد با شرکت‌های خارجی به مونتاژ چند مدل خودروی محدود مشغول بودند و پس از کسب سود مورد نظر، فعالیت خود را متوقف کردند. وی همچنین تعریفی از شرکت‌های خصوصی ارائه و عنوان کرده است که شرکت‌هایی که ۹۰ درصد سرمایه‌گذاری خود را به وسیله تسهیلات بانکی و کمک‌های دولت انجام می‌دهند، شرکت خصوصی نیستند و فعالیت‌های تولیدی آنها به‌طور حتم نه تنها مفید نخواهد بود که لقب خصوصی نیز به آنها اطلاق نمی‌شود.