گروه خودرو- در شرایطی که قرار است استاندارد آلایندگی یورو۴ از ابتدای دی ماه امسال به اجرا درآید و خودروهای داخلی، متناسب با آن به تولید برسند، به نظر می‌رسد بستر لازم برای پیاده‌سازی این «استاندارد» به وجود آمده و می‌توان خودروها را بر حسب یورو۴ تولید کرد. بر اساس گزارش منتشرشده از سوی شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران، در حال حاضر تمام خودروهای تولید داخل به راحتی استاندارد آلایندگی یورو۲ را پاس می‌کنند و از ابتدای امسال نیز آماری مبنی بر عدم موفقیت آنها در آزمون‌های آلایندگی یورو۲ گزارش نشده است، بنابراین می‌توان به سمت اجرای استاندارد یورو۴ حرکت کرد.

طبق گزارش این شرکت، میزان خروجی CO (منو اکسیدکربن) و HC+NOx (ناکس...) از خودروهای تولید داخل، مبنای بررسی حجم آلایندگی آنها قرار گرفته و اتفاقا در هر دو مورد با افت روبه‌رو هستیم. به عبارت بهتر، میزان خروج گازهای CO و HC+NOx از اگزوز خودروهای داخلی طی سال ۹۰ و نسبت به هشت سال قبل از آن کاهش یافته است. این دو «گاز» از جمله منابع اصلی آلودگی هوا به شمار می‌روند و به اعتقاد کارشناسان شرکت بازرسی، چون میزان خروج آنها از اگزوز خودروهای داخلی کاهش یافته، بنابراین بستر لازم برای اجرای استاندارد یورو۴ در خودروسازی کشور ایجاد شده است.

خودروسازان البته حدودا شش ماهی برای ارتقای محصولات خود به استاندارد یورو۴ وقت دارند، زیرا آن طور که رییس سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرده، پایان آذر ماه آخرین مهلت برای تجهیز خودروها به استاندارد موردنظر است. هرچند آمارها از آمادگی خودروسازان برای ارتقای محصولاتشان به استاندارد یورو۴ حکایت دارد، اما این «آمادگی» نیمی از داستان یورو۴ است و نیم دیگر آن به سوخت توزیعی در جایگاه‌ها بستگی دارد.

در واقع «خودرو» و «سوخت» مکمل یکدیگر در بحث آلایندگی به حساب می آیند و هر یک به تنهایی کارساز و مثمرثمر در کاهش آلودگی خودروها نخواهند بود. به اعتقاد کارشناسان، اگر «سوخت» استاندارد باشد و «خودرو» غیراستاندارد و یا «خودرو» استاندارد باشد و «سوخت» غیراستاندارد، نتیجه یکی است و کار چندانی در کاهش آلایندگی خودروهای داخلی از پیش نخواهد رفت. البته وزارت نفت وعده کرده تا پایان شهریور ماه امسال سوخت استاندارد (یورو۴) را روانه جایگاه‌ها خواهد کرد، سوختی که البته ۲۹ دی ماه سال گذشته (روز هوای پاک) به جایگاه‌ها تزریق شد اما چندی بعد مشخص شد که این «تزریق» نمادین و فقط مختص همان روز بوده است. طی سال‌های اخیر نیز همواره میان وزارت نفت و خودروسازان بر سر مساله «سوخت استاندارد» اختلاف نظر بوده و هر یک دیگری را به کم کاری متهم کرده‌اند. وزارت نفت معتقد است خودروسازان باید بدون توجه به زمان عرضه سوخت استاندارد، محصولاتی متناسب با یورو۴ را تولید و عرضه کنند و از آن سو خودروسازان نیز می‌گویند که عرضه خودرو استاندارد بدون وجود سوخت استاندارد، نه تنها تاثیری بر کاهش آلودگی هوا نمی‌گذارد، بلکه به خودروها نیز آسیب خواهد زد. به گفته آنها، سوخت ورودی به خودرو باید متناسب با استاندارد آن باشد و در غیر این صورت، خروجی کار منفی می‌‌شود و به موتور آسیب خواهد رسید. با این حال وزارت نفت نیز اعتقاد دارد خودروسازان در تولید محصولات استاندارد کوتاهی می‌کنند. حال باید منتظر ماند و دید آیا سوخت استاندارد در اواخر شهریور روانه جایگاه‌های سوخت می‌شود و از آن سو خودروسازان نیز تمام محصولات خود را متناسب با یورو۴ تولید می‌کنند، یا باز هم ناهماهنگی‌ها اجازه پیاده‌سازی این استاندارد را نمی‌دهد.

