میرقاسم مومنی

کارشناس مسائل منطقه قفقاز

ایران و روسیه به‌عنوان دو کشور همسایه و با اهداف و مشترکات سیاسی و امنیتی نزدیک به یکدیگر در منطقه و جهان شناخته ‌می‌شوند. در این میان بحث مبارزه با تروریسم و بنیادگرایی از جمله مشترکات همکاری ایران و روسیه در منطقه است و دو کشور سعی دارند در قالب تفاهم‌نامه‌ها و پیمان‌های مشترک درباره مسائل اقتصادی، امنیتی، سیاسی و بین‌المللی همکاری کنند. از جمله می‌توان به رایزنی‌ها درباره حضور ایران در پیمان همکاری‌های شانگهای و همچنین همکاری‌ها در موضوع سوریه اشاره کرد.


از سوی دیگر تهران و مسکو درباره بحث پرونده اتمی ایران و ایجاد راهکار مناسب، همکاری‌های بلندمدتی با هم داشتند و روسیه به‌عنوان شریک مهم تجاری ایران در احداث نیروگاه بوشهر نقشی اساسی ایفا کرد. به همین دلیل سابقه روابط تجاری، فنی، سیاسی و امنیتی دو کشور ضرورت توسعه مناسبات را در آینده تقویت می‌کند. این در شرایطی است که روسیه در خلال مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ نیز همواره نقش تعدیلگر یا کاهش‌دهنده شدت قطعنامه‌ها علیه ایران را ایفا می‌کرد و سعی داشت به نوعی از مواضع ایران حمایت ضمنی انجام دهد. در عین حال تلاش داشت روابط خود با غرب را نیز حفظ کند و در همین چارچوب، روسیه طی سال‌های گذشته یکسری امتیازات از ایران و غرب اخذ کرده است. همچنین بحران اوکراین که موجب تداخل منافع روسیه و غرب در این کشور شده و تحریم‌هایی که از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه دولت روسیه وضع شد، روسیه را به سمت نزدیک‌تر شدن به ایران سوق داد. بنابراین یک نقطه مشترک یعنی مقابله با زیاده‌خواهی‌های آمریکا و غرب در ایران و روسیه به وجود آمد و در برهه فعلی، روسیه سعی دارد از تجربیات ایران در دور زدن تحریم‌ها و استفاده از موقعیت ایران در مسائل خاورمیانه و منطقه در ابعاد سیاسی، امنیتی و اقتصادی استفاده کند.

به همین دلیل امروز فرصت توسعه روابط ایران و روسیه بسیار حائز اهمیت است و ایران می‌تواند در این موقعیت، امتیازاتی از روسیه درباره مسائل مختلف دریافت کند. به بیان دیگر، امروز موقعیت مناسبی هم برای ایران و هم برای روسیه برای افزایش همکاری‌ها فراهم شده و دو کشور می‌توانند از این موقعیت نهایت استفاده را ببرند. در این میان یکی از موارد اختلافی میان دو کشور بحث تحویل موشک‌های اس300 بوده است اما با توجه به اینکه مسوولان دولت روسیه اعلام کرده‌اند که دلیلی برای تحویل ندادن موشک‌های دفاعی اس 300 به ایران نمی‌بینند و بحث ارسال این موشک‌ها به ایران را در آینده‌ای نزدیک ممکن دانسته‌اند، سفر ظریف به مسکو می‌تواند در تسریع و تسهیل این موضوع کمک کند. در نهایت یکی از مسائل مهمی که امروزه تهران و مسکو را وارد گفت‌وگوهای جدید کرده، بحث صلح در سوریه است. دولت‌های حاکم بر تهران و مسکو معتقد به ارائه راه‌حل سیاسی براساس خواست مردم سوریه با هدف حل بحران این کشور هستند. به همین دلیل از سوی ایران طرح آشتی ملی در سوریه با همکاری روسیه ارائه شده است که در این سفر نیز به دنبال رایزنی‌های دوجانبه، راه‌حلی مناسب به‌صورت مشترک از سوی ایران و روسیه به طرفین درگیر ارائه خواهد شد.