روند پر افت و خیز آلایندگی

اما سری به آمار منتشر شده بزنیم و ببینیم حجم آلایندگی خودروها از سال ۱۳۸۲ تا پایان سال ۹۰ چه افت و خیزی را تجربه کرده است. طبق نموداری که شرکت بازرسی تهیه کرده، اوج آلایندگی خودروهای داخلی به سال ۸۲ مربوط می‌شود، یعنی درست دورانی که «پیکان» در صنعت و بازار خودرو ایران فرمانروایی می‌کرد و علاوه بر مصرف سوخت بالا، آلایندگی زیادی نیز داشت.

اگرچه هم اکنون تعداد خودروهای حال حاضر کشور چند برابر سال ۸۲ شده است، اما آلایندگی در آن سال به حدی زیاد بوده که هنوز رکوردش پابرجا است و فعلا دیگر تکرار نشده است. وقتی به آمار سال‌های ۸۳ و ۸۴ نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم در سال ۸۳ میزان آلودگی خودروها اندکی کاهش یافته و در سال ۸۴ نیز افتی قابل توجه داشته است. «۸۴» همان سال است که پیکان، گاو شیرده صنعت خودرو ایران پس از کلی کش و قوس از خط تولید خارج شد و پراید نیز توانست جایگاهی مناسب در بازار برای خود بیابد.

دو تفاوت بزرگ پراید با پیکان، مصرف سوخت پایین و آلایندگی کمتر آن بود که این موضوع قطعا در کاهش حجم آلایندگی خودروها طی ۹ سال گذشته تاثیرگذار بوده است. بنابر آمار، سال ۸۵ نیز میزان آلایندگی خودروها افت کرده، اما در سال ۸۶ داستانی متفاوت برای CO و HC+NOx رقم خورده، به نحوی که اولی کم شده و دومی افزایش یافته است. این در حالی است که طی سال ۸۷، حجم هر دو این گازها بالا رفته، اما طی سال بعد از آن پایین آمده است.

بر این اساس، طی سال ۸۹ نیز از حجم هر دو گاز CO و HC+NOx خروجی از خودروها کاسته شده و این موضوع در شرایطی بوده که خودروسازان تیراژ بالاتری داشته‌اند و خیابان‌ها و جاده‌های کشور از خودروهای بیشتری نسبت به سال‌های قبل پذیرایی کرده اند.

اما در سال ۹۰ نیز روند کاهشی آلایندگی خودروها ادامه داشته و در این سال و نسبت به سال ۸۹ حجم آلودگی خودروهای داخلی اندکی افت کرده است. در واقع سال ۹۰ سالی است که خودروهای تولید داخل کمترین حجم آلایندگی را طی ۹ سال گذشته داشته‌اند و این «رکورد»، هم مربوط به CO بوده و هم مربوط به HC+NOx.

اگرچه آمار از کاهش حجم آلایندگی خودروهای داخلی حکایت می‌کند، اما پرسش اینجا است که چرا در این سال‌ها هرچه آلایندگی پایین آمده، مسوولان محیط زیست بیشتر از خودروسازان گله کرده‌اند؟

از طرفی، کاهش آلایندگی خودروهای داخلی در شرایطی که تیراژ و حجم آنها رشد کرده، رخ داده است و این موضوع در نوع خود کمی عجیب به نظر می‌رسد